کاربر:R.pouresmaeil/صفحه تمرین
اعتبار حدیث
معرفی و جایگاه
اعتبار حدیث، میزان قابل پذیرش بودن محتوای آن به عنوان آموزه دینی است.[۱] جایگاه حدیث را به عنوان یکی از منابع دین، دارای اهمیت بسیار و غیر قابل انکار دانسته‌اند. به همین دلیل بررسی ارزش گزارش‌های نقل شده دینی بسیار دارای اهمیت است.[۲]
علامه طباطبایی معتقد است اصل ارزشمندی گزارش‌ها و عمل به آن‌ها در میان خردمندان رایج است. قرآن نیز این مسئله را در آیه ۶ سوره حجرات تایید کرده است. همچنین در این آیه تاکید شده است که ارزش همه گزارش‌ها یکسان نیست. باید محتوای گزارش را مورد ارزیابی قرار داد و در صورت داشتن اعتبار لازم، آن را پذیرفت.[۳] در روایات نیز به این مسئله توجه داده شده است که ارزش همه احادیث نقل شده یکسان نیست. روایات برای تشخیص حدیث معتبر از غیر معتبر، راهکارهایی را بیان همچون عرضه احادیث بر قرآن مطرح کرده‌اند. مخالفت با قرآن نشانه بی‌اعتباری حدیث است.[۴]
همواره برای دانشوران دینی این مسئله اهمیت داشته است که میزان اعتماد به احادیث گزارش شده، به عنوان معارف دینی چقدر است.[۵] به همین جهت علمای شیعه در طول تاریخ با رویکردهای گوناگون سعی در اعتبارسنجی روایات داشته‌اند.[۶]
رویکردها در اعتبار سنجی احادیث
در تاریخ حدیث‌پژوهی شیعه، رویکردها نسبت به اعتبار احادیث به دو صورت کلی بیان شده است:
رویکرد محوریت راوی
بر اساس این رویکرد که گفته شده از قرن هشتم هجری قمری توسط علامه حلی در فضای حدیثی شیعه حاکم شده است، ارزش حدیث با توجه به ویژگی‌های راویان آن شناخته می‌شود.[۷] در این رویکرد، روایات به چهار بخش
رویکرد جمع قرائن
در این رویکرد ویژگی‌های راوی به عنوان یکی از قرائن اعتبار حدیث در نظر گرفته می‌شود.[۸] بر اساس تحلیلی که شیخ بهایی[۹] و صاحب معالم[۱۰] ارائه می‌کنند، پیش از علامه حلی که اصطلاحات جدید حدیثی با عناوین صحیح، حسن و موثق پدید بیاید؛ علمای شیعه با تکیه بر قرائن مختلف حدیث معتبر را از غیر معتبر تشخیص می‌دادند. شیخ بهایی معتقد است محدثین قدیمی‌تر همچون شیخ صدوق روایاتی را بر اساس همین قرائن جزء روایات صحیح می‌شمردند. برخی از این روایات، با رویکرد راوی‌محور شکل گرفته پس از علامه حلی، حدیث صحیح محسوب نمی‌شوند.[۱۱] وی، مواردی از قرائن ایجاد کننده اطمینان به احادیث، برای پیشینیان را چنین می‌شمارد:
- هرچه روایت در تعداد بیشتری از اصول اربعمائه تکرار می‌شد، نشان دهنده اعتبار بیشتر روایت بود.[۱۲]
- به دلیل اجماع علما بر تصدیق، تصحیح یا عمل به روایت‌های افرادی همچون زراره و صفوان بن یحیی، اگر روایت در اصلی که مرتبط با امثال این افراد بود نقل می‌شد، معتبر محسوب می‌گشت.[۱۳]
- گزارش روایت در کتاب‌هایی که بر ائمه عرضه شده بودند، همچون کتاب عبیدالله حلبی که بر امام صادق(ع) عرضه شد یا دو کتاب یونس بن عبدالرحمن و فضل بن شاذان که بر امام عسکری(ع) عرضه شدند.[۱۴]
- نقل حدیث در یکی از کتاب‌هایی که در میان پیشینیان آن‌ها به وثوق و اعتماد مشهور بوده‌اند.[۱۵]
سنجش اعتبار روایات در علوم مختلف اسلامی
فقه
کلام
تفسیر
تاریخ
تک‌نگاری
پانویس
- ↑ حسینی شیرازی، اعتبار سنجی احادیث شیعه، ۱۳۹۸ش، ص۴۲.
- ↑ محمدی، ارزش معرفت‌شناختی دلیل نقلی، ۱۳۹۵ش، ص۲۰.
- ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۳ق، ج۱۸، ص۳۱۱-۳۱۲.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۲۷۵؛ طبرسی، الإحتجاج على أهل اللجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۴۷.
- ↑ حسینی شیرازی، اعتبار سنجی احادیث شیعه، ۱۳۹۸ش، ص۴۸.
- ↑ حسینی شیرازی، اعتبار سنجی احادیث شیعه، ۱۳۹۸ش، ص۶۲.
- ↑ حسینی شیرازی، اعتبار سنجی احادیث شیعه، ۱۳۹۸ش، ص۸۶.
- ↑ حسینی شیرازی، اعتبار سنجی احادیث شیعه، ۱۳۹۸ش، ص۹۳.
- ↑ شیخ بهایی، مشرق الشمسين و اكسير السعادتين، ۱۴۱۴ق، ص۲۴-۲۶.
- ↑ صاحب معالم، منتقى الجمان فى الاحاديث الصحاح و الحسان، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲.
- ↑ شیخ بهایی، مشرق الشمسين و اكسير السعادتين، ۱۴۱۴ق، ص۲۹-۳۰.
- ↑ شیخ بهایی، مشرق الشمسين و اكسير السعادتين، ۱۴۱۴ق، ص۲۶.
- ↑ شیخ بهایی، مشرق الشمسين و اكسير السعادتين، ۱۴۱۴ق، ص۲۷.
- ↑ شیخ بهایی، مشرق الشمسين و اكسير السعادتين، ۱۴۱۴ق، ص۲۷-۲۸.
- ↑ شیخ بهایی، مشرق الشمسين و اكسير السعادتين، ۱۴۱۴ق، ص۲۹.
منابع
صاحب معالم، حسن بن زین‌الدین الشهید الثانی، منتقى الجمان فى الاحاديث الصحاح و الحسان، قم، جماعة المدرسين في الحوزة العلمية بقم، مؤسسة النشر الإسلامي، ۱۳۶۲ش.
شیخ بهایی، محمد بن حسین، مشرق الشمسين و اكسير السعادتين، مشهد، آستانه الرضويه المقدسه، مجمع البحوث الاسلاميه، ۱۴۱۴ق.
طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج على أهل اللجاج، مشهد، نشر مرتضی، ۱۴۰۳ق.
شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، الاعلمی فی المطبوعات، ۱۳۹۳ق.
محمدی، عبدالله، ارزش معرفت‌شناختی دلیل نقلی، قم، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، ۱۳۹۵ش.
حسینی شیرازی، سید علیرضا، اعتبار سنجی احادیث شیعه، تهران، سازمان مطالعه و تدوین متون علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و موسسه رهجویان راه امام هادی(ع)، ۱۳۹۸ش.