۱۷٬۵۰۷
ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (لینک ماجرای خواستگاری امام علی از دختر ابوجهل) |
||
خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
| مؤید روایی = | | مؤید روایی = | ||
}} | }} | ||
'''حدیث بَِضْعَةٌ''' از احادیث نبوی درباره [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] که [[پیامبر(ص)]] در آن فاطمه را «پاره تن خود» معرفی کرده و خوشحالی او را خوشحالی خود و آزردن او را آزردن خود دانسته است. این [[حدیث]] در منابع [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] نقل شده است. به حدیث بضعه برای اثبات مباحثی همچون [[عصمت حضرت فاطمه(س)]]، حقانیت او در [[ماجرای فدک]] و وجوب بزرگداشت [[اهلبیت(ع)]] استناد میشود. | '''حدیث بَِضْعَةٌ''' از احادیث نبوی درباره [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] که [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در آن فاطمه را «پاره تن خود» معرفی کرده و خوشحالی او را خوشحالی خود و آزردن او را آزردن خود دانسته است. این [[حدیث]] در منابع [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] نقل شده است. به حدیث بضعه برای اثبات مباحثی همچون [[عصمت حضرت زهرا(س)|عصمت حضرت فاطمه(س)]]، حقانیت او در [[ماجرای فدک]] و وجوب بزرگداشت [[اهلبیت(ع)]] استناد میشود. | ||
بنا به برخی گزارشها در منابع اهلسنت این حدیث درباره ماجرای خواستگاری | بنا به برخی گزارشها در منابع اهلسنت این حدیث درباره [[ماجرای خواستگاری حضرت علی(ع) از دختر ابوجهل]] توسط پیامبر(ص) صادر شده است. اما از نظر عالمان شیعه این گزارشها ساختگی بوده و راویان آنها متهم به [[جعل حدیث|جعل حديث]] و [[ناصبی|دشمنی با اهلبیت(ع)]] هستند. | ||
== متن و جایگاه == | == متن و جایگاه == | ||
خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
{{جعبه نقل قول | عنوان =| نقلقول = :{{سخ}} {{حدیث|فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّی فَمَنْ آذَاهَا فَقَدْ آذَانِی و مَنْ سَرّها فَقد سَرّنی|ترجمه=}}|تاریخ بایگانی | | {{جعبه نقل قول | عنوان =| نقلقول = :{{سخ}} {{حدیث|فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّی فَمَنْ آذَاهَا فَقَدْ آذَانِی و مَنْ سَرّها فَقد سَرّنی|ترجمه=}}|تاریخ بایگانی | | ||
| منبع = [[شیخ صدوق]]، [[الامالی (شیخ صدوق)|الامالی]]، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۵. | تراز = چپ| عرض = 230px | اندازه خط = 14px| گیومه نقلقول = | تراز منبع = چپ}} | | منبع = [[شیخ صدوق]]، [[الامالی (شیخ صدوق)|الامالی]]، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۵. | تراز = چپ| عرض = 230px | اندازه خط = 14px| گیومه نقلقول = | تراز منبع = چپ}} | ||
در حدیث بَضعه از پیامبر(ص) درباره دخترش [[حضرت فاطمه(س)]] آمده است: «فاطمه پاره تن من است، هر که او را بیازارد، مرا آزرده و هر که او را خوشحال کند مرا خوشحال کرده است».<ref>شیخ صدوق، الامالی، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۵.</ref> | در حدیث بَضعه از پیامبر(ص) درباره دخترش [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] آمده است: «فاطمه پاره تن من است، هر که او را بیازارد، مرا آزرده و هر که او را خوشحال کند مرا خوشحال کرده است».<ref>شیخ صدوق، الامالی، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۵.</ref> | ||
