عبدالله بن جعفر حمیری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''عبداللّه بن جعفر حِميَرى'''؛ عالم و [[محدث‌|محدّث‌]] [[شیعه|شیعی]] در [[قرن سوم]] و [[قرن چهارم]] است. او با کتاب مشهورش به نام [[قرب الاسناد]] شناخته می‌شود.

از تاريخ دقيق ولادت و وفات عبدالله بن جعفر اطلاعى دردست نيست، اما بدون شك در دوران امامت [[امام هادی|امام هادى]](ع) و [[امام حسن عسکری|امام حسن عسكرى]](ع) و در دوره [[غیبت صغری|غيبت صغرا]] مى‌زيسته است.

حميرى، از مشايخ و بزرگان [[قم]] بود، در سالهاى پايانى قرن سوم به [[كوفه]] سفر كرد و محدّثان آن شهر از وى احاديث بسيارى شنيدند.<ref>نجاشى، ص 219</ref>

[[شیخ طوسی]] در رجال خود<ref>ص 370</ref> در ميان اصحاب [[امام رضا]](ع) از فردى به نام ابوالعباس حميرى ياد كرده كه [[آیت الله خویی|خويی]]<ref>ج 10، ص 141</ref> ـ با ارائه دلايلى، از جمله تاريخ سفر حميرى به كوفه، كه [[نجاشی]] آن را گزارش كرده ـ وى را غير از عبداللّه‌ بن جعفر حميرى دانسته است.<ref>كلينى، ج 5، ص 447 ؛ طوسى، تهذیب، ج 3، ص 231</ref>

از جمله كسانى كه حميرى از آنها روايت كرده عبارت‌اند از :

*[[ايوب‌ بن نوح نخعى]]<ref>حِميَرى، ص 163</ref>

*[[هارون‌ بن مسلم]]<ref>نجاشى، ص 8، 52، 415 ـ 416</ref>

*[[احمد بن محمد بن خالد برقی|احمد بن محمد بن خالد برقى]]<ref>نجاشى، ص 55، 137</ref>

*[[محمد بن حسين‌ بن ابى‌الخطاب]]<ref>حميرى، ص 379</ref>

*[[محمد بن خالد طيالسى]]<ref>نجاشى، ص 168</ref>

مهم‌ترين راويان حديث از حميرى عبارت‌اند از:

*فرزندش [[محمد بن عبدالله حمیری]]<ref>طوسى، الامالی، ص 9، 22، 203</ref>

*[[احمد بن محمد بن يحيى عطار قمى]]<ref>طوسى، الامالی، ص 13، 38، 201</ref>

*[[ابن جنید اسکافی|ابوعلى اسكافى]]<ref>طوسى، الامالی، ص 86، 238، 697</ref>

*[[محمد بن حسن‌ بن وليد قمى]]<ref>نجاشى، ص 176، 274</ref>

*[[على‌ بن حسين‌ بن بابويه]]<ref>نجاشى، ص 430</ref>

*[[ابوغالب زراری|ابوغالب زُرارى]]<ref>طوسى، الامالی، ص 189</ref>

*[[محمد بن موسى‌ بن متوكل]]<ref>طوسى، رجال، ص 437</ref>

حميرى نقش مهمى در روايت مكتوبات حديثى [[محدث|محدّثان]] [[قم]] داشته است.<ref>طوسی، رجال، ص 424</ref> همچنين نام وى در سلسله اسناد روايى بسيارى از آثار محدّثان [[شيعه|شيعى]] [[كوفه]] و مناطق ديگر ديده مى‌شود.<ref>نجاشى، ص 38، 59، 168، 302، 430</ref>

حميرى علاوه بر فرزندش محمد، كه فردى مشهور و صاحب تأليفات بوده، سه فرزند ديگر، به نامهاى احمد و جعفر و حسين، داشته است كه همگى داراى مكاتباتى با [[امام زمان]](عج) بوده‌اند.<ref>نجاشى، ص 354 ـ 355</ref>

حميرى آثار متعددى تأليف كرده كه اغلب شامل موضوعات مورد علاقه محدّثان آن دوره است. از جمله موضوعاتى كه محدّثان شيعه آن دوره آثار متعددى درباره آن تدوين كرده‌اند، پاسخهاى [[ائمه اطهار|ائمه]] به پرسشهاى اصحاب درباره مسائل فقهى و كلامى است كه موارد فراوانى از آنها در [[کتب اربعه|كتب اربعه]] نقل شده است.<ref>كلينى، ج 1، ص 87، 100 و ج 2، ص 27، 399 ؛ شیخ صدوق، من لایحضر، ج 1، ص 262، 544 ؛ طوسى، تهذیب، ج 1، ص 55، 64،150</ref>

عبدالله بن جعفر حميرى برخى مكاتبات فقهى ـ كلامى بين امامان شيعه و اصحاب را گردآورده و آثارى با اين موضوع تأليف كرده است.

