کاربر ناشناس
چاووش‌خوانی (آیین): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Salvand جز (←چگونگی اجرا) |
imported>Salvand جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
==چگونگی یادگیری== | ==چگونگی یادگیری== | ||
برخی چاووشان از نوجوانی وارد این کار می‌شدند<ref>اوبن، ص۱۴</ref> و با طی مراحل نوچگی، خواندن از روی متن، خواندن از حفظ و همراهی با چاووش‌خوان، مهارت می‌یافتند.<ref>عناصری، ۱۳۶</ref> در برخی خانواده‌ها نیز این حرفه ارثی بود.<ref>عناصری، ص۱۶۹</ref> | برخی چاووشان از نوجوانی وارد این کار می‌شدند<ref>اوبن، ص۱۴</ref> و با طی مراحل نوچگی، خواندن از روی متن، خواندن از حفظ و همراهی با چاووش‌خوان، مهارت می‌یافتند.<ref>عناصری، ۱۳۶</ref> در برخی خانواده‌ها نیز این حرفه ارثی بود.<ref>عناصری، ص۱۶۹</ref> | ||
== | |||
از نظر موسیقایی، مقام چاووشی از جمله | ==موسیقی و درون مایه اشعار== | ||
از نظر موسیقایی، مقام چاووشی از جمله مقامهای سازی و آوازی است که به واسطه موسیقی [[تعزیه]]، جایگاه خود را در موسیقی محلی برخی نواحی از جمله [[مازندران]] تثبیت کرده است.<ref>نصری اشرفی، ۱۳۷۴ ش، ص۱۰۲</ref> | |||
اشعار چاووش‌خوانان عامیانه است و به همین سبب استحکام و ظرافت چندانی ندارد و گاه از نظر وزن و قافیه و انشا نیز دارای مشکلاتی است. این اشعار معمولاً سراینده مشخصی ندارند و دخل و | |||
اشعار چاووش‌خوانان عامیانه است و به همین سبب استحکام و ظرافت چندانی ندارد و گاه از نظر وزن و قافیه و انشا نیز دارای مشکلاتی است. این اشعار معمولاً سراینده مشخصی ندارند و دخل و تصرفهای بسیاری در آنها راه یافته است.<ref>عناصری، ص۱۴۴</ref> | |||
با وجود مشابهت مضمون شعرهای چاووشی با سایر اشعار راجع به [[منقبت]] یا [[عزاداری]] اولیا، در هر سفر زیارتی بر مضامینی تأکید می‌شود که با مقصد زائران مناسبت دارد و حال و هوا و شوق [[زیارت]] و امیدواری به حصول حاجات و قبولی [[توبه]] در این اشعار غالب است؛ ازاین‌رو، گاه چاووشان در هر سفر بالبداهه نیز اشعاری می‌سرودند.<ref>عناصری، ص۱۳۵ـ۱۳۷، ۱۵۳ـ۱۵۴</ref> در اشعار چاووشی مربوط به [[حج]]، | |||
با وجود مشابهت مضمون شعرهای چاووشی با سایر اشعار راجع به [[منقبت]] یا [[عزاداری]] اولیا، در هر سفر زیارتی بر مضامینی تأکید می‌شود که با مقصد زائران مناسبت دارد و حال و هوا و شوق [[زیارت]] و امیدواری به حصول حاجات و قبولی [[توبه]] در این اشعار غالب است؛ ازاین‌رو، گاه چاووشان در هر سفر بالبداهه نیز اشعاری می‌سرودند.<ref>عناصری، ص۱۳۵ـ۱۳۷، ۱۵۳ـ۱۵۴</ref> در اشعار چاووشی مربوط به [[حج]]، مضمونهای راجع به قربانی کردن [[اسماعیل(ع)]] با تأکید بر «[[ذبیح الله]]» بودن او چشمگیرتر است.<ref>عناصری، ص۱۵۷ـ۱۵۹</ref> در اشعار مربوط به زیارت [[امامان شیعه|امامان(ع)]]، علاوه بر بیان ویژگیهای هر یک، بر شکوه بارگاه و مقبره ایشان تأکید می‌شود.<ref>عناصری، ص۱۳۵؛ شهری‌باف، ج ۳، ص۴۴۷</ref> با این حال، مهم‌ترین و معروف‌ترین مضمون این اشعار دعوت مردم به سفر زیارتی است که معمولاً در مورد زیارت مزار [[امام حسین(ع)|امام حسین(ع)]] با این مصراع آغاز می‌شود: «هر که دارد هوس کرب و بلا بسم‌الله»<ref>عناصری، ص۱۴۳</ref> و به یک تا چهار مصراعِ صلوات ختم می‌شود. | |||
==کاربردهای دیگر== | ==کاربردهای دیگر== | ||
چاووشان گاه به [[اذان]]گویی، [[تعزیه خوانی]] یا مداحی اولیا در | چاووشان گاه به [[اذان]]گویی، [[تعزیه خوانی]] یا مداحی اولیا در جشنهای غیردینی مثل عروسی نیز می‌پرداختند<ref>عناصری، ص۱۳۶ـ۱۳۷؛ آل‌احمد،ص۵۰</ref>. در جشنهای [[ختنه]]سوران در [[مصر]] نیز کسانی با عنوان چاووش/ شاویش، دست‌اندرکار بخشی از مراسم‌اند.<ref>لین، ص۵۱۱ ـ۵۱۲</ref> | ||
غیر از اشعار مذهبی، چاووش‌خوانان به نوعی با اشعار خود به بیان وقایع و لوازم سفر و | غیر از اشعار مذهبی، چاووش‌خوانان به نوعی با اشعار خود به بیان وقایع و لوازم سفر و دشواریهای راه و سختگیریهای مرزبانان به هنگام ورود زوار به اراضی مقدّس نیز می‌پرداختند.<ref>عناصری، ص۱۵۳؛ فرهنگنامه ادبی فارسی، ذیل «چاوشی»</ref> در قطعه‌ای چاووشی که به روایت [[محمدعلی رجاء زفره‌ای]] (متوفی ۱۳۶۱)<ref>ص ۴۰۵ـ۴۰۶</ref> به دست ما رسیده است، از بیش از هفتاد وسیله و لوازم سفر زائران نام برده شده است. در این چاووشی‌نامه که به هنگام شبگیرکردن (سحرخیزی) و آمادگی حرکت از منزلی به منزل دیگر خوانده می‌شد، با ذکر نام وسایل به مسافران هشدار داده می‌شد که چیزی را جا نگذارند. ذکر نام قوطی گوگرد، ذره‌بین، مگس‌پران، وافور و قوطی تریاک در این مجموعه جالب توجه است. | ||
==نوع دیگر چاووش خوانی== | ==نوع دیگر چاووش خوانی== | ||