توقیع: تفاوت میان نسخه‌ها

توقیع (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۲ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۴۶

۹۲۰ بایت حذف‌شده ، ‏۲۲ ژوئن ۲۰۲۱

جز

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Shamsoddin

Automoderated users، دیوان‌سالاران، confirmed، مدیران رابط کاربری، مدیران، templateeditor

۱۷٬۸۰۹

ویرایش

@@ خط ۲: / خط ۲: @@
 {{درباره ۲|مفهوم توقیع|آشنایی با توقیع‌های امام دوازدهم، مدخل |توقیعات امام مهدی(عج)|}}
-'''توقیع''' به نامه‌ها و نوشته‌های [[امامان]] به ویژه [[امام مهدی(عج)]]، گفته می‌شود. در روایات بسیاری، تصریح شده که [[توقیعات امام مهدی(عج)]] به خط خودِ او بوده است.
+'''توقیع''' به نامه‌ها و نوشته‌های [[امامان]] به‌ویژه [[امام مهدی(عج)]]، گفته می‌شود. در روایات بسیاری، تصریح شده که [[توقیعات امام مهدی(عج)]] به خط خودِ او بوده است.
 ==مفهوم‌شناسی و سیر تطور واژه==
-توقیع در فرهنگ شیعه به نوشته‌ها، نامه‎‌ها و در مواردی به پیام‌های شفاهی [[امامان شیعه]] اشاره دارد.<ref> محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ج۴، ص۱۱۵.</ref> توقیع در اصطلاح نوشته‌ای بر حاشیه و پشت شکایات به خط [[خلیفه]] یا سلطان یا برخی از فرمانروایان بود که بر رسیدگی به شکایات تأکید می‌کرد.<ref>قلقشندی، صبح الاعشی، ج۱، ص۵۲؛ زَبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۱۱، ص۵۲۲، ذیل «وقع».</ref>
+توقیع در فرهنگ شیعه به نوشته‌ها، نامه‎‌ها و در مواردی به پیام‌های شفاهی [[امامان شیعه]] اشاره دارد.<ref> محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ج۴، ص۱۱۵.</ref> توقیع در اصطلاح نوشته‌ای بر حاشیه و پشت شکایات به خط [[خلیفه]] یا سلطان یا برخی از فرمانروایان بود که بر رسیدگی به شکایات تأکید می‌کرد.<ref> زَبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۱۱، ص۵۲۵، ذیل «وقع».</ref>
 ===سیر تطور توقیع===
@@ خط ۱۴: / خط ۱۴: @@
 ==خط توقیعات==
 {{جعبه نقل قول| عنوان = آخرین توقیع امام مهدی(عج) به [[علی بن محمد سمری|نایب چهارم]]:|«تو تا شش روز دیگر وفات خواهی کرد پس خود را آماده ساز و به کسی برای جانشینی پس از خودت وصیت نکن چراکه [[غیبت کبرا|غیبت دوم (کامل)]] آغاز گردیده است و مرا ظهوری نخواهد بود، مگر به اذن خداوند. ظهور، پس از گذشت زمانی دراز و سخت شدن دلها و پر شدن زمین از جور و ستم خواهد بود. بزودی کسانی از شیعیانم می‌آیند و ادعای دیدنِ مرا می‌کنند. آگاه باشید که هر کس پیش از [[خروج سفیانی]] و [[صیحه آسمانی|صیحه]]، ادعای دیدن مرا کند، دروغگو و افترا زننده است.»|تاریخ بایگانی|| منبع = صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۱۶.| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