وى در كتاب مسائل الرجال و مكاتباتهم [[اباالحسن الثالث|اباالحسن الثالث(ع)]]،<ref>نجاشى، ص220</ref> نامه نگاری‌هایی بين برخى اصحاب [[امام هادی علیه السلام|امام هادى]](ع) با ايشان را، كه غالبا مشتمل بر مسائل [[فقه|فقهى]] است، گرد آورده است.

نام برخى از این افراد در منابع حديثى ديگر آمده است كه عبارت‌اند از:

*حسن بن مالك<ref>شیخ صدوق، من لایحضر، ج3، ص 434 و ج 4، ص 232؛ طوسى، تهذیب، ج9، ص189 ؛ طوسی، الاستبصار، ج4، ص124</ref>

*محمد بن جزك<ref>شیخ صدوق، من لایحضر، ج1، ص440ـ441؛ طوسى، تهذیب، ج 3، ص 216 و ج 7، ص 363، 428</ref>

*حسين‌ بن على‌ بن كيسان صنعانى<ref>طوسى، تهذیب، ج2، ص308؛ طوسی، الاستبصار، ج 1، ص 343</ref>

*ايوب‌ بن نوح<ref>طوسی، تهذیب، ج4، ص91 و ج 5، ص 273</ref>

*محمدبن سرو<ref>طوسی، تهذیق، ج5، ص171؛ طوسی، الاستبصار، ج2، ص247</ref>

*على‌ بن ريّان‌ بن صلت<ref>طوسی، تهذیب، ج5، ص209؛ طوسی، الاستبصار، ج2، ص267</ref>

حميرى همچنين كتابى با عنوان مسائلُ [[امام حسن عسکری|أبى محمدالحسن]](ع) على‌ يد محمد بن عثمان العمرى تأليف كرده كه نقل‌ قولهايی از آن در آثار گوناگون [[امامیه|اماميه]] باقى مانده است.<ref>كلينى، ج 5، ص 447 و ج 7، ص 114</ref>

براساس اين نقل‌ قولها، به نظر مى‌رسد كه بخش اعظم اين كتاب، پرسشهاى فقهى از [[امام عسکری]](ع) بوده كه حميرى آنها را از طريق [[محمد بن عثمان عمری|محمد بن عثمان عَمْرى]] به امام مى‌رسانده و پاسخهايى نيز از طريق عمرى مى‌گرفته است.<ref>شیخ صدوق، من لایحضر، ج 3، ص 435</ref>

عبدالله بن جعفر حميرى آثارى نيز در موضوع [[امامت ائمه اثنی عشر|امامت]] تأليف كرده است. وى كتاب مهمى با نام الدلائل داشته است<ref>نجاشى، ص 219 ؛ طوسى، فهرست، ص 294</ref> كه تا [[قرن هفتم]] موجود بوده و [[علی بن عیسی اربلی|بهاءالدين اربلى]]<ref>ج 3، ص 66، 120، 210، 404</ref> و [[ابن طاووس|ابن‌طاووس]]<ref>فتح الابواب، ص 243 ؛ کمال الدین، ص 2، 97، 119</ref> بخشهايى از آن را نقل كرده‌اند. ابن‌طاووس نسخه‌اى از اين كتاب را، به خط احمد بن حسين ابن‌ غضائرى، در اختيار داشته است.<ref>کمال الدین، ص 97، 229</ref>

از جمله آثار حميرى درباره [[غیبت]]، كتاب الغيبة است. همچنين وى تأليف ديگرى در اين زمينه داشته كه [[نجاشی]]<ref>نجاشى، ص 219</ref> هم از آن با نام الغيبة و الحيرة ياد كرده و احتمالا همان است كه طوسى، به نقل از ابوجعفر محمدبن جعفر ابن‌ بُطّه قمى، نام آن را الفترة والحيرة ذكر كرده است.<ref>طوسى، فهرست، ص 294</ref>

[[ابن ابی زینب|ابن ابى‌زينب]]،<ref>ص 67، 152، 155، 159</ref> [[شیخ صدوق|ابن‌بابويه]]<ref>کمال الدین، ج 1، ص 127، 152، 211، 228</ref> و [[شیخ طوسی]] در كتاب [[غیبت طوسی|الغيبة]]<ref>ص 352، 354، 361 ـ 362، 439</ref> روايات فراوانى درباره غيبت از حميرى نقل كرده‌اند كه برگرفته از آثار وى در اين باب است.

شیخ صدوق در كتاب [[توحید صدوق|التوحيد]]<ref>ص 76، 80، 103</ref> رواياتى به نقل از مشايخ خود از حميرى آورده كه احتمالا از كتاب العظمة و التوحيد يا كتاب التوحيد و البداء و الارادة و الاستطاعة و المعرفة<ref>نجاشى، ص 219 ـ 220</ref> است كه شيخ‌طوسى<ref>طوسى، فهرست، ص 294</ref> از كتاب اخير با عنوان التوحيد و الاستطاعة و الافاعيل و البداء ياد كرده است.

