امامزاده صالح تجریش: تفاوت میان نسخه‌ها

| نام = امامزاده صالح تجریش

| عرض =  

| عرض‌جغرافیایی =  

| طول‌جغرافیایی =  

| عنوان نقشه =  

| تصویر =  

| اندازه تصویر =  

| عنوان تصویر =  

| استان = [[تهران]]

| شهرستان = تهران

| بخش = شمیران، تجریش

| نام محلی =  

| نام‌های دیگر =  

| نام‌های قدیمی =  

| نوع بنا =  

| سال‌های مرمت = [[ایلخانان]]، [[دوره قاجار]]، [[جمهوری اسلامی ایران]]

| دیرینگی = قرن ۵ق

| شماره‌ثبت = ۹۰۹

| تاریخ ثبت ملی = [[۲۸ فروردین]] [[۱۳۵۱ش]]

| دوره ساخت اثر =  

| بانی اثر =  

| مالک اثر =  

| امکان بازدید = دارد

| شماره تلفن =

| وبگاه = https://saleh.ir

| پایین =  

'''امامزاده صالح''' آرامگاه صالح بن موسی کاظم، در جنوب شرقی میدان تجریش واقع در شمال [[تهران|شهر تهران]] است. در مناسبت‌های مذهبی خصوصاً [[سوگواری محرم|عزاداری محرم]] و [[روز عاشورا|عاشورا]]، افراد بسیاری در این امامزاده جمع می‌‌شوند.

گفته شده بنای اولیه [[بقعه]] متعلق به قرن ۵ق است که در جریان حمله مغول در سال ۶۱۷ق تخریب شد. بنا به شکل ظاهری اولیه حرم، بازسازی آن در قرن هفتم یا هشتم قمری توسط [[ایلخانان]] انجام گرفته است. حرم در دوره‌های بعدی خصوصاً [[قاجار]] توسعه پیدا کرد و پس از [[انقلاب اسلامی ایران]]، ایوان‌ و شبستان‌های جدیدی بر آن ساخته شد. [[طاهره صفارزاده]] از چهره‌های مشهوری است که در صحن حرم مدفون است.

 

مستند «صالح شمیران» درباره زندگی و تاریخچه حرم امامزاده صالح ساخته شده است.

امامزاده صالح که به‌عنوان یکی از فرزندان امام موسی کاظم(ع) شناخته می‌شود، یکی از کانون‌های فرهنگی، [[زیارت|زیارتی]] و گردشگری شمال [[تهران]] است<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> که بنا به ادعای پایگاه جامع امامزادگان، روزانه حدود ۳۰ هزار نفر زائر دارد.<ref>[http://emamzadegan.ir/emamzadehbank/show-21714.aspx «آستان مقدس امامزاده صالح (علیه‌السلام) میدان تجریش»]، پایگاه جامع امامزادگان.</ref> به‌سبب قرار داشتن مرقد در محدوده مرکزی تجریش و آمدوشد فراوان مردم و زائران، به‌تدریج بازار تجریش نیز شکل گرفت.<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref>

در اعیاد [[عید فطر|فطر]]، [[عید قربان|قربان]]، [[عید غدیر|غدیر]] و لحظه تحویل سال نوی شمسی، زائران بسیاری در حرم این امامزاده گردهم می‌آیند. در [[شب قدر|شب‌های قدر]] و روزهای [[سوگواری]] و [[شهادت]] خصوصاً [[محرم (ماه)|ماه محرم]] و روز عاشورا، مراسم سینه‌زنی و [[تعزیه‌خوانی (آیین)|تعزیه]] در بازار تجریش و در [[حرم]] امامزاده صالح برگزار می‌شود و دسته‌های [[سینه‌زنی (آیین)|سینه‌زنی]] در [[روز عاشورا]] از نقاط دور و نزدیک راهی امامزاده صالح می‌شوند.<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref>  

در گذشته، صحن و حیاط [[بقعه]] امامزاده صالح محل [[دفن]] اموات بود و قبرهایی در صحن آن وجود داشت،<ref>حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.</ref> اما به‌تدریج سنگ قبرها از میان رفته و تعداد کمی از سنگ قبرها باقی مانده است.<ref>کلانتری و تسلیمی تهرانی، «بررسی میزان رازآلودگی مفهوم مرگ در شهر تهران»، ص۱۲۳.</ref> [[طاهره صفارزاده]] و [[شهادت|شهدای]] هسته‌ای [[ایران]] از جمله افراد معروف مدفون در حرم هستند.<ref>[https://tehrannameh.com/list/الف/امامزاده-صالح-تجریش «امامزاده صالح (تجریش)»]، سایت تهران‌نامه.</ref>

فیلم مستند «صالح شمیران» روایت‌گر زندگی‌نامه‌ای از برادر [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] و تاریخچه حرم امامزاده صالح است. این فیلم به کارگردانی و تهیه‌کنندگی بابک مینایی و گویندگی پرویز بهرام در سال ۱۳۹۵ش تولید و سپس در سیمای [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] پخش گردید.<ref>[https://www.ilna.ir/بخش-فرهنگ-هنر-۶/۳۹۸۲۴۵-مرور-زندگی-برادر-امام-رضا-در-صالح-شمیران-چرا-نذر-امامزاده-صالح-نمک-است«مرور زندگی برادر امام رضا در «صالح شمیران»/ چرا نذر امامزاده صالح «نمک» است؟»]، سایت ایلنا.</ref>

