توحید مفضل (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

}}

'''توحید مفضَّل''' یا '''کتاب فَکِّر: کتابٌ فی بدء الخلق و الحثّ علی الاعتبار'''؛ کتابی است مشتمل بر [[حدیث|حدیثی]] طولانی از [[امام صادق]](ع) با موضوع حکمت و خداشناسی و اسرار آفرینش که طی چهار جلسه بر [[مفضل بن عمر جعفی]] املا شده است.

==مؤلف==

در این‌که این کتاب نوشته خود امام صادق(ع) نیست، اختلافی وجود ندارد بلکه بحث در این است که آیا امام(ع)، آن را بر [[مفضل بن عمر جعفی|مفضّل بن عمر]] املا کرده یا این‌که اثر خود مفضّل است که به امام صادق(ع) نسبت داده است.

==معرفی کتاب==

[[آقا بزرگ طهرانی]] در [[الذریعه]]<ref>ج ۴، ص ۴۸۲ ـ ۴۸۳</ref> به این نکته اشاره کرده که ظاهراً بخش دیگر توحید مفضّل، در بیان احوال ملکوت اعلا را، که در دوره سید بن طاووس شهرت و تداول چندانی نداشته،<ref>ابن طاووس، الامان، ج 1، ص ۹۱</ref> شخصی به نام [[سید میرزاابوالقاسم ذهبی|سیدمیرزاابوالقاسم ذهبی]]، معاصر آقابزرگ، یافته و تماماً در کتاب خود به نام ''تباشیرالحکمه'' آورده است.

==علت نگارش کتاب==

من از نزد آنها خارج شدم و به نزد [[امام صادق(ع)]] رفتم و ماجرا را برای آن حضرت تعریف کردم. آن حضرت فرمود: فردا صبح به نزد من بیا و قلم و کاغذی نیز بیاور تا برای تو از [[حکمت]] خداوند متعال در آفرینش جهان سخن بگویم. من هم فردا صبح به نزد آن حضرت رفتم و ایشان نیز طی چهار جلسه حدیثی را فرمودند و من آن را املاء کردم.

==چهار مجلس کتاب==

*در جلسه سوم شگفتی‌های آسمان و زمین مانند رنگ آسمان و طلوع و غروب خورشید، و فصل‌های سال و خورشید و ماه و دیگر ستارگان و حرکت بسیار سریع آنها در آسمان و آفرینش سرما و گرما و باد و هوا و چگونگی ایجاد صدا و کوه‌ها و گیاهان را بیان می‌نماید.

*جلسه چهارم هم به بیان حقیقت [[مرگ]] و زندگی و علت آفرینش انسان و راه شناخت جهان هستی و بیان فرق میان حس و عقل در شناخت جهان و حقایق هستی اختصاص یافته است.

==نسخه های کتاب==

نسخه های خطی متعددی از توحید مفضّل به جا مانده است که برخی از آن‌ها در [[ایران]] و در کتابخانه ‌هایی چون [[آستان قدس رضوی]]، ملی و آیت اللّه [[سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی|مرعشی نجفی]]، و برخی دیگر در [[عراق]] نگهداری می‌شوند.<ref>حسینی اشکوری، ج ۱، ص ۱۴۴ ؛ فکرت، ج ۱، ص ۱۵۰</ref>

ظاهراً قدیمی ترین نسخه خطی این اثر، متعلق به سال ۱۰۵۶ق و به خط [[عبدالرزاق جیلانی]] است که در کتابخانه [[سید محمدرضا گلپایگانی|آیت اللّه گلپایگانی]] در [[قم]] نگهداری می‌شود.<ref>عرب زاده، ج ۱، ص ۱۹۷</ref>

توحید مفضل برای نخستین بار در ۱۲۸۷ش در [[ایران]] به چاپ رسید. از آن پس تاکنون، متن و ترجمه ‌ها و شروح متعددی

از توحید مفضّل در [[مصر]]، عراق و ایران چاپ شده است.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج ۴، ص۹۱، ۴۸۲ ـ ۴۸۳ ؛ آقابزرگ طهرانی، مصنفات، ج ۲، ص ۱۶۷ ؛ فاضل، ج ۳، ص ۱۵۱۵</ref>

علمای دیگری نیز تاکنون به ترجمه و شرح و تحقیق در باره توحید مفضّل پرداخته‌اند و حتی برخی ترجمه فارسی آن را به نظم کشیده اند.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج۴، ص۹۱ ؛ فکرت، ج ۱، ص ۱۵۰ ؛ حسینی اشکوری، ج ۱، ص ۱۳۱</ref>