تنبیه الامة و تنزیه الملة (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

تنبیه الامة و تنزیه الملة (کتاب) (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۵ سپتامبر ۲۰۱۳، ساعت ۱۳:۰۱

۱۰٬۸۴۶ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۵ سپتامبر ۲۰۱۳

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

کاربر ناشناس

imported>A.atashinsadaf

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-این مدخل در حال نگارش است.
+تنبیه ُالاُمَّة و تَنْزیه ُالمِلَّة ، مشهورترین رساله درباره مبانی فکری و ابعاد گوناگون حکومت مشروطه، بر اساس نگرش شیعی، نوشته میرزا محمدحسین غروی نائینی(متوفی 1355) به فارسی . این اثر در 1327 نوشته شده و نام کامل آن تَنبیهُ الْاُمَّة و تَنْزیهُ المِلَّة فی لُزومِ مَشروطِیَّـةِ الدُولَةِ الْمُنتَخَبَةِ لِتَقْلیلِ الظُّلْمِ عَلَی اَفرادِ الاُمَّةِ و تَرْقِیـَةِ الْمُجْتَمَع است <ref>الذریعه، ج 4، ص 440</ref>. هدف از نگارش این کتاب ، چنانکه نائینی <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، 1382 ش ، ص 38</ref> بصراحت بیان کرده ، تنبیه امت به ضروریات شریعت و مبرّا کردن ساحَت دین (ملت) از زندقه و الحاد و بدعت (ظلم و استبداد) است .
+نائینی از شاگردان مبرِّز میرزاحسن شیرازی (متوفی 1312)، آقاسیدمحمد فشارکی اصفهانی (متوفی 1316) و آخوند ملامحمد کاظم خراسانی (متوفی 1328)، و مجتهدی توانا و آگاه به مسائل زمان خود بود <ref>معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، ج 1، ص 285</ref>. هر چند در طرح کلی این اثر ارزشمند، اقتباساتی از دیدگاه های دیگران دیده می شود، مؤلف توانسته است با طرح مباحث و ابتکاراتی جدید، چشم انداز تازه ای از نظریه سیاسی شیعه درباره نظام مشروطه و نفی استبداد عرضه کند و به تقریری نو از آموزه های شیعی همت گمارد.
+==محتوا==
+کتاب شامل مقدمه ، پنج فصل و خاتمه است. در مقدمه مطالبی در باره حقیقت استبداد و مشروطیت دولت، قانون اساسی، مجلس شورای ملی، حریت و مساوات آمده است. فصول پنج گانه کتاب عبارت اند از:
+#پژوهش در بنیان سلطنت مجعوله در دین اسلام و توضیحِ اینکه نزد همه شرایع و حکما و عقلا سلطنت استبدادی و «دل بخواهانه» پذیرفته نیست و سلطنت فقط به اقامه «وظایف و مصالح لازمه نوعیه» محدود است <ref>رجوع کنید به: تنبیه الامة و تنزیه الملة، 1382 ش ، ص 38، 41ـ42، 67ـ73</ref>.
+# بحث درباره اینکه در عصر غیبت چون دسترسی به صاحب مقام عصمت ممکن نیست و نایبان عام امام (فقیهان) نیز از «اقامه وظایفِ» حکومتی به دور مانده اند، واجب است سلطنت از شکل استبدادی به صورت «تحدید استیلای جَوْری» ارجاع گردد. <ref>رجوع کنید به: تنبیه الامة و تنزیه الملة ، ص 68ـ69، 73ـ81</ref>.
+#کفایت حکومت مشروطه برای محدودساختن حاکمیت <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 83 ـ93</ref>.
+#بررسی شبهه ها و ایرادهایی که در باره تأسیس حکومت مشروطه مطرح شده است <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 95ـ121</ref>.
+#شرایط صحت و مشروعیت دخالت نمایندگان منتخب مردم در سیاست و وظایف آنان <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 123ـ140</ref>.
+خاتمة کتاب نیز دربرگیرنده دو «مقصد» (بخش) است: در «استقصاء قوای ملعونه استبداد» <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 141ـ 158</ref> و علاج قوای استبدادی <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 158ـ166</ref>
+==هدف کتاب==
+هدف اصلی کتاب، نفی استبداد و اقامه دلیل بر درستی حکومت مشروطه، بر اساس مکتب تشیع، و پاسخ به اشکالات و شبهات مخالفان مشروطه است. نویسنده در سراسر کتاب، با دیدگاهی که اسلام را توجیه کننده استبداد و حاکمیت استبدادی می داند، بشدت مخالفت می کند. به عقیده او منکران و مخالفان آزادی، مساوات، شورا و قانون از قوای استبدادند، از این میان بویژه افرادی را که در زی روحانیت اند و از جهل مردم به سود خویش سوء استفاده می کنند، «شعبه استبداد دینی» در کنار «شعبه استبداد سیاسی» می داند.(<ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 56 ـ 58، 95، 142ـ 145، و جاهای دیگر</ref>
