سید حسین طباطبایی بروجردی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سید حسین طباطبائی بروجردی''' ([[سال ۱۲۹۲ هجری قمری|۱۲۹۲ق]]-[[سال ۱۳۸۰ هجری قمری|۱۳۸۰ق]]/ [[سال ۱۲۵۴ هجری شمسی|۱۲۵۴ش]]-[[سال ۱۳۴۰ هجری شمسی|۱۳۴۰ش]]) از [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]] [[شیعه]] که هفده سال زعیم [[حوزه علمیه قم در دوره معاصر|حوزه علمیه قم]] و پانزده سال مرجع عام [[شیعه|شیعیان]] جهان بود.

آیت الله بروجردی از شاگردان [[محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]] بود که بعد از بازگشت از [[حوزه علمیه نجف|نجف]] در [[بروجرد]] ساکن شد. چند سال پس از درگذشت [[عبدالکریم حائری یزدی]] به دعوت [[مراجع سه‌گانه]] ([[سید محمد حجت کوه‌کمری|حجت]]، [[سید محمدتقی خوانساری|خوانساری]]، [[سید صدرالدین صدر|صدر]]) به قم آمد و ریاست [[حوزه علمیه قم در دوره معاصر|حوزه علمیه قم]] را بر عهده گرفت. پس از درگذشت [[سید ابوالحسن اصفهانی]]، بروجردی مهم‌ترین مرجع شیعیان بود و در دهه ۱۳۳۰ش مرجع عام شیعیان محسوب می‌شد.

در دوران آیت الله بروجردی حوزه علمیه قم گسترش و تعداد طلاب افزایش زیادی یافت. با حمایت‌های ایشان [[جامع حدیثی|آثار حدیثی]] و فقهی متعددی احیاء و منتشر شد. مجموعه بزرگ [[جامع احادیث الشیعه (کتاب)|جامع احادیث الشیعه]] تحت نظر او تدوین شد.

بروجردی به [[تقریب مذاهب اسلامی]] اهمیت می‌داد و در این راستا نماینده‌ای برای عضویت در [[دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة|دارالتقریب]] به مصر فرستاد. [[فتوا|فتوای]] معروف [[محمود شلتوت]] برای به رسمیت شناخته شدن [[فقه]] شیعه نزد [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] نتیجه فعالیت‌های آیت‌الله بروجردی بود.

سید حسین بروجردی در [[صفر]] سال ۱۲۹۲ق در [[بروجرد]] به دنیا آمد. پدرش سید علی طباطبایی، از علمای شهر و مادرش سیده آغابیگم، دختر سید محمدعلی طباطبائی بود.<ref>سید علی طباطبایی در سال ۱۲۵۲ق در بروجرد متولد و در سال ۱۳۲۹ق وفات یافت و در مقبره جدش سید محمد [[دفن]] شد.</ref> نسب ایشان، با ۳۲ واسطه به [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] می‌رسد.<ref>دوانی، مفاخر، ج۱۲، صص۶۹ – ۹۵</ref>

* سید محمدحسن طباطبائی بروجردی در سال ۱۳۰۴ش در بروجرد متولد شد. نوشتن اکثر امور [[فتوا|استفتائی]] آیت الله بروجردی به عهده ایشان بود. وی در سال ۱۳۵۶ش در شهر [[قم]] دار فانی را وداع گفت و در صحن بزرگ حرم به خاک سپرده شد.

آیت الله سید حسین بروجردی در [[۱۳ شوال]] ۱۳۸۰ق برابر با [[۱۰ فروردین]] ۱۳۴۰ش،<ref>حائری، روزشمار شمسی، ۱۳۸۶ش، ص۲۸.</ref> از دنیا رفت و پیکر ایشان [[تشییع جنازه|تشییع]] و سپس با نظر [[سید محمد بهبهانی|آیت الله بهبهانی]]، محمدحسن طباطبائی بروجردی (فرزند آیت الله بروجردی)، بر جنازه پدرش نماز خواند و در [[مسجد اعظم قم|مسجد اعظم]] به خاک سپرده شد.

