پرش به محتوا

چاووش‌خوانی (آیین): تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۳: خط ۳۳:
==چگونگی یادگیری==
==چگونگی یادگیری==


برخی‌ چاووشان‌ از نوجوانی‌ وارد این‌ كار می‌شدند (اوبن‌، همانجا) و با طی‌ مراحل‌ نوچگی‌، خواندن‌ از روی‌ متن‌، خواندن‌ از حفظ‌ و همراهی‌ با چاووش‌خوان‌، مهارت‌ می‌یافتند (عناصری‌، همانجا). در برخی‌ خانواده‌ها نیز این‌ حرفه‌ ارثی‌ بود (همان‌، ص‌ 169).
برخی‌ چاووشان‌ از نوجوانی‌ وارد این‌ كار می‌شدند<ref>اوبن‌، ص 14</ref> و با طی‌ مراحل‌ نوچگی‌، خواندن‌ از روی‌ متن‌، خواندن‌ از حفظ‌ و همراهی‌ با چاووش‌خوان‌، مهارت‌ می‌یافتند<ref>عناصری‌، 136</ref>. در برخی‌ خانواده‌ها نیز این‌ حرفه‌ ارثی‌ بود<ref>عناصری، ص‌ 169</ref>.


==از دیدگاه موسیقی==
==از دیدگاه موسیقی==


از نظر موسیقایی‌، مقام‌ چاووشی‌ از جمله‌ مقامهای‌ سازی‌ و آوازی‌ است‌ كه‌ به‌ واسطه موسیقی‌ تعزیه‌ جایگاه‌ خود را در موسیقی‌ محلی‌ برخی‌ نواحی‌، از جمله‌ مازندران‌، تثبیت‌ كرده‌ است‌ (رجوع کنید به نصری‌ اشرفی‌، 1374 ش‌، ص‌ 102).
از نظر موسیقایی‌، مقام‌ چاووشی‌ از جمله‌ مقامهای‌ سازی‌ و آوازی‌ است‌ كه‌ به‌ واسطه موسیقی‌ تعزیه‌ جایگاه‌ خود را در موسیقی‌ محلی‌ برخی‌ نواحی‌، از جمله‌ مازندران‌، تثبیت‌ كرده‌ است‌<ref>نصری‌ اشرفی‌، 1374 ش‌، ص‌ 102</ref>.


==درون مایه اشعار==
==درون مایه اشعار==


اشعار چاووش‌خوانان‌ عامیانه‌ است‌ و به‌ همین‌ سبب‌ استحكام‌ و ظرافت‌ چندانی‌ ندارد و گاه‌ از نظر وزن‌ و قافیه‌ و انشا نیز دارای‌ مشكلاتی‌ است‌ (برای‌ نمونه‌ رجوع کنید به چاووشی‌نامه حاج‌ محمود كفشداری‌ كه‌ در 1346 ش‌ در مشهد چاپ‌ شده‌ است‌ و قطعه‌ای‌ چاووشی‌ به‌ روایت‌ رجاء زفره‌ای‌ رجوع کنید به ادامه مقاله‌). این‌ اشعار معمولاً سراینده مشخصی‌ ندارند و دخل‌ و تصرفهای‌ بسیاری‌ در آنها راه‌ یافته‌ است‌ (عناصری‌، ص‌ 144).
اشعار چاووش‌خوانان‌ عامیانه‌ است‌ و به‌ همین‌ سبب‌ استحكام‌ و ظرافت‌ چندانی‌ ندارد و گاه‌ از نظر وزن‌ و قافیه‌ و انشا نیز دارای‌ مشكلاتی‌ است‌. این‌ اشعار معمولاً سراینده مشخصی‌ ندارند و دخل‌ و تصرفهای‌ بسیاری‌ در آنها راه‌ یافته‌ است‌ <ref>عناصری‌، ص‌ 144</ref>.