مضمون این حدیث در منابع مختلف شیعه و سنی نقل شده است.<ref> برای نمونه نگاه کنید به شیخ صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۵؛ شیخ مفید، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۲۶۰؛ شیخ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۲۴؛ ابنمغازلی، مناقب علی بن ابیطالب، ۱۴۲۶ق، ص۲۸۹؛ ابنجبرئیل، الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین، ۱۴۲۳ق، ص۱۶۷؛ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۲۱۰ و ۲۱۹.</ref> | مضمون این حدیث در منابع مختلف شیعه و سنی نقل شده است.<ref> برای نمونه نگاه کنید به شیخ صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۵؛ شیخ مفید، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۲۶۰؛ شیخ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۲۴؛ ابنمغازلی، مناقب علی بن ابیطالب، ۱۴۲۶ق، ص۲۸۹؛ ابنجبرئیل، الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین، ۱۴۲۳ق، ص۱۶۷؛ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۲۱۰ و ۲۱۹.</ref> [[امام علی علیهالسلام|حضرت علی(ع)]]،<ref>شیخ صدوق، الخصال، ۱۴۰۳ق، ص۵۷۳؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، منشورات الشریف الرضی، ص۱۴۹.</ref> [[عبدالله بن عباس|ابنعباس]]،<ref>شیخ صدوق، الامالی، ۱۴۱۷ق، ص۱۷۵ و ۵۷۵.</ref> [[ابوذر غفاری]]<ref>خزار قمی، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۳۷.</ref> و خود حضرت زهرا(س)،<ref>خزاز قمی، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۶۴. مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۶، ص۳۰۸.</ref> از راویان این حدیثند. | ||
[[جلالالدین سیوطی]] مفسر [[اهلسنت]] | [[جلالالدین سیوطی]] مفسر [[اهل سنت و جماعت|اهلسنت]] آن را مورد اتفاق [[شیعه]] و سنی دانسته است<ref>سیوطی، الثغور الباسمه، ۱۴۳۱ق، ص۶۷.</ref> و فخررازی مفسر اهلسنت در تفسیر برخی از [[آیه|آیات قرآن]] از آن استفاده کرده است.<ref> نگاه کنید به فخر رازی، التفسیر الکبیر، چاپ سوم، ج۹، ص۱۶۰، ذیل آیه ۱۸۹ سوره اعراف، ج۲۷، ص۲۰۰، ذیل آیه ۱۵ سوره زخرف، ج۳۰، ص۱۲۶، ذیل آیه ۱۹ سوره معارج.</ref> | ||
بَضعة یا بِضعه بهمعنای تکهای از بدن است.<ref>ابنمنظور، لسان العرب، ۱۴۰۵ق، ج۸، ص۱۲؛ ابناثیر، النهایة، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۳۳.</ref> از این رو وقتی که گفته میشود «فُلان بَضْعَةٌ مِنِّی» بهخاطر نزدیکی زیاد آن شخص با گوینده است گویا آن شخص جزئی از بدن اوست.<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۲۷ق، ص۱۲۹.</ref> جمله «بَضْعَةٌ مِنِّی» در سخنان پیامبر اسلام(ص) درباره | بَضعة یا بِضعه بهمعنای تکهای از بدن است.<ref>ابنمنظور، لسان العرب، ۱۴۰۵ق، ج۸، ص۱۲؛ ابناثیر، النهایة، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۳۳.</ref> از این رو وقتی که گفته میشود «فُلان بَضْعَةٌ مِنِّی» بهخاطر نزدیکی زیاد آن شخص با گوینده است گویا آن شخص جزئی از بدن اوست.<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۲۷ق، ص۱۲۹.</ref> جمله «بَضْعَةٌ مِنِّی» در سخنان پیامبر اسلام(ص) درباره حضرت علی(ع)<ref> بحرانی، البرهان، مؤسسة البعثة، ج۱، ص۲۶۱.</ref> و [[امام رضا علیهالسلام|امام رضا(ع)]]<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۲، ص۵۸۳ و ۵۸۸؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، منشورات الشریف الرضی، ص۲۳۳.</ref> نیز به کار رفته است. | ||