[[وصیت|وصیت‌نامه]] آیت‌الله بروجردی توسط حاج ملک صادقی، سر دفتر اسناد رسمی شماره ۸ قم نوشته شد و مفاد آن را خود دیکته کرد. آیت‌الله بروجردی ثلث [[ارث|ماترک]] خود را [[وقف]] کردند که تحت نظر اوصیا به مصرف [[سوگواری|عزاداری]] ایام [[روز تاسوعا|تاسوعا]] و [[روز عاشورا|عاشورا]] برسد. همچنین قسمت‌های مختلف موجودی بیت المال هریک جداگانه به مصرف مخصوص خود برسد و مورد هریک از این قسمت‌ها تعیین شده است.

در وصیت‌نامه، بناها، از جمله ساختمان [[مدرسه علمیه آیت‌الله بروجردی (قم)|مدرسه خان]] که از طرف خود آیت الله بنا گردیده و ساختمان مغازه‌های پشت مدرسه وقف گردید. تولیت مسجد خان به عهده [[سید محمدحسن بروجردی|میرزا سید محمدحسن]] _فرزند ارشد_ واگذار شد. دستور پرداخت شهریه کلیه طلاب علوم دینی، تا دو ماه آینده در وصیت‌نامه صادر گردیده و همچنین دستور پرداخت وجوهی که همه ماهه بابت طلاب علوم دینی [[نجف|نجف اشرف]] حواله می‌شده، نیز داده شد. وی در وصیت‌نامه خود تکلیف کلیه امور شخصی، عمومی، مذهبی و حتی تکلیف اثاث منزل خویش را نیز تعیین کردند. بروجردی برای چهار فرزند و دو همسر باقی مانده خود نیز وصایایی صادر نمودند.<ref>[https://tarikhi.com/خواندنی-های-تاریخی/وصيت-‌نامه-آيت‌الله-العظمي-بروجردي/ سایت پژوهش‌های تاریخی]، «وصیتنامه آیت الله بروجردی» به نقل از گودرزیانی، روزشمار 15 خرداد، ج ا، ص 51.</ref> چون بیشتر نکات وصیت‌نامه دارای جنبه خانوادگی بود انتشار متن آن را صلاح ندانستند.<ref>[https://roozhayeborujerd.ir/1399/01/گذری-بر-تاریخ-۱۵-فروردین-۱۳۴۰؛-وصیتنام/ پایگاه خبری روزهای بروجرد]، گذری بر تاریخ (وصیت‌نامه آیت‌الله بروجردی).</ref>

وی در سال ۱۳۱۰ق برای ادامه تحصیل به [[اصفهان]] رفت و در درس [[سید محمدباقر درچه‌ای|حاج سید محمدباقر درچه‌ای]]، [[ابوالمعالی کلباسی|میرزا ابوالمعالی کلباسی]] و [[سید محمدتقی مدرس]] شرکت کرد. ایشان در درس [[فلسفه اسلامی|فلسفه]]‏ [[محمد کاشانی|آخوند کاشی]] و [[جهانگیرخان قشقایی]] نیز شرکت کرد.<ref>تمری، ص۲۰</ref>

سید حسین بروجردی در ۲۷ سالگی از بروجرد به [[نجف]] رفت و در درس [[محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]] شرکت و نه سال از محضر درس ایشان استفاده کرد. دیگر اساتید ایشان در نجف [[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی|سید کاظم یزدی]] و [[فتح‌الله غروی اصفهانی|شریعت اصفهانی]] بودند.

آیت الله بروجردی بعد از ۸ ماه تصمیم گرفت به بروجرد برگردد که در راه بازگشت در قم توقف کرد و [[عبدالکریم حائری یزدی|شیخ عبدالکریم حائری]]، از ایشان خواست در قم بماند و تدریس کند.{{مدرک}}

سرانجام ایشان در [[۲۶ صفر]] ۱۳۶۴ق وارد [[قم]] شده و برخی علماء از جمله [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]]، [[سید محمد محقق داماد]] و [[مرتضی حائری یزدی|مرتضی حائری]] برای نشان دادن اهمیت دروس ایشان و تشویق فضلا به حضور درآن دروس، همراه با شاگردان خود در مجالس درس ایشان حضور می یافتند.<ref>علی‌آبادی، ص۴۴؛ مجله حوزه، ش ۲۳، ص۴۲</ref>

