اخبار من بلغ: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اَخبار مَنْ بَلَغ''' مجموعه [[حدیث|احادیثی]] است که بسیاری از [[فقه|فقیهان]] با استناد به آنها اعمال مختلفی را [[مستحب]] دانسته‌اند. این احادیث اصلی‌ترین دلیل برای [[تسامح در ادله سنن|قاعده تسامح]] است. مطابق این روایات [[خدا]]وند به افرادی که به امید [[ثواب و عقاب|ثواب]] به [[حدیث ضعیف|روایت‌های ضعیف]] عمل کرده‌اند، پاداش می‌دهد، حتی اگر آن خبر درست نباشد.

اخبار من بلغ به مجموعه احادیثی گفته می‌شود که حکم افرادی را که به امید [[ثواب و عقاب|ثواب]] به [[حدیث ضعیف|روایت‌های ضعیف]] عمل کرده‌اند، بیان می‌کند.<ref>مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، فرهنگ‌نامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۸.</ref> بر اساس این احادیث اگر خبر ثواب داشتن یک عمل به شخصی برسد و او به امید رسیدن به آن ثواب، انجامش دهد، [[خدا]]وند پاداش وعده شده را به او خواهد داد، حتی اگر اصل خبر نادرست باشد.<ref>برقی، المحاسن، ۱۳۷۱ق، ج۱، ص۲۵؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۸۷؛ شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۳۲.</ref> از آنجا که عموم این روایات با تعبیر «مَنْ بَلَغَهُ»(هر که را خبری برسد) آغاز شده‌اند، این احادیث به «اخبار من بلغ» شهرت یافته‌اند.<ref>سعیدی، [https://rch.ac.ir/article/Details/10875 «تسامح در ادله سنن»]، ص۲۸۸.</ref> در این احادیث تنها خبر از رویکرد خداوند داده شده و هیچ دستوری در آنها وجود ندارد.<ref>هاشمی شاهرودی،‌ [http://www.juosul.ir/article_114363.html «بحثی پیرامون اخبار من بلغ»]، ص۸.</ref>

[[محمدحسین غروی نائینی]] مؤلف کتاب [[فوائدالاصول (کتاب)|فوائد الاصول]] معتقد است مشهور فقیهان مفاد اخبار من بلغ را [[اصول فقه|قاعده اصولی]] دانسته‌اند؛ به این معنا که مطابق این احادیث، شرایط خاصی که برای حجیت روایت وجود دارد (مانند [[ثقه|وثاقت راوی]]) در [[مستحب]]ات در نظر گرفته نمی‌شود.<ref>نائینی، فوائد الاصول، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۴۱۵.</ref> با این حال دلالت این روایات بر قاعده اصولی، مورد اتفاق علما نیست و دیدگاه‌های دیگری نیز در مسئله وجود دارد؛<ref>آخوند خراسانی، کفایة الاصول، تحقیق عباس‌علی زارعی سبزواری، ۱۴۳۱ق، ج۳، ص۷۲.</ref> چنان‌که [[محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]] مؤلف [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الأصول]] و محقق نائینی آن را [[فقه|مسئله‌ای فقهی]] می‌دانند و به نظر آنها عملی که مکلف به امید ثواب انجام داده، مستحب است.<ref>آخوند خراسانی، کفایة الاصول، ۱۴۰۹ق، ص۳۵۲؛ نائینی، اجود التقریرات، تقریرات آیت‌الله خویی، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۲۰۸-۲۰۹.</ref> برخی دیگر نیز همچون [[آقا ضیاء عراقی|محقق عراقی]] و [[سید ابوالقاسم خویی|محقق خویی]] از فقیهان قرن چهاردهم، آن را مسئله کلامی دانسته‌،‌ معتقدند خداوند به سبب تفضّل خود، به افرادی که فرمان‌برداری خود را با عمل کردن به احادیث ضعیف ابراز نمایند، ثواب می‌دهد.<ref>عراقی، نهایة الافکار، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۷۹-۲۸۰؛ خویی، مصباح الاصول، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۱۹.</ref>برخی از محققان چهار احتمال در باره دلالت اخبار من بلغ نقل کرده‌ و در نهایت احتمال چهارم را پذیرفته است که این اخبار دلالتی بر مستحب بودن عمل یا اصل ثواب(بدون خصوصیتش) و یا عبادت بودنش ندارند، بلکه  دلالت  بر این دارند که اگر کسی به وسیله روایتی بر ثواب محدودی برای انجام کاری مطلع شد و به امید دریافت  آن ثواب،  آن عمل را انجام داد به ثوابِ وعده داده شده در آن خبر خواهد رسید. این کار هم مصداق احتیاط است وهم مورد تایید و تحسین عقل. <ref>صافی گلپایگانی، علی، المحجة في تقريرات الحجة، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۴۰.</ref> {{یادداشت|لا تكون أخبار من بلغ ناظرة الى استحباب العمل و عباديته و لا الى أصل الثواب، بل تكون في مقام تقدير الثواب}}

به گفته [[سید محمود هاشمی شاهرودی]] از فقیهان شیعه، مشهور فقها اخبار من بلغ را به مستحبات اختصاص داده، آن را شامل [[مکروه]]ات نمی‌دانند؛<ref>هاشمی شاهرودی، [http://www.juosul.ir/article_110654.html «بحثی پیرامون اخبار من بلغ»]، ص۲۴.</ref> اما شیخ انصاری معتقد است اگرچه در ابتدا به نظر می‌رسد که روایات من بلغ به [[مستحب|مستحبات]] اختصاص داشته باشد، ولی الفاظ آن عمومیت دارد و مکروهات را نیز در برمی‌گیرد.<ref>انصاری، رسائل فقهیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۶۰.</ref> شیخ انصاری همچنین معتقد است با استناد به احادیث من بلغ، می‌توان در نقل وقایع، ذکر فضائل و مصیبت‌های اهل‌بیت(ع) از اخبار ضعیف استفاده کرد.<ref>انصاری، رسائل فقهیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۵۸.</ref> در مقابل محقق نائینی نقل احادیث ضعیف را در بیان حادثه‌ها و فضیلت‌ها و مصائب [[اهل البیت علیهم السلام|اهل بیت(ع)]] صحیح نمی‌داند.<ref>نائینی، اجود التقریرات، تقریرات آیت‌الله خویی، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۲۱۲.</ref>