===مناسبت اشعار با مقصد زائر===
===مناسبت اشعار با مقصد زائر===


با وجود مشابهت‌ مضمون‌ شعرهای‌ چاووشی‌ با سایر اشعار راجع‌ به‌ منقبت‌ یا عزاداری‌ اولیا، در هر سفر زیارتی‌ بر مضامینی‌ تأكید می‌شود كه‌ با مقصد زائران‌ مناسبت‌ دارد و حال‌ و هوا و شوق‌ زیارت‌ و امیدواری‌ به‌ حصول‌ حاجات‌ و قبولی‌ توبه‌ در این‌ اشعار غالب‌ است‌؛ ازاین‌رو، گاه‌ چاووشان‌ در هر سفر بالبداهه‌ نیز اشعاری‌ می‌سرودند (همان‌، ص‌ 135ـ137، 153ـ154). در اشعار چاووشی‌ مربوط‌ به‌ حج‌، مضمونهای‌ راجع‌ به‌ قربانی‌ كردن‌ حضرت‌ اسماعیل‌ با تأكید بر «ذبیح‌«اللّه‌ بودن‌ او چشمگیرتر است‌ (همان‌، ص‌ 157ـ159). در اشعار مربوط‌ به‌ زیارت‌ امامان‌(ع)‌، علاوه‌ بر بیان‌ ویژگیهای‌ هریك‌، بر شكوه‌ بارگاه‌ و مقبره ایشان‌ تأكید می‌شود (همان‌، ص‌ 135؛ شهری‌باف‌، ج‌ 3، ص‌ 447). با این‌ حال‌، مهم‌ترین‌ و معروف‌ترین‌ مضمون‌ این‌ اشعار دعوت‌ مردم‌ به‌ سفر زیارتی‌ است‌ كه‌ معمولاً در مورد زیارت‌ مزار امام‌ حسین‌(ع) با این‌ مصراع‌ آغاز می‌شود: «هر كه‌ دارد هوس‌ كرب‌ و بلا بسم‌اللّه‌» (رجوع کنید به عناصری‌، ص‌ 143؛ قس‌ طوفان‌، ص‌ 153: «هر كه‌ دارد هوس‌ كرب‌ و بلا خوش‌ باشد») و به‌ یك‌ تا چهار مصراعِ صلوات‌ ختم‌ می‌شود (برای‌ نمونه‌: اول‌ به‌ مدینه‌ مصطفی‌ را صلوات‌، دوم‌ به‌نجف‌ شیر خدا را صلوات‌، در طوس‌ غریب‌الغربا را صلوات‌،پس‌ كشته شهر نینوا را صلوات‌؛ برای‌ صورتهای‌ دیگر رجوع کنید به جهانگیری‌، ص‌ 313؛ شهری‌باف‌، همانجا؛ برای‌ نمونه‌های‌ گوناگون‌ اشعار چاووشی‌خوانی‌، از جمله‌ برای‌ عزیمت‌ به‌ حج‌ و بازگشت‌ از آن‌ رجوع کنید به عناصری‌، ص‌ 159؛ حمیدی‌، 2004؛ برای‌ عزیمت‌ به‌ كربلا و بازگشت‌ از آن‌ رجوع کنید به عناصری‌، ص‌ 141، 149؛ حمیدی‌، همانجا؛ برای‌ عزیمت‌ به‌ مشهد رجوع کنید به طباطبائی‌ اردكانی‌، ص‌ 461ـ462؛ عناصری‌، ص‌140؛ حمیدی‌، همانجا).
با وجود مشابهت‌ مضمون‌ شعرهای‌ چاووشی‌ با سایر اشعار راجع‌ به‌ منقبت‌ یا عزاداری‌ اولیا، در هر سفر زیارتی‌ بر مضامینی‌ تأكید می‌شود كه‌ با مقصد زائران‌ مناسبت‌ دارد و حال‌ و هوا و شوق‌ زیارت‌ و امیدواری‌ به‌ حصول‌ حاجات‌ و قبولی‌ توبه‌ در این‌ اشعار غالب‌ است‌؛ ازاین‌رو، گاه‌ چاووشان‌ در هر سفر بالبداهه‌ نیز اشعاری‌ می‌سرودند <ref>عناصری‌، ص‌ 135ـ137، 153ـ154</ref>. در اشعار چاووشی‌ مربوط‌ به‌ حج‌، مضمونهای‌ راجع‌ به‌ قربانی‌ كردن‌ حضرت‌ اسماعیل‌ با تأكید بر «ذبیح‌«اللّه‌ بودن‌ او چشمگیرتر است‌ <ref>عناصری، ص‌ 157ـ159</ref>. در اشعار مربوط‌ به‌ زیارت‌ امامان‌(ع)‌، علاوه‌ بر بیان‌ ویژگیهای‌ هریك‌، بر شكوه‌ بارگاه‌ و مقبره ایشان‌ تأكید می‌شود<ref>عناصری، ص‌ 135؛ شهری‌باف‌، ج‌ 3، ص‌ 447</ref>. با این‌ حال‌، مهم‌ترین‌ و معروف‌ترین‌ مضمون‌ این‌ اشعار دعوت‌ مردم‌ به‌ سفر زیارتی‌ است‌ كه‌ معمولاً در مورد زیارت‌ مزار امام‌ حسین‌(ع) با این‌ مصراع‌ آغاز می‌شود: «هر كه‌ دارد هوس‌ كرب‌ و بلا بسم‌اللّه‌»<ref>عناصری‌، ص‌ 143</ref> و به‌ یك‌ تا چهار مصراعِ صلوات‌ ختم‌ می‌شود.


==کاربردهای دیگر==
==کاربردهای دیگر==
کاربر ناشناس