همچنین [[سید صدرالدین صدر]] که در صحن [[حرم حضرت معصومه(س)|حرم حضرت معصومه]] اقامه [[نماز جماعت]] می کرد، جایگاه نماز خود را به آیت الله بروجردی واگذار کرد. [[سید محمد حجت کوه‌کمری|سید محمد حجت]]، جایگاه تدریس خود را در اختیار وی قرار داد. [[سید محمدتقی خوانساری|سید محمد تقی خوانساری]] نیز برای احترام در درس ایشان شرکت می‌کرد.<ref>علوی، صص۱۱۹ و ۱۲۰</ref>

مجموعه تألیفات آیت‌الله بروجردی در دو بخش به زبان عربی و فارسی به بیش از بیست جلد می‌رسد و در چهار رشته رجال، حدیث، فقه و اصول فقه بوده و در فلسفه، منطق، عقائد و شعر هم، آثاری به وی نسبت داده شده است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4518/4546/32781 آثار و تالیفات آیةالله بروجردی.]</ref> مشهورترین اثر او [[جامع احادیث الشیعه (کتاب)|جامع الاحادیث]] است که با نظارت آیت‌الله بروجردی و همکاری بیست تن از شاگردان او نگارش یافته است.<ref>تبریزی، «جامع احادیث شیعه امتیازها و ضعف‌ها و روش استفاده از آن»، ص۱۴۵.</ref> فیش‌برداری کتاب پس از هفت سال به پایان رسید و [[اسماعیل معزی ملایری]]، [[علی‌پناه اشتهاردی]] و [[محمد واعظ‌زاده خراسانی]] آن را بازبینی کردند. باب‌بندی کتاب هم توسط اسماعیل معزی ملایری صورت گرفت.<ref>تبریزی، «جامع احادیث شیعه امتیازها و ضعف‌ها و روش استفاده از آن»، ص۱۴۶–۱۴۷.</ref>

اگر چه بسیاری از مردم و عده‌ای از بزرگان، در مدتی که آیت الله بروجردی در بروجرد بود، او را به عنوان مرجع تقلید خویش برگزیده بودند، دوره نخست مرجعیت ایشان به‌طور رسمی، با انتشار [[رساله توضیح‌المسائل|رساله عملیه]] آغاز شد. مراجع محلی که با آیت الله بروجردی آشنایی داشتند، مقلدان خود را به او ارجاع می‌دادند.{{مدرک}}

یک سال پس از اقامت آیت الله بروجردی در قم و بعد از ارتحال آیت الله [[سید ابوالحسن اصفهانی]]، اکثر مقلدان ایشان به آیت الله بروجردی رجوع کردند و بعد از رحلت آیت الله [[سید حسین طباطبایی قمی|سید حسین طباطبائی قمی]]، آیت الله بروجردی، شهرت وی بیشتر شد.

[[اجازه‌نامه اجتهاد]] از [[محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]]، [[فتح‌الله غروی اصفهانی|شیخ الشریعه اصفهانی]] و [[سید ابوالقاسم دهکردی]].

[[اجازه روایت|اجازه‌نامه روایی]] از آخوند خراسانی، شیخ الشریعه اصفهانی، [[محمدتقی آقا نجفی اصفهانی|شیخ محمد تقی اصفهانی]] معروف به آقا نجفی اصفهانی، سید ابوالقاسم دهکردی اصفهانی، [[آقابزرگ تهرانی]] و [[علم­ الهدی ملایری]].

در اجازه اجتهادی که استادش [[محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]] برایش صادر کرده او را کسی دانسته که به اوج [[اجتهاد]] مطلق نائل گشته و تمام مناصبی را که مجتهد مطلق حائز است. (مانند: [[فتوا|فتوا دادن]] و [[قضاوت]]) برای او ثابت و تبعیت از او را بر مردم [[واجب]] و مخالفت با او را حرام دانسته است.<ref>https://www.borna.news/بخش-اخبار-2/81200-متن-کامل-اجتهادنامه-آیت</ref> {{یادداشت|بلغ من حضیض التّقلید إلی اوج الاجتهاد المطلق فله کل المناصب الثّابته للمجتهد المطلق من الإفتاء و القضاء و غیرهما، و یجب علی النّاس اتّباع حکمه، و یحرم علیهم ردّه و نقضُه فانّه استخفاف بحکم الله تعالی.}}

روش ایشان در تدریس [[اصول فقه|علم اصول]]، ساده گویی و کوتاه کردن مطالب و اجتناب از مباحث زائد بود.