-توقیعات به خط یا املای [[امامان]] بوده است.<ref> برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۹۶، ۱۰۲ـ۱۰۳، ۱۰۷، ۵۱۰.</ref> در توقیع‌های امام مهدی(عج) در مواردی اثر مُهر امام نیز در نوشته موجود بوده<ref> برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۱۶۳.</ref> و در مواردی در ذیل نامه بر نگارش آن به خط خویش تصریح کرده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۵۱۳، ۵۵۱.</ref> از [[عبدالله بن جعفر حمیری]] نقل شده است:
+توقیعات به خط یا املای [[امامان]] بوده است.<ref> برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۹۶، ۱۰۲ـ۱۰۳، ۱۰۷، ۵۱۰.</ref> در توقیع‌های امام مهدی(عج) در مواردی اثر مُهر امام نیز در نوشته موجود بوده<ref> برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۱۶۳.</ref> و در مواردی در ذیل نامه بر نگارش آن به خط خویش تصریح کرده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۵۱۳، ۵۵۱.</ref>
-::هنگامی که ابوعمرو (اولین نائب امام مهدی) درگذشت نامه‌هایی در جانشینی ابوجعفر (دومین نائب امام مهدی) به ما رسید با همان خطی بود که قبلا با آن مکاتبه می‌کردیم.<ref>طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۶۲.</ref>
-در توقیع منسوب به امام مهدی که برای شیخ [[مفید]] صادر شده، آمده است که به املای امام مهدی و به خط فرد معتمدی بوده است.<ref> طبرسی، ج۲، ص۶۰۳.</ref>
 تصریح‌های بسیار بر نگارش توقیع به خط امام حسن عسکری(ع)<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۰۳، ۵۱۰.</ref> یا به خط امام مهدی(عج)<ref>صدوق، ۱۳۶۳ ش، ج۲، ص۴۸۳؛ طوسی، ۱۴۱۱، ص۲۸۵، ۲۹۰.</ref> دلیلی بر نادرستی ادعای نگارش توقیعات توسط نائبان امامان یا وکیلان آنها ارزیابی شده است.<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۷۹.</ref> همچنین احتمال داده شده که تأکید پاره‌ای از روایات بر نگارش توقیع به خط امام مهدی(عج)، برای شناسایی توقیعات دروغینی بوده که به او نسبت داده می‌شد و یا شناسایی ادعای برخی منحرفان در مورد نگارش توقیع.<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۷۹-۵۸۰.</ref> برای نمونه [[احمد بن اسحاق قمی]] در دیدار با امام عسکری(ع) از او درخواست کرد دست‌خطی برای وی بنگارند تا با آن نامه‌های امام را شناسایی کند و امام درخواست او را اجابت کرد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۳.</ref> با این حال توقیعی در پاسخ مردم قم صادر شده که پاسخ‌ها به خط [[احمد بن ابراهیم نوبختی]] و به املای [[حسین بن روح]] بوده است.<ref> طوسی، ۱۴۱۱، ص۳۷۳.</ref> البته از حسین بن روح نقل شده که «در امر دین از خود سخن نمی‌گوید، بلکه همه را از «اصل» (امام مهدی(عج)) شنیده است».<ref> صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۸-۵۰۹.</ref>
 == اعتبار توقیعات ==
