احیاء موات: تفاوت میان نسخه‌ها

در فقه شیعه هر فردی که زمینی را احیا کند، مالک آن می‌شود. برخی [[فقیه|فقیهان]] بر این مطلب ادعای [[اجماع]] کرده‌اند. [[روایات]] مختلفی در [[شیعه]] و [[اهل‌سنت]] بر مالکیت احیاگر زمین دلالت دارد. در [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]]، اختیار این زمین‌ها به [[حکومت اسلامی]] سپرده شده است و مردم بدون مجوز قانونی، اجازه تصرف و احیای آنها را ندارند.

احیاء موات را آباد کردنِ زمینِ ویران معنا کرده‌اند.<ref>مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۲۸۵.</ref> زمین‌هایی مانند شوره‌زار، سنگلاخ و یا بدون آب که قابلیت بهره‌برداری نداشته باشد،‌ زمین موات نامیده می‌شود.<ref>موسوی بجنوردی و حسینی نیک، مباحث حقوقی تحریر الوسیلة، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۳۱۵.</ref>

احیاء نیز به برطرف‌کردن موانع و آماده‌سازی زمین برای بهره‌برداری گفته شده است.<ref>مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۳۱۱.</ref> در فقه شیعه برای مفهوم احیاء، مصداق خاصی معین نگردیده و تشخیص احیاء به عرف و عادت سپرده‌ شده است.<ref>شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الإمامیة، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۷۱.</ref> فقیهان درباره [[تحجیر]]{{یادداشت|محققان تحجیر را عنوانی تعبّدی ندانسته‌اند. ازاین‌رو، مفهوم آن در زمان‌ها و مکان‌های مختلف تغییر می‌کند و مقصود از آن هر اقدامی دانسته شده که بیانگر قصد احیا باشد؛ مانند سنگ‌چینی اطراف آن، گودبرداری، نصب میله و سیم‌کشی و ... .(مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۶۷.)}} اختلاف دارند و برخی معتقدند تحجیر تنها اولویت ایجاد می‌کند و مالکیت با آن حاصل نمی‌شود.<ref>محقق کرکی، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۴۸.</ref> در قانون مدنی ایران، ماده ۱۴۲ نیز آمده که تحجیر تنها اولویت می‌آورد.<ref>[https://dadfaran.com/detail/doc-3786-typ-1.html «قانون مدنی»]، گروه وکلا.</ref> در کتاب‌های فقهی، فصلی به احیاء موات، اختصاص داده شده است.<ref>محمدی، شرح تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۶۲.</ref>

*موات اصلی (بالاصاله): زمین‌هایی که در ملکیت شخصی نبوده و آباد نباشد. همچنین زمینی که گذشته آن معلوم نباشد نیز در حکم زمین موات بالاصاله است.

*موات عرضی (بالعرض): سرزمینی که مدت‌زمانی آباد بود‌ه و مالک داشته، ولی با گذشت زمان تبدیل به موات شده است.<ref>محمدی، شرح تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۶۲.</ref>

زمین موات جزو [[انفال]] بوده و در زمان حضور [[امام معصوم]] نمی‌توان بدون اذن امام در آن تصرف کرد.<ref>مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۵۰۲.</ref> البته در زمان غیبت، اذن عام از جانب امام داده شده و بدون اذن امام نیز می‌توان در این زمین‌ها تصرف کرد.<ref>قطیفی، السراج الوهاج، ۱۴۱۳ق، ص۶۰.</ref>

در میان فقیهان شیعه در این مسئله اختلاف است که در احیاء، آیا خود فرد باید این کار را انجام دهد و یا اینکه می‌تواند افرادی را استخدام کند و آنها به نیابت از او این کار را انجام دهند.<ref>مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۳۱۴.</ref>