+به عقیده مؤلف، استبداد دینی و قوای نفرین شده آن، از تمام جنبه های استبداد، برای جامعه خطرناکتر و مقابله با آن نیز مشکلتر و «در حدود امتناع است». <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 161ـ162</ref>
+==اهمیت کتاب==
+به دلیل حساس بودن موضوع و نظریه ابراز شده در این کتاب، از بدو نگارش آن تا امروز نظرهای متفاوتی درباره آن اظهار شده است، ولی حتی جدّیترین منتقدان <ref>برای نمونه رجوع کنید به: تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، ص 223ـ224؛ ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، ج 1، ص 230</ref>، نتوانسته اند عمق مباحث و دقت علمی آن را نادیده بگیرند و از ستایش و تحسین آن خودداری ورزند.
+آخوند ملامحمدکاظم خراسانی آن را «اجلّ از تمجید» دانسته <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، 1358 ش ، ص 1، تقریظ</ref> و ملاّ عبداللّه مازندرانی ضمن تمجید از این اثر، تمام اصول و مبانی سیاسی آن را مأخوذ از دین اسلام ذکر کرده است. <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، 1358 ش ، ص 1، تقریظ</ref>
+به نوشتة آیت اللّه سیدمحمود طالقانی، این کتاب «با حرارت و استدلال محکم » نوشته شده <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، 1358 ش ، مقدمه ، ص 16</ref> و نظر نهایی و عالی اسلام و شیعه درباره حکومت با ارائه مدارک موثق، در آن بیان شده است و برای علما و مجتهدین ، کتابی استدلالی و اجتهادی و برای عوام رساله ای تقلیدی درباره وظایف اجتماعی است. <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، مقدمه ، ص 15</ref>
+مرتضی مطهری <ref>بررسی اجمالی نهضتهای اسلامی در صد ساله اخیر، ص 46</ref> این کتاب «ذی قیمت» را تفسیری دقیق از توحید عملی، اجتماعی و سیاسی اسلام دانسته که با استدلالها و استشهادهای متقن، از قرآن و نهج البلاغه توأم است.
+حمید عنایت آن را «از نوشته های معدود مربوط به دوره انقلاب مشروطه ایران، در توجیه نظام مشروطیت از دیدگاه مذهب شیعه» <ref>سیری در اندیشة سیاسی عرب، 1356 ش ، ص 174، پانویس</ref> و تنها رساله منظم و منسجم شناخته شده می داند که «یک شخصیت مذهبی آن زمان، در دفاع از دموکراسی پارلمانی» نگاشته <ref>تفکر نوین سیاسی اسلام، 1362 ش، ص 179</ref> و معتقد است این کتاب بهترین شاهد بر پیوند نظریه فقهی و نگرش سیاسی علمای شیعه است. <ref>تفکر نوین سیاسی اسلام، ص 230</ref>
+==چاپ==
+رسالة تنبیه الامّة و تنزیه الملّة اولین بار در 1327 در بغداد و یک سال بعد در تهران چاپ شد. <ref>رجوع کنید به مشار، ستون 2، ص 1429؛آقابزرگ طهرانی ، ج 4، ص 440</ref>
+این کتاب در 1309ـ1310 ش / 1930ـ1931 در لبنان به عربی ترجمه و در مجله العرفان چاپ شده است.<ref>تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، ص 218</ref>
+همچنین در 1334ش همراه با یک مقدمه 18 صفحه ای و توضیحات و پاورقیهای سیدمحمود طالقانی با عنوان تنبیه الامّة و تنزیه الملّة، یا، حکومت از نظر اسلام، نیز در تهران منتشر شد و پس از آن بارها این رساله به چاپ رسیده است.
+این کتاب در 1419قمری بار دیگر به عربی ترجمه شده و مؤسسه احسن الحدیث در قم آن را منتشر کرده است.
+اخیراً سیدجواد ورعی این کتاب را تصحیح و تحقیق نموده و آن را با مقدمه ای در 1382 ش به چاپ رسانده است.
+== پانویس ==
+ <references />
+== منابع ==
+*فریدون آدمیت ، ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران ، تهران 1355ـ ( 1370 ش )
+*عبدالهادی حائری ، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق ، تهران 1364 ش.
+*حرزالدین، محمد، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء ، قم 1405ق.
+*حمید عنایت ، تفکر نوین سیاسی اسلام ، ترجمة ابوطالب صارمی ، تهران 1362 ش.
+*عنایت، حمید، سیری در اندیشه سیاسی عرب : از حملة ناپلئون به مصر تا جنگ جهانی دوم ، تهران 1356 ش.
+*مطهری، مرتضی، بررسی اجمالی نهضتهای اسلامی در صد ساله اخیر ، قم 1357 ش.
+*نائینی، محمدحسین، تنبیه الامة و تنزیه الملة، یا، حکومت از نظر اسلام، به ضمیمه مقدمه و پاصفحه و توضیحات، بقلم محمود طالقانی ، تهران 1358 ش.
+*نائینی، محمدحسین، تنبیه الامة و تنزیه الملة، چاپ جواد ورعی ، قم 1382 ش.