== کاربردهای کلامی و فقهی == | == کاربردهای کلامی و فقهی == | ||
از حدیث بضعه برای اثبات برخی از مباحث کلامی استفاده شده است: | از حدیث بضعه برای اثبات برخی از مباحث کلامی استفاده شده است: | ||
* عصمت حضرت فاطمه(س): متکلمان برای اثبات [[عصمت حضرت فاطمه(س)]] به این حدیث استناد کردهاند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به سید مرتضی، الشافی فی الامامة، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۹۵؛ ابنابیالحدید، شرح نهج البلاغه، مؤسسه اسماعیلیان، ج۱۶، ص۲۷۳؛ ایجی، المواقف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۵۹۷.</ref> به گفته [[جعفر سبحانی|آیتالله سبحانی]] از [[مراجع تقلید شیعه]] (تولد [[۱۳۰۸ش]]) در روایات بضعه، خشنودی و ناخشنودی حضرت فاطمه(س) ملاک خشنودی و ناخشنودی خدا و رسولش شمرده شده است. از آنجا که خداوند جز به [[عمل صالح|اعمال صالح]] خشنود نمیشود و به گناه و نافرمانی از دستوراتش رضایت نمیدهد، اگر حضرت زهرا(س) گناهی مرتکب میشد، در این صورت به چیزی خشنود شده بود که خدا از آن ناخشنود است؛ در حالی که حدیث بضعه، رضایت الهی را با خشنودی فاطمه(س) پیوند داده است.<ref>سبحانی، پژوهشی در شناخت و عصمت امام، ۱۳۸۹ش، ص۲۷.</ref> | * عصمت حضرت فاطمه(س): متکلمان برای اثبات [[عصمت حضرت زهرا(س)|عصمت حضرت فاطمه(س)]] به این حدیث استناد کردهاند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به سید مرتضی، الشافی فی الامامة، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۹۵؛ ابنابیالحدید، شرح نهج البلاغه، مؤسسه اسماعیلیان، ج۱۶، ص۲۷۳؛ ایجی، المواقف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۵۹۷.</ref> به گفته [[جعفر سبحانی|آیتالله سبحانی]] از [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید شیعه]] (تولد [[سال ۱۳۰۸ هجری شمسی|۱۳۰۸ش]]) در روایات بضعه، خشنودی و ناخشنودی حضرت فاطمه(س) ملاک خشنودی و ناخشنودی خدا و رسولش شمرده شده است. از آنجا که خداوند جز به [[عمل صالح|اعمال صالح]] خشنود نمیشود و به گناه و نافرمانی از دستوراتش رضایت نمیدهد، اگر حضرت زهرا(س) گناهی مرتکب میشد، در این صورت به چیزی خشنود شده بود که خدا از آن ناخشنود است؛ در حالی که حدیث بضعه، رضایت الهی را با خشنودی فاطمه(س) پیوند داده است.<ref>سبحانی، پژوهشی در شناخت و عصمت امام، ۱۳۸۹ش، ص۲۷.</ref> | ||
* برتری حضرت فاطمه(س) بر زنان عالم: شهابالدین آلوسی مفسر اهلسنت (درگذشته ۱۲۷۰ق)، با استفاده از این حدیث در ذیل آیه «وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَىٰ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ»،<ref> سوره آل عمران، آیه ۴۲.</ref> به برتری حضرت فاطمه(س) بر زنان عالم از جمله [[حضرت مریم]] استناد کرده است.<ref> آلوسی، روح المعانی، بیتا، ج۳، ص۱۵۵.</ref> | * برتری حضرت فاطمه(س) بر زنان عالم: شهابالدین آلوسی مفسر اهلسنت (درگذشته ۱۲۷۰ق)، با استفاده از این حدیث در ذیل آیه «وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَىٰ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ»،<ref> سوره آل عمران، آیه ۴۲.</ref> به برتری حضرت فاطمه(س) بر زنان عالم از جمله [[مریم دختر عمران|حضرت مریم]] استناد کرده است.<ref> آلوسی، روح المعانی، بیتا، ج۳، ص۱۵۵.</ref> | ||