ایشان همچون علمای سلف مثل [[شیخ مفید]]، [[سید مرتضی]]، [[شیخ طوسی]]، [[فضل بن حسن طبرسی|شیخ طبرسی]] و [[سید محمدمهدی بحرالعلوم|علامه بحرالعلوم]]، در علوم اسلامی دارای جامعیت بود. در [[فقه]] شیوه ای استنباطی را به کار برد. علاوه بر این، به تتبع و جستجو در اقوال پیشینیان و نظریات قدما در فقه (چه [[شیعه]] و چه [[سنی]]) می پرداخت.

او در [[علم رجال]] روشی منحصر به فرد و ابتکاری داشت. سندهای احادیث کتاب [[الکافی (کتاب)|کافی]]، [[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیب]]، [[الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار (کتاب)|استبصار]] و… را از متون آنها جدا کرده و با دقت مطالعه می‌کرد و این کار دست‌آوردهای ارزشمندی نصیب محققان می‌کرد.

'''نشر مجلات و کتب با محتوای دینی اسلامی:''' نخستین نشریات علمی حوزوی از جمله [[مکتب اسلام (مجله)|نشریه مکتب اسلام]] که توسط جمعی از فضلای خوش فکر و روشن اندیش منتشر می شد، با حمایت ایشان بود.{{مدرک}}

'''ایجاد ابنیه بزرگ مذهبی و علمی:''' از جمله: [[مسجد اعظم قم]]، [[مدرسه علمیه آیت‌الله بروجردی (نجف)|مدرسه نجف]]، مدرسه [[کربلا]]، مسجد [[بغداد]]، بیمارستان نجف، حسینیه و حمام [[سامرا]]، مدرسه [[کرمانشاه]]، مسجد بزرگ [[طرابلس]] [[لبنان]]، چهار مسجد بزرگ در آفریقا، [[قبرستان وادی السلام قم]]، [[مدرسه علمیه آیت‌الله بروجردی (قم)|مدرسه آیت الله بروجردی]] در قم، بیمارستان نکویی قم، مسجد و [[مرکز اسلامی هامبورگ]] [[آلمان]]، کتابخانه [[مدرسه آیت الله بروجردی نجف|مدرسه نجف]]، کتابخانه مدرسه کرمانشاه و… {{مدرک}}

قبل از آیت الله بروجردی، بعضی از مراجع مانند: [[سید ابوالحسن اصفهانی]] نمایندگان و مبلغانی را به مناطقی مانند: [[هند|هندوستان]]، [[زنگبار]] و مسقط می‌فرستادند؛ اما این اعزام‌ها محدود و موقت و در مناسبت‌های خاصی انجام می‌شد. اما آیت الله بروجردی نمایندگانی را به کشورهای مختلف فرستاد تا در آنجا اقامت گزینند و به فعالیت دینی مشغول شوند و در این راه به سرمایه‌گذاری کلان عنایت داشت.

* '''[[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]]''': [[مهدی حائری یزدی]] فرزند شیخ [[عبدالکریم حائری یزدی]] تا پیروزی انقلاب در واشینگتن از طرف [[آیت الله]] بروجردی نماینده بود. وی علاوه بر تبلیغ در دانشگاه نیز تحصیل و تدریس می‌کرد.<ref>رک: زندگی آیت الله العظمی بروجردی، ص۷۲</ref><ref>خاطرات دکتر مهدی حائری یزدی، صص۴۱ و ۳۹ و ۲۸</ref>