 

روز پنجم ذیقعده که مابین ولادت [[حضرت معصومه سلام الله علیها|حضرت معصومه(س)]] و [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] است، به‌نام روز بزرگداشت صالح بن موسی الکاظم(ع) نام‌گذاری شده است.<ref>[https://www.ilna.ir/بخش-فرهنگ-هنر-۶/۳۹۸۲۴۵-مرور-زندگی-برادر-امام-رضا-در-صالح-شمیران-چرا-نذر-امامزاده-صالح-نمک-است«مرور زندگی برادر امام رضا در «صالح شمیران»/ چرا نذر امامزاده صالح «نمک» است؟»]، سایت ایلنا.</ref>

مرقد امامزاده صالح در کنار میدان تجریش،<ref>قاسمی، «تجریش»، ص۵۸۰.</ref> واقع در ضلع جنوب شرقی،<ref>حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.</ref> از [[امام‌زاده|امامزاده‌های]] منطقه شمیران و شمال [[تهران]] است. ورودی شمال، شمال غربی<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> و شرقی امامزاده به بازار تجریش باز می‌شود و ورودی غربی رو به پایانه حمل‌ونقل شهری است.<ref>[https://shemiran.ostan-th.ir/esaleh «امامزاده صالح»]، سایت فرمانداری شمیران.</ref> در شمال صحن نیز [[مسجد|مسجدی]] به مساحت یکصد متر مربع [[وقف]] شده است.<ref>[https://tehrannameh.com/list/الف/امامزاده-صالح-تجریش «امامزاده صالح (تجریش)»]، سایت تهران‌نامه.</ref>

[[مراقد المعارف (کتاب)|کتاب مراقد المعارف]]<ref>حرز الدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۰۲.</ref> و [[بحر الانساب (کتاب)|بحر الانساب]]، امامزاده صالح(ع) را فرزند امام موسی کاظم(ع) و برادر [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] دانسته است که پس از اعلام [[ولایتعهدی امام رضا(ع)|ولایتعهدی]] امام رضا(ع)، به همراه دیگر برادرانش از [[بغداد]] به‌سمت [[خراسان بزرگ|خراسان]] حرکت کردند، تا آنکه وارد شمیران شد و در تجریش به‌دست شخصی به شهادت رسید.<ref>رازی، [https://ia600705.us.archive.org/4/items/BahrolAnsab/بحر%۲۰الانساب%۲۰-%۲۰سید%۲۰مرتضی%۲۰رازی.pdf «بحر الانساب»]، ص۸۲-۹۰.</ref> پایگاه جامع امامزادگان نیز به استناد کتاب‌های ریاض الانساب، کنز الانساب، [[حیاة الامام موسی بن جعفر(ع) کتاب|حیاة الامام موسی بن جعفر(ع)]]، [[ناسخ التواریخ (کتاب)|ناسخ التواریخ]]، انوار المشعشعین، منتخب التواریخ، آثار تاریخی تهران و جغرافیای تاریخی شمیران، امامزاده صالح(ع) را فرزند بلافصل موسی بن جعفر(ع) به شمار می‌آورد.<ref>[http://emamzadegan.ir/emamzadehbank/show-21714.aspx «آستان مقدس امامزاده صالح (علیه‌السلام) میدان تجریش»]، پایگاه جامع امامزادگان.</ref>

عظیمی‌پور در مقاله امامزاده صالح در دانشنامه فرهنگ مردم ایران، این نظریه را نیز مطرح می‌کند که احتمال دارد امامزاده صالح(ع) نه فرزند [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام موسی کاظم(ع)]]، بلکه یکی از نوادگان وی باشد و نام پدران در نسب‌نامه افتاده باشد.<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> [[محمد شریف‌رازی]] نویسنده [[اختران فروزان ری و طهران (کتاب)|کتاب اختران فروزان ری و طهران]] ذکر می‌کند که برای این امامزاده شجره‌نامه‌ای نیافته، ولی او را اجمالاً از اولاد پاکان دانسته است.<ref>شریف رازی، اختران فروزان ری و طهران، بی‌تا، ص۴۵۸.</ref>

 

در میدان عالی‌قاپوی [[اردبیل]] نیز فردی با نام امامزاده صالح دفن است که با نام صالح بن موسی‌الکاظم(ع) از او یاد می‌گردد. گفته می‌شود که او همان امامزاده صالح تجریش است که بدنش در اردبیل و سرش در تجریش دفن شده است.<ref>[https://www.magiran.com/article/2371624 «سفر تا آسمان، امامزاده صالح(ع)»]، روزنامه ایران، ۱۳ مهر ۱۳۹۰ش، ص۲۸.</ref>