*اثبات حقانیت حضرت فاطمه در [[ماجرای فدک]]<ref>ابنابیالحدید، شرح نهجالبلاغه، مؤسسه اسماعیلیان، ج۱۶، ص۲۷۸؛ ایجی، المواقف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۵۹۷ و ۶۰۷.</ref> پس از رحلت پیامبر(ص)، حضرت زهرا(س) در بستر بیماری، در احتجاج با [[شیخین]] به این روایت استناد کرد.<ref>خزاز قمی، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۶۵.</ref> | *اثبات حقانیت حضرت فاطمه در [[ماجرای فدک]]<ref>ابنابیالحدید، شرح نهجالبلاغه، مؤسسه اسماعیلیان، ج۱۶، ص۲۷۸؛ ایجی، المواقف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۵۹۷ و ۶۰۷.</ref> پس از رحلت پیامبر(ص)، حضرت زهرا(س) در بستر بیماری، در احتجاج با [[شیخین]] به این روایت استناد کرد.<ref>خزاز قمی، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۶۵.</ref> | ||
خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
بنا بر برخی گزارشها، حدیث بضعه درباره ماجرای [[خواستگاری]] امام علی(ع) از دختر [[ابوجهل]] صادر شده است؛ بر اساس نقل [[احمد بن حنبل|ابنحنبل]] (درگذشتهٔ ۲۴۱ق) از [[عبدالله بن زبیر]]، زمانی که علی(ع) از [[ازدواج]] با دختر ابوجهل سخن به میان آورد و خبر آن به پیامبر(ص) رسید، آن حضرت فرمود: «اِنّما فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّی یُوذینی ما آذَاها».<ref> ابنحنبل، مسند احمد، دار صادر، ج۴، ص۵.</ref> این ماجرا با عبارتهای مختلفی در منابع دیگر نیز آمده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نیشابوری، صحیح مسلم، دار الفکر، ج۷، ص۱۴۱؛ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۰۱ق، ج۶، ص۱۵۸؛ ابنماجه، سنن ابنماجه، دار الفکر، ج۱، ص ۶۴۴؛ سجستانی، سنن ابیداود، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۶۰؛ نعمان مغربی، شرح الاخبار، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۳، ص۶۱؛ ابنبطریق، عمدة عیون صحاح الاخبار، ۱۴۰۷ق، ص۳۸۵.</ref> | بنا بر برخی گزارشها، حدیث بضعه درباره ماجرای [[خواستگاری]] امام علی(ع) از دختر [[ابوجهل]] صادر شده است؛ بر اساس نقل [[احمد بن حنبل|ابنحنبل]] (درگذشتهٔ ۲۴۱ق) از [[عبدالله بن زبیر]]، زمانی که علی(ع) از [[ازدواج]] با دختر ابوجهل سخن به میان آورد و خبر آن به پیامبر(ص) رسید، آن حضرت فرمود: «اِنّما فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّی یُوذینی ما آذَاها».<ref> ابنحنبل، مسند احمد، دار صادر، ج۴، ص۵.</ref> این ماجرا با عبارتهای مختلفی در منابع دیگر نیز آمده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نیشابوری، صحیح مسلم، دار الفکر، ج۷، ص۱۴۱؛ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۰۱ق، ج۶، ص۱۵۸؛ ابنماجه، سنن ابنماجه، دار الفکر، ج۱، ص ۶۴۴؛ سجستانی، سنن ابیداود، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۶۰؛ نعمان مغربی، شرح الاخبار، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۳، ص۶۱؛ ابنبطریق، عمدة عیون صحاح الاخبار، ۱۴۰۷ق، ص۳۸۵.</ref> | ||
[[سید مرتضی]] متکلم [[شیعه]