* '''[[عربستان سعودی|عربستان]]''': [[محمد تقی طالقانی آل احمد|سیدمحمدتقی طالقانی آل احمد]] را در ۱۳۳۱ش برای سرپرستی [[شیعه|شیعیان]] [[مدینه]] و پس از درگذشت او [[سید احمد لواسانی]] و بعد از استقرار در آن کشور و پیگیری‌های بسیار، زمینه تأسیس مرکزی در شهر [[مدینه]] ایجاد کرده بود که به دلایلی متوقف شد.<ref>مجله حوزه، ش ۴۳–۴۴، ص۱۱۷</ref> [[عبدالحسین فقیهی رشتی]] نیز به نمایندگی از آیت الله بروجردی، هر سال چندین ماه در [[مکه]] و مدینه به سر می‌برد و علاوه بر بیان مسائل شرعی، به دریافت وجوه شرعی می‌پرداخت. او ۳۰ سال نماینده آیت الله بروجردی در امور حجاج بود.<ref>هفته نامه نقش قلم (نشریه استان گیلان)، ۲۷ آبان ۱۳۶۹، مقاله محمدعلی فقیهی زاده گیلانی.</ref>

* '''''[[کویت]]'':''' [[سیدزین العابدین کاشانی]]

* '''[[مصر]]''': [[محمدتقی قمی]] از ۱۳۱۷ش با هدف [[تقریب مذاهب اسلامی|تقریب]] مذاهب به [[قاهره]] رفت. ضمن تدریس زبان و ادبیات فارسی، برای معرفی تشیع تلاش می‌کرد. به همت وی و برخی علمای شیعی و سنی در ۱۳۲۷ش «[[دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة|دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه]]» تأسیس شد. آیت الله بروجردی، قمی را به عنوان نماینده خود در [[مصر]] و دارالتقریب تأیید کرد و به واسطه وی با شیوخ [[الازهر]] مکاتباتی داشت.<ref>جام شکسته، خاطرات حجت الاسلام معادیخواه، ج۲، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۴، ص۱۷۳</ref>

* '''[[بریتانیا|انگلستان]]''': [[سید صدرالدین بلاغی]] نماینده آیت الله بروجردی در [[نهضت ملی شدن نفت]] بود. وی پس از نهضت نفت به نمایندگی آیت الله بروجردی، عازم انگلستان شد و در آنجا به تبلیغ پرداخت.

* '''[[پاکستان]]''': [[محمد شریعت اصفهانی|شیخ محمد شریعت اصفهانی]] فرزند [[فتح‌الله غروی اصفهانی|شیخ الشریعه اصفهانی]] و داماد [[آقا ضیاء عراقی|آقاضیاء عراقی]] بود. در زمان زعامت آیت الله بروجردی از [[نجف]] به ایران آمد. با [[سید محمدکاظم عصار]] و [[حسینعلی راشد]] مرتبط بود. در ۱۳۳۱ش به عنوان نماینده آیت الله بروجردی راهی کراچی شد<ref>تذکره علمای امامیه‍... ، ص۳۱۲.</ref> و تا پایان عمر در آنجا ماند. در فروردین ۱۳۵۷ش درگذشت.<ref>بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، سند ش۱۱۲۳، مورخ ۲۵۳۷/۱/۲۱.</ref><ref>[http://rasekhoon.net/article/print-88131.aspx درباره شیخ محمدشریعت اصفهانی]</ref>

آیت الله بروجردی به تقریب و وحدت میان مذاهب اسلامی توجه داشت. مسائل بین‌المللی و حملات بیگانگان به خاک مسلمین مانند: جنگ جهانی، تجزیه [[عثمانی]]، جنگ ایتالیا علیه لیبی، تأسیس اسرائیل، جنگ [[هند]] و [[پاکستان]] و.. در ایجاد تفکر تقریب نقش داشت.<ref>تطبیق اندیشه تقریب از منظر امام خمینی و آیت الله بروجردی، فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال دوم، ش ۵، زمستان ۹۱، ص۱۰۴</ref> بروجردی نزد [[سید محمدباقر درچه‌ای]] و [[فتح‌الله غروی اصفهانی|شریعت اصفهانی]] تلمذ کرده است. این دو از حامیان اندیشه تقریب بودند.<ref>وحدت و انسجام اسلامی از نگاه آیت الله بروجردی، محمد واعظ زاده خراسانی، کیهان فرهنگی، ش ۲۵۷، اسفند ۸۶، ص۲۱</ref>