تنها كتاب موجود از حميرى، [[قرب الاسناد|قرب‌الاِسناد]] است. [[نجاشی|نجاشى]]<ref>ص 220</ref> از سه كتاب حميرى با نامهاى قرب‌الاسناد الى [[امام رضا|الرضا]](ع)، قرب الاسناد الى [[امام جواد|ابى‌جعفر بن الرضا]](ع)، و قرب الاسناد الى [[امام زمان|صاحب الامر]](عج) ياد كرده، اما شيخ‌طوسى<ref>فهرست، ص 294</ref> فقط از قرب‌الاسناد نام برده است.

قرب‌الاسناد به آثارى اطلاق مى‌شود كه در آن، [[محدث|محدّث]] [[حدیث|احاديث]] را با كوتاه‌ترين طريق تا [[معصوم]] روايت كند. حميرى در تأليف اين كتاب از متون كهن‌تر نيز بهره برده<ref>رحمتى، ص 27 ـ 28</ref> كه از مهم‌ترين آنها، كتاب المسائل على‌بن جعفر عُريضى است كه حميرى بخش اعظم آن را در كتاب خود آورده است.<ref>رحمتى، ص 27</ref>

[[ابن ادریس حلی|ابن‌ادريس حلّى]]<ref>ج 14، ص 223 ـ 230</ref> رواياتى از قرب‌الاسناد حميرى نقل كرده، ولى به اشتباه اين كتاب را به فرزند وى، محمد، نسبت داده است. منشأ اين خطا ظاهرا آن است كه سلسله سند آغازين كتاب به فرزند حميرى منتهى مى‌شود.<ref>حميرى، ص 1</ref>

شاهد مهم بر صحت انتساب قرب‌الاسناد به عبدالله بن جعفر حميرى، آن است كه ابن‌ادريس حلّى،<ref>ج 14، ص 223</ref> در نقل‌ قول از اين كتاب، حديثى را بدون واسطه از محمد بن حسين‌ بن ابى‌الخطاب(متوفى 262ق) آورده كه طبقه حديثى آن تنها با طبقه مشايخ عبداللّه‌ بن جعفر تطابق دارد.

{{ستون-شروع}}

{{پایان}}

*ابن ابى‌زينب، ''كتاب‌الغيبة''، چاپ على‌اكبر غفارى، تهران

*ابن‌ادريس حلّى، ''موسوعة‌ابن‌ادريس الحلى''، چاپ محمدمهدى موسوى‌خرسان، قم، 1387ش

*ابن‌طاووس، ''فتح‌الابواب بين ذوى‌الالباب و بين رب‌الارباب فى الاستخارات''، چاپ حامد خفاف، قم، 1409ق

*ابن طاووس، ''فرج المهموم فى تاريخ علماء النجوم''، نجف، 1368ق

*اربلى، بهاءالدین، ''كشف الغمة فى معرفة الائمة عليهم‌السلام''، چاپ على فاضلى، قم، 1426ق

*حِميَرى، عبدالله، ''قرب‌الاسناد''، قم، 1413ق

*خویی، ابوالقاسم، ''معجم رجال الحدیث''، بیروت، 1403ق

*رحمتى، محمدکاظم، ''نكاتى درباره كتاب قرب‌الاسناد حميرى''، كتاب ماه دين، سال 7، ش 4 و 5، 1382ش

*شیخ صدوق، ''التوحيد''، چاپ هاشم حسينى طهرانى، قم، 1387ش

*شیخ صدوق، ''كتاب مَن لايَحضُرُه‌الفقيه''، چاپ على‌اكبر غفارى، قم، 1414ق

*شیخ صدوق، ''كمال‌الدين و تمام النعمة''، چاپ على‌اكبر غفارى، قم، 1363ش

*طوسى، ''الاستبصار''، چاپ حسن موسوى خرسان، تهران، 1390ق

*طوسی، ''الامالى''، قم، 1414ق

*طوسی، ''تهذيب الاحكام''، چاپ حسن موسوى‌خرسان، تهران، 1390ق

*طوسی، ''رجال‌الطوسى''، چاپ جواد قيومى‌اصفهانى، قم، 1415ق

*طوسی، ''فهرست كتب‌الشيعة‌و اصولهم واسماء المصنفين و اصحاب الاصول''، چاپ عبدالعزيز طباطبائى، قم، 1420ق

*طوسی، ''كتاب‌الغيبة''، چاپ عباداللّه طهرانى و على احمد ناصح، قم، 1411ق

*کلینی، محمد، ''الکافی''، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1363ش

*نجاشى، ''فهرست اسماء مصنفى الشيعة المشتهر ب رجال النجاشى''، چاپ موسى شبيرى زنجانى، قم، 1407ق

* منبع مقاله: [http://www.encyclopaediaislamica.com/index.php دانشنامه جهان اسلام]

[[رده:شخصیتها]]

[[رده:علمای شیعه قرن3(قمری)]]

[[رده:علمای شیعه قرن4(قمری)]]