-توقیعات معمولاً به صورت مکاتبه بوده است. فقها و حدیث شناسان درباره اعتبار مکاتبات، اختلاف‌نظر دارند. برخی فقها در اعتبار مکاتبات مناقشه کرده‌اند<ref>آبی، ج۲، ص۱۸۰؛ محقق حلّی، ۱۳۷۱ ش، ص۳۲۴؛ علامه حلّی، ج۷، ص۲۴۸؛ شهید اول، ج۳، ص۵۷۷؛ محقق کرکی، ج۱، ص۴۵۷، ج۲، ص۸۴، ج۱۲، ص۸۵؛ شهید ثانی، ۱۳۸۰ ش، ج۱، ص۳۸۸، قس ج۱، ص۳۹۰، ج۲، ص۵۷۲ ـ۵۷۳ </ref> و از سخنان برخی دیگر برمی‌آید که مکاتبه را هم‌ارز حدیث شفاهی نمی‌دانند<ref>محقق حلّی، ۱۳۶۴ ش، ج۲، ص۶۵۹؛ شهیدثانی، ۱۳۸۰ ش، ج۲، ص۵۵۵، ۵۷۳.</ref> در عین حال، دلیلی بر بی‌اعتباری مکاتبه یا هم‌ارز نبودن اعتبار مکاتبه و حدیث شفاهی، در کتاب‌های فقهی ذکر نشده است.{{مدرک}} در کتب [[درایة الحدیث]] نیز این بحث مطرح شده است.<ref>خطیب بغدادی، ص۳۷۳ـ۳۷۴؛ ابن صلاح، ص۱۵۴ـ ۱۵۵.</ref>
+توقیعات معمولاً به صورت مکاتبه بوده است. فقها و حدیث‌شناسان درباره اعتبار مکاتبات، اختلاف‌نظر دارند. برخی فقها در اعتبار مکاتبات مناقشه کرده‌اند<ref>آبی، ج۲، ص۱۸۰؛ محقق حلّی، ۱۳۷۱ ش، ص۳۲۴؛ علامه حلّی، ج۷، ص۲۴۸؛ شهید اول، ج۳، ص۵۷۷؛ محقق کرکی، ج۱، ص۴۵۷، ج۲، ص۸۴، ج۱۲، ص۸۵؛ شهید ثانی، ۱۳۸۰ ش، ج۱، ص۳۸۸.</ref> و از سخنان برخی دیگر برمی‌آید که مکاتبه را هم‌ارز حدیث شفاهی نمی‌دانند<ref>محقق حلّی، ۱۳۶۴ش، ج۲، ص۶۵۹؛ شهیدثانی، ۱۳۸۰ ش، ج۲، ص۵۵۵، ۵۷۳.</ref> اما دلیلی بر بی‌اعتباری مکاتبه یا هم‌ارز نبودن اعتبار مکاتبه و حدیث شفاهی، در کتاب‌های فقهی ذکر نشده است.{{مدرک}} در کتب [[درایة الحدیث]] نیز این بحث مطرح شده است.<ref>خطیب بغدادی، ص۳۷۳ـ۳۷۴؛ ابن صلاح، ص۱۵۴ـ ۱۵۵.</ref>
-شیخ طوسی پس از نقل یک مکاتبه، با اشاره به اینکه هر چه در کتب (نامه‌ها) آمده، صحیح نیست، آن مکاتبه را نامعتبر خوانده است.<ref> بحرانی، ج۲۳، ص۶۳۱؛ طباطبائی، ج۱۰، ص۲۲۳</ref> در پاسخ گفته‌اند که اصحاب امامان با نوشته‌ها و خط ایشان آشنا بودند و تشخیص آن برایشان چندان دشوار نبود.<ref>شبیری زنجانی، ج۹، درس ۳۲۹، ص۳</ref> گویا به همین جهت، برخی از فقیهان به صحت سند مکاتبه مذکور اشاره کرده و عمل به مضمون آن را جایز شمرده‌اند.<ref>موسوی عاملی، ج۱، ص۱۸۰؛ نراقی، ج۱۶، ص۳۰۹</ref>
+شیخ طوسی پس از نقل یک مکاتبه، با اشاره به اینکه هر چه در کتب (نامه‌ها) آمده، صحیح نیست، آن مکاتبه را نامعتبر خوانده است.<ref> بحرانی، ج۲۳، ص۶۳۱؛ طباطبائی، ج۱۰، ص۲۲۳.</ref> در پاسخ گفته‌اند که اصحاب امامان با نوشته‌ها و خط ایشان آشنا بودند و تشخیص آن برایشان چندان دشوار نبود.<ref>شبیری زنجانی، ج۹، درس ۳۲۹، ص۳.</ref> گویا به همین جهت، برخی از فقیهان به صحت سند مکاتبه مذکور اشاره کرده و عمل به مضمون آن را جایز شمرده‌اند.<ref>موسوی عاملی، ج۱، ص۱۸۰؛ نراقی، ج۱۶، ص۳۰۹.</ref>
 ==توقیعات امام زمان(عج)==
 {{اصلی|توقیعات امام زمان (عج)}}
@@ خط ۴۱: / خط ۳۷: @@
 *حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، قم، موسسه آل البیت(ع)، ۱۴۱۳ق.
 *زبیدی، مرتضی، تاج العروس، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
-*قلقشندی، احمد بن علی، صبح الاعشی فی صناعة الانشاء، بیروت، دار الکتب العلمیة.
 *کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
 *نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، قم، مؤسسه نشراسلامی، ۱۳۶۵ش.