* '''عنایت به [[فقه مقارن]]''': آیت الله بروجردی به [[فقه مقارن]] در مسائل اختلافی اهمیت می‌داد و معتقد بود که مسائل فقهی نه تنها در سطح مذهب امامیه؛ بلکه باید در سطح همه مذاهب فقهی اسلامی بحث شود و ادله همه مذاهب منظور گردد.<ref>وحدت و انسجام اسلامی از نگاه آیت الله بروجردی، محمد واعظ زاده خراسانی، کیهان فرهنگی، ش ۲۵۷، اسفند ۸۶، ص۲۱</ref>{{سخ}} بروجردی معتقد بود، فقه شیعه در حاشیه فقه اهل سنت است و با توجه به اینکه پرسش‌های فقهی از ائمه با توجه به مسائل اهل سنت بوده، مراجعه به فتاوی رایج اهل سنت به فهم روایات کمک می‌کند.<ref>وحدت و انسجام اسلامی از نگاه آیت الله بروجردی، محمد واعظ زاده خراسانی، کیهان فرهنگی، ش ۲۵۷، اسفند ۸۶، ص۲۱</ref>

* '''اهتمام به درج روایات فقهی اهل سنت در کتاب جامع الاحادیث الفقهیه''': این کتاب یک دوره کامل احادیث فقهی است که زیر نظر آیت الله بروجردی و به کوشش برخی شاگردان ایشان تألیف شد. وی تأکید داشت که در ذیل هر باب روایات اهل سنت نوشته شود؛ اگرچه بعداً به خاطر عکس العمل مخالفین، اظهار تردید کرد و در نهایت از این کار منصرف شد.<ref>وحدت و انسجام اسلامی از نگاه آیت الله بروجردی، محمد واعظ زاده خراسانی، کیهان فرهنگی، ش ۲۵۷، اسفند ۸۶، ص۲۵</ref>

* '''معرفی فقه شیعه به اهل سنت''': آیت الله بروجردی کتاب «المبسوط» شیخ طوسی را به شیخ عبدالمجید سلیم از شیوخ [[الازهر]] و از اعضای [[دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة]] اهدا کرد. وی اهتمام داشت که فقهای شیعه با روایات و مبانی فقهی اهل سنت آشنا شوند و از طرفی، اهل سنت نیز به روایات و فقه شیعه رجوع کنند و از آن مطلع شوند. این امر سبب شد تا بسیاری از اعضای دارالتقریب با فقه شیعه آشنا شدند تا جایی که برخی از بزرگان [[الازهر|دانشگاه الأزهر]] در [[مصر]] -همچون عبدالمجید سلیم و [[محمود شلتوت|شیخ محمود شلتوت]]- به جواز عمل کردن مطابق با [[فقه|فقه شیعه]] امامیه حکم دادند<ref>آذرشب، پیشینه تقریب، ۱۳۸۴ ش، صص۲۰۳–۲۰۴ و صص۱۷۴–۱۷۷؛ واعظ‌زاده خراسانی، «مصاحبه با آیت الله واعظ‌زاده خراسانی به مناسبت سالروز تأسیس دارالتقریب».</ref> یا در پاره‌ای مسائل مانند: شرط شهادت عدلین در طلاق، موافق شیعه فتوا دادند که در قانون مدنی مصر ثبت شد.<ref>وحدت و انسجام اسلامی از نگاه آیت الله بروجردی، محمد واعظ زاده خراسانی، کیهان فرهنگی، ش ۲۵۷، اسفند ۸۶، ص۲۳</ref> در همان ایام وزارت اوقاف مصر کتاب «المختصر النافع» محقق حلی (م۶۷۶ق) را که یک دوره فقه فشرده است، با مقدمه وزیر اوقاف وقت، شیخ احمد حسن الباقوری چاپ کرد. الباقوری به ایران آمد و با آیت الله بروجردی دیدار کرد. مقدمه وی در باب تقریب فقهی و مشترکات فقهی [[فریقین]] است.<ref>وحدت و انسجام اسلامی از نگاه آیت الله بروجردی، محمد واعظ زاده خراسانی، کیهان فرهنگی، ش ۲۵۷، اسفند ۸۶، ص۲۴</ref>

