براق: تفاوت میان نسخه‌ها

بُراق ، مرکب پیامبر اسلام در سفر شبانه آن حضرت از مسجد الحرام به مسجدالاقصی (دورترین مسجد) که در سوره اسراء <ref>آیه 1</ref>، به آن اشاره شده است .

بیشتر لغت شناسان نام براق را ـ که هم به صورت مذکر و هم به صورت مؤنث به کار رفته است ـ از ریشه «بَرَق » دانسته اند که به لحاظ سرعتِ فزون از حد یا سفیدی و درخشش فوق العاده رنگ بر این حیوان نهاده شده است <ref>ابن منظور، ذیل «برق »؛ دمیری ، ج 1، ص 165؛ ابن اثیر، ج 1، ص 120؛ حلبی ، ص 368</ref>. شاهدی بر کاربرد این کلمه در ادب عرب پیش از اسلام در دست نیست، و به ظن قوی، نخستین بار از زبان حضرت محمد(ص) شنیده شده و از آن پس در ادبیات عرب و فارسی کاربرد وسیعی یافته است. نظریه بلوشه، مبنی بر اشتقاق این کلمه از کلمه «بارَگ » (به معنای اسب در فارسی میانه ) پذیرفته نشده است <ref>د.اسلام، ذیل واژه</ref>  و نشانه های معرب بودن نیز در آن وجود ندارد <ref>سیوطی، المزهر، ج 1، ص 270</ref>

براق در ادب فارسی، چه در معنای اصلی چه در معانی استعاری (اسب، مرکب تندرو، مرکبی برای سفرهای روحانی)، استعمال شایع دارد و ترکیبات کنایی براق جم، براق سلیمان (هر دو به معنای باد)، براق چهارمْ فلک (آفتاب) و براق برقْ تاز (اسب جَلد دونده) نیز از آن ساخته شده است <ref>دهخدا، ذیل «براق»</ref>.  

روایات مربوط به «اسراء» را، که همه مسلمانان در وقوع آن اتفاق نظر دارند، بیش از سی صحابی پیامبر و شماری از راویان شیعی از امامان خود نقل کرده اند<ref>سیوطی، الخصائص، ج 1، ص 152ـ179؛ مجلسی، ج 18، ص 282</ref>. در بیشتر این روایات، بُراق را مرکب پیامبر معرفی و اوصاف آن را نیز بیان کرده اند.

در بیشتر روایات مربوط به سفر شبانه، حضرت رسول اکرم(ص) براق را مرکب آن حضرت از مکه تا بیت المقدس و برعکس و صعود به آسمان را از طریق «معراج» (نردبان؛ تعبیر «سُلَم » نیز در روایات دیده می شود) یا بر بال جبرئیل دانسته اند. در این روایات که غالباً از خود پیامبر(ص) نقل شده، آمده است که آن حضرت در بیت المَقْدِس از براق فرود آمد، افسار آن را به حلقه ای که پیامبران افسار مرکب خود را بدان می بستند بست؛ آنگاه داخل مسجد شد و، پس از گزاردن نماز، گردش آسمانی را به مصاحبت جبرئیل آغاز کرد<ref>قرطبی، ج 10، ص 205ـ206؛ سیوطی، الخصائص، ج 1، ص 152، 158، 167؛ حلبی، ج 1، ص 371ـ 375</ref>. براق را جبرئیل (و بنابر برخی روایات ، با مشارکت دو فرشته دیگر) در شب اسراء برای حضرت محمد(ص) آورد و مرکب پس از شناختن راکب خود (یا بعداز حصول اطمینان به آنکه در قیامت نیز مرکب پیامبر خواهد بود) سرکشی وانهاد و رام شد<ref>قرطبی، ج 10، ص 207؛ سیوطی، الخصائص، ج 1، ص 179؛ مجلسی، ج 18، ص 291ـ410؛ حلبی، ج 1، ص 369</ref>.

گرایش به توجیه عرفانی واژه «براق» ـ همچنانکه درباره معراج ـ و تفسیر آن به عنوان تمثیلی از مفاهیم غیرمادی، در نوشته های فلسفی و عرفانی دیده می شود [[ابن سینا، ص 103ـ104]]؛ هرچند ناقلان و شارحان احادیث (و حتی برخی از حکما) این روش را نپذیرفته اند.

به دلیل ناهماهنگی در برخی از اوصاف، نمی توان تصویر روشنی از این مرکب ارائه کرد. بنابراین روایات، براق از چهارپایان بهشت و بسیار تندرو است و در هر گام به اندازه میدان دید خود پیش می رود. در صعود از بلندیها دودستش کوتاهتر از دوپایش می شود و در موقع فرود، عکس آن روی می دهد تا سوار همواره در حالت افقی بماند. در بیشتر روایات آمده که براق جثّه ای کشیده و بزرگتر از درازگوش و کوچکتر از استر دارد، یال آن پرمو و رنگ پوستش سفید است و در میان حیوانات بهترین رنگ را دارد. این مرکب را اسب نیز خوانده اند <ref>قرطبی، ج 10، ص 205، 207؛ دمیری، ج 1، ص 165؛ طبری، ج 8، ص 3ـ13؛ سیوطی، الخصائص، ج 1، ص 152؛ مجلسی ، ج 18، ص 291ـ410</ref>. از بعضی روایات نیز برمی آید که براق صورتی چون صورت انسان داشته و مانند انسان آنچه را می شنیده می فهمیده است <ref>قرطبی، ج 10، ص 207؛ مجلسی، ج 9، ص 291، ج 18، ص 316؛ حلبی، ج 1، ص 370</ref>.

براق را، علاوه بر سفر شبانه پیامبر، مرکب پیامبران دیگر نیز، خصوصاً حضرت ابراهیم(ع) در ماجرای انتقال هاجر و اسماعیل از فلسطین به مکه (و بنابر بعضی روایات، در همه سفرهای او به مکه) معرفی کرده اند <ref>دمیری، ج 1، ص 165ـ166؛ طبری، ج 8، ص 5؛ سیوطی، الخصائص، ج 1، ص 167؛ مجلسی، ج 12، ص 97؛ حلبی، ج 1، ص 370</ref> عجّاج، شاعر عهد اموی، نیز در یکی از رجزهای خود به براق لگام شده ابراهیم اشاره کرده است<ref>ص 295</ref>.

براساس چندین روایت از پیامبراکرم، براق در روز قیامت مرکب آن حضرت خواهد بود <ref>مجلسی، ج 7، ص 230ـ237</ref>.

* ابن منظور، لسان العرب ، بیروت ( تاریخ مقدمه 1300 ).

* محمدحسین طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت 1390ـ1394/1971ـ1974.

* محمدبن جریر طبری ، جامع البیان فی تفسیرالقرآن ، بیروت، بی تا.