بنابر آنچه در پایگاه جامع امامزادگان آمده، بنای اولیه [[بقعه]] و بارگاه در قرن پنجم هجری ساخته شده و در سال ۶۱۷ق در جریان حمله مغول تخریب شد.<ref>[http://emamzadegan.ir/emamzadehbank/show-21714.aspx «آستان مقدس امامزاده صالح (علیه‌السلام) میدان تجریش»]، پایگاه جامع امامزادگان.</ref> از بنای اصلی چهارگوش و شکل پوشش آن<ref>جمعی از نویسندگان، دایرة‌المعارف تشیع، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۴۴۹.</ref> و همین‌طور طبق کتیبه‌ مشاهده شده‌ای که دیگر موجود نیست، بازسازی [[حرم]] و بنای بعدی متعلق به دوره [[ایلخانان]] در قرن هفتم<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> یا هشتم هجری<ref>ساسان‌پور، «تهران»، ص۷۰۹؛ حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.</ref> است. در دوره [[صفویان|صفویه]] و [[افشاریه]] نیز بخش‌هایی به اصل بقعه اضافه شد.<ref>[https://shemiran.ostan-th.ir/esaleh «امامزاده صالح»]، سایت فرمانداری شمیران؛ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref>  

قبل از دوره قاجار، بنایی در کنار [[حرم]] وجود نداشت، ولی پس از [[وقف]] زمین توسط شاهزادگان قاجاری، حرم توسعه پیدا کرد و گنبد، کاشی و نقاشی‌های دیواری حرم نیز در دوره [[قاجار]] اضافه شد.<ref>حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵؛ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶؛ حرز الدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۰۲.</ref> ساخت سالن اجتماعات، افزودن ایوان شمالی به فضای داخل حرم و تجدید کاشی‌کاری گنبد از جمله تغییرات دوره [[پهلوی]] بود.<ref>حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.</ref>

 

در صحن [[امام‌زاده|امامزاده]] نیز درخت چنار قطور کهنسالی بود که در کتاب سفرنامه‌نویسانی چون مارکوپولو در هفتصد سال پیش،<ref>«امامزاده صالح»، ص۷۳.</ref> دیالافوا در سال ۱۸۸۱م<ref>قاسمی، «تجریش»، ص۵۸۱.</ref> و اولیویه در سال ۱۸۰۷م<ref>اولیویه، سفرنامه اولیویه، ۱۳۷۱ش، ص۷۶.</ref> ذکر شده، اما پس از مدتی خشکید و قطع شد.

پخش بسته‌های نمک از نذرهای خاص مردم در این امامزاده به‌شمار می‌رود.<ref>حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.</ref> دلیل این امر هم اینطور نقل شده که در گذشته‌ به‌دلیل عدم دسترسی به وسیله نقلیه و صعب‌العبور بودن تجریش در زمستان، [[زیارت|زائران]] با خود نمک می‌آوردند و در مسیر می‌پاشیدند تا راه را برای خود و دیگر زائران باز کنند.<ref>[https://www.ilna.ir/بخش-فرهنگ-هنر-۶/۳۹۸۲۴۵-مرور-زندگی-برادر-امام-رضا-در-صالح-شمیران-چرا-نذر-امامزاده-صالح-نمک-است«مرور زندگی برادر امام رضا در «صالح شمیران»/ چرا نذر امامزاده صالح «نمک» است؟»]، سایت ایلنا.</ref> ازجمله [[نذر|نذرهای]] رایج دیگر در این امامزاده، آش و همچنین نان و پنیر و سبزی است.<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> روزهای چهارشنبه نیز به دلیل اعتقاد به تعلق این روز به [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|موسی بن جعفر(ع)]]، زائران بسیاری در حرم فرزندش امامزاده صالح جمع می‌شوند.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/1168153/ «کرامات حضرت صالح بن موسی(ع) برادر حضرت معصومه‌(س)»]، سایت شفقنا.</ref>  

* آشنایی با سلاله پاکان امامزاده صالح تجریش و امامزاده قاسم شمیران، نوشته سید احمد موسوی، انتشارات تورنگ، سال چاپ ۱۳۷۸ش.<ref>[http://www.nosabooks.com/WebUI/book.aspx?simorgh=1&marckey=1374302&marckind=3 «آشنایی‌ با سلاله‌ پاکان‌: امامزاده‌ صالح‌(علیه‌السلام‌) تجریش‌ و امامزاده‌ قاسم‌(علیه‌السلام‌) شمیران‌/ احمد موسوی»]، سایت نوسابوک.</ref>

* شرح حال و زیارت‌نامه صالح بن موسی الکاظم، شکور لطفی و عبدالخالق الیاسی، انتشارات زرین و سیمین، سال چاپ ۱۳۹۷ش.<ref>[https://www.gisoom.com/book/11402140/ «شرح‌حال و زیارت‌نامه حضرت صالح‌ابن‌موسی‌الکاظم(ع)»]، سایت گیسوم.</ref>

* [https://www.cgie.org.ir/fa/article/238440/ دانشنامه فرهنگ مردم ایران]