* '''حمایت از دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه''': دارالتقریب در سال ۱۳۲۷ش از سوی جمعی از علمای اهل سنت و مذاهب مختلف و علمای شیعه و با کوشش [[محمدتقی قمی]] که سال‌ها در لبنان و مصر اقامت داشت و با دبیرکلی وی شکل گرفت. اعضاء آن از اساتید [[الازهر]] مانند شیخ عبدالمجید سلیم، [[محمود شلتوت|شیخ محمود شلتوت]]، شیخ ابوزهره، حسن البنا، و از علمای شیعه [[محمدحسین کاشف‌الغطاء|محمد حسین کاشف الغطاء]] در [[نجف]]، [[سید عبدالحسین شرف‌الدین|سید عبد الحسین شرف الدین]] و [[محمدجواد مغنیه]] در [[لبنان]] بودند. آیت الله بروجردی اهتمام ویژه‌ای به دارالتقریب داشت تا جایی که در بستر مرگ نیز به اهمیت این طرح و لزوم تقویت آن تأکید نمود.<ref>آذرشب، پیشینه تقریب، ۱۳۸۴ ش، ص۱۸۲.</ref> او با هر گونه اهانت به خلفا و بزرگان اهل سنت، مخالف بود و این کارها را موجب تفرقه و عداوت در میان جوامع مسلمین می‌دانست.<ref>وحدت و انسجام اسلامی از نگاه آیت الله بروجردی، محمد واعظ زاده خراسانی، کیهان فرهنگی، ش ۲۵۷، اسفند ۸۶، ص۲۵</ref>

در این شرایط شایعه شده بود که آیت الله بروجردی با تشکیل مجلس مؤسسان موافق است. به دنبال این مسئله، [[سید روح‌الله موسوی خمینی|آیت الله خمینی]] و آیت الله [[سید محمد محقق داماد|سید محمد محقق]] (داماد)، آیت الله [[روح‌الله کمالوند|روح الله کمالوند خرم‌آبادی]] و آیت الله [[مرتضی حائری یزدی|مرتضی حائری]]، نامه‌ای به آیت الله بروجردی نوشتند: «چون منتشر است که راجع به مجلس مؤسسان بین حضرت مستطاب عالی و بعضی اولیاء امور مذاکراتی شده و بالنتیجه با تشکیل مجلس مؤسسان موافقت فرموده‌اید… مستدعی است حقیقت آن انتشار را برای روشن شدن تکلیف شرعی اعلام فرمایید»؛ همچنین شایع شده بود که آیت الله بروجردی ضمن جواب کتبی نوشته بودند:

اگر چه در زمان ملی شدن صنعت نفت، میان آیت الله بروجردی و [[سید ابوالقاسم کاشانی|آیت الله کاشانی]] رابطه حسنه‌ای برقرار نبود، پس از کودتای ۲۸ مرداد، آیت الله بروجردی مانع از محاکمه و اعدام آیت الله کاشانی شد.<ref>مجله حوزه، شماره ۴۴–۴۳ (ویژه نامه آیت الله بروجردی)، مصاجبه با آیت الله صافی گلپایگانی</ref><ref>حسین مکی؛ خاطرات سیاسی حسین مکی، چاپ اول، تهران ۱۳۶۸، صفحه ۵۷۲ تا ۵۷۶</ref>{{سخ}}

'''تقابل و تعامل با فداییان اسلام'''{{سخ}}شیوه غیرمداخله جویانه آیت الله بروجردی با روش [[سید مجتبی نواب صفوی|نواب صفوی]] و [[سید ابوالقاسم کاشانی|آیت الله کاشانی]] همسان نبود.<ref>سیره عملی آیت الله العظمی بروجردی در ساحت سیاست، مجله علوم سیاسی، پاییز ۱۳۸۹، شماره ۵۱، ص۱۲۵</ref>نواب در کتاب راهنمای حقایق از مراجع می‌خواهد تا مرجعیت را به شرط آنکه صلاحیت این مقام را نداشته باشد، خلع کنند.<ref>نواب صفوی، راهنمای حقایق، ص۵۸</ref> در مقابل آیت الله بروجردی، روی خوش به فداییان نشان نمی‌داد. نخست با موعظه سعی در بازداشتن آنان داشت. سر درس مکرر می‌گفت:

