چاووش‌خوانی (آیین): تفاوت میان نسخه‌ها

چاووش‌خوانی غالباً به‌صورت تک‌خوانی و گاه به‌صورت گفتگوی چاووش‌خوان با نوچه‌ها اجرا می‌شد و در برخی موارد، بدرقه‌کنندگان و زائران نیز با چاووش‌خوان هم‌آوایی می‌کردند.<ref>عناصری‌، ص‌۱۳۶؛ رضائی‌، ص۱۵۷ـ ۱۵۸؛ یوسفی‌، ص۷؛ حمیدی‌، ۲۰۰۴؛ قس نصری اشرفی‌، نمایش و موسیقی در ایران‌، ج ۲، ص۱۰۹</ref> اشعار چاووشی در وزنها و قالبهای گوناگون خوانده می‌شد، ولی اشعاری با چهار مصراع‌، در وزنِ فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (بحر رمل مثمن محذوف‌)، رایج‌تر بود. در همه این اشعار، در پایان هر بیت یا هر بند، چاووش‌خوان حاضران را به ذکر [[صلوات]] دعوت می‌کرد که در حکم بیت ترجیع بود.<ref>رضائی‌، ص۱۵۷ـ ۱۵۸؛ حمیدی‌، ۲۰۰۴</ref>

چاووش‌خوانان افرادی خوش‌صدا و آشنا به اشعار مذهبی و مدایح و مراثی بودند و هنگامی که کاروانی قصد عزیمت به [[حج]] یا [[زیارت]] [[عتبات]] داشت‌، با خواندن اشعار در کویها و محله‌ها مردم را مطّلع و آنان را برای پیوستن به کاروان تشویق می‌کردند. چاووشان به این منظور، در محل تجمع مردم‌، عَلَمی برپا می‌کردند و با بیرقی [[سبز]] یا سرخ بر دوش‌، سوار بر اسب یا پیاده‌، تا چند روز در شهر و ده می‌گشتند و اَشعار ویژه‌ای را با صدای بلند می‌خواندند.<ref>روزنامه وقایع‌اتفاقیه، ص۲؛ اوبن‌،ص۱۷ـ ۱۸؛ طباطبائی اردکانی‌، ص۴۶۱؛ عناصری‌، ص۱۳۴، ۱۳۶، ۱۳۹</ref> در برخی نواحی‌، چاووشان هریک محله خاصی را به زیر علم یا پرچم خود داشتند و با یکدیگر رقابت می‌کردند<ref>عناصری‌، ص۱۶۹</ref>. بر علم چاووش‌خوانان‌، ابیاتی مناسب با مقصد [[سفر]]، مثلاً درباره [[عرفات]] یا [[منا]]، می‌نوشتند یا نقشهایی از [[حرمین شریفین]] یا گنبد و بارگاه [[علی(ع)|امام علی‌(ع)]] در نجف یا شمایلی از [[حضرت عباس|حضرت عباس‌(ع)]] می‌نگاشتند.<ref>عناصری‌، ص۱۳۶</ref> دسته‌ای از چاووشان‌، زائران را فقط در مرحله مقدماتی سفر تا حرکت کاروان همراهی می‌کردند و هنگام خداحافظی [[زائر]] با اقوام و آشنایان‌، چاووشی می‌خواندند<ref>جهانگیری‌، ص۳۱۳</ref> و معمولاً پس از طی منزلی با کاروان (تا بیرون ده یا کاروانسرای مبدأ حرکت یا تا پایانه‌های مسافربری‌)، به دیار خود بازمی‌گشتند. هنگام بازگشت کاروانها، چاووش‌خوان خبر نزدیک شدن کاروان را به مردم می‌داد و در مراسم استقبال از زائران نیز چاووش‌خوانی می‌کرد.<ref>اوبن‌،ص۱۷ـ ۱۸</ref>

===همراه و راهنمای زائرین===

دسته دیگری از چاووشان در سفر همراه کاروان بودند و در کنار کار چاووش‌خوانی ـ که در تمام سفر ادامه می‌یافت ـ به عنوان راهنمای حرفه‌ای زائران عمل می‌کردند. آنان در گذشته‌، برای حفاظت از قافله‌، تفنگ یا شمشیری با خود حمل می‌کردند و علاوه بر اعلام زمان حرکت‌، استراحت‌، تدارک محل سکونت و خرید مایحتاج‌، راهنمایی زائران را در اماکن زیارتی نیز برعهده داشتند.<ref>طباطبائی‌اردکانی‌، ص۴۶۴</ref> در شهرهای بزرگ‌، این گروه از چاووشان را چند هفته قبل از آغاز مسافرت به خدمت می‌گرفتند.<ref>شهری‌باف‌، ج ۳، ص۴۵۳</ref> این گونه چاووشیها صورت کاملاً حرفه‌ای داشت و در برخی اسناد، از جمله در آمارنامه‌ای تهیه شده در ۱۳۱۰ش در [[آران و بیدگل|بیدگل]] [[کاشان]]، چاووشی به عنوان شغل‌، ثبت شده است‌.<ref>وصاف بیدگلی‌، ص۴۳</ref>