::: «اینان ([[جمعیت فدائیان اسلام|فداییان اسلام]]) طلاب و سادات جوانی هستند، ناراحت و عصبانی، باید موعظه بشوند. من از آنها می‌خواهم که این کارها را دنبال نکنند. ما تحولات زیادی در عمرمان دیده‌ایم. جریان مشروطیت و… دیدیم که کارها چگونه شروع و به کجا ختم شد.»<ref>علی رهنما، نیروهای مذهبی بر بستر حرکت نهضت ملی، ص۵۸</ref>

[[سید حسن طاهری خرم‌آبادی|طاهری خرم‌آبادی]] و [[محمد فاضل لنکرانی]] تأثیرپذیری فدائیان اسلام از [[سید ابوالقاسم کاشانی|آیت الله کاشانی]] را از عوامل اختلاف فدائیان با آیت الله بروجردی می‌دانند.<ref>حسن طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت الله طاهری خرم‌آبادی، ج۱، ص۸۳–۸۴</ref><ref>مجله حوزه، شماره ۴۳–۴۴، مصاحبه با آیت الله فاضل لنکرانی، ص۱۵۶</ref> البته در جریان دستگیری سید حسین امامی، آیت الله بروجردی از وی حمایت و برای آزادی‌اش تلاش کرد. ایشان همچنین از کسانی که با شاه رابطه داشتند، قول گرفته بود که از شاه بخواهند حکم اعدام را امضا نکند. بروجردی پس از شنیدن خبر اعدام، متأثر و ناراحت شد و کارهای روزانه را تعطیل کرد و گفته بود «از ناراحتی حال هیچ کاری را ندارم»<ref>چشم و چراغ مرجعیت، ص۱۰۳ و ۱۰۴</ref>

در سال ۱۳۴۵ق رئیس اداره ثبت احوال بروجرد، شخصی بهایی را به معاونت خود منصوب کرد. همچنین مراسمی با حضور زنان برهنه، در سطح شهر به راه افتاده بود. این اخبار به گوش آیت الله بروجردی رسید و وی برای اعتراض؛ بروجرد را به مقصد [[عتبات عالیات]] ترک کرد. فرماندار بروجرد و دیگر مسئولین شهر، مسئول اداره ثبت احوال و معاونش را برکنار و تنبیه کردند و آیت الله بروجردی را به شهر برگرداندند؛ ولی وی بعد از چند ماه، بر اثر دلتنگی و اعمال خلاف شرع مسئولین کشوری، به طرف عتبات رفته و در [[نجف|نجف اشرف]] ساکن شد.

'''حمایت از فلسطین'''{{سخ}}موضع آیت الله بروجردی در قبال اشغال [[قدس]]، توسط متجاوزان [[صهیونیسم|صهیونیست]]، موضعی محکم بود.<ref>دوانی، مفاخر، ج۱۲ ص۳۶۲</ref> ایشان در سال ۱۳۲۷ش بیانیه‌ای را در محکومیت صهیونیسم بین‌الملل و غاصبان [[فلسطین]] صادر کرد و در آن از مجاهدان فلسطینی با احترام یاد کرده و برای پیروزی آنها [[دعا]] کرد.<ref>منظورالاجداد، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست، ۱۳۷۹ش، ص۴۵۷–۴۵۸.</ref>

'''درخواست گنجاندن درس دینی در دوره ابتدایی'''{{سخ}}در پی اعلام دولت، برای اجرای لایحه تعلیمات اجباری در دوره ابتدایی، آیت الله بروجردی خواستار گنجاندن درس تعلیمات دینی در این دوره شد و نماینده خود، آقای [[محمدتقی فلسفی|فلسفی]] را مأمور مذاکره با دولت کرد.<ref>دوانی، خاطرات، صص۱۸۹–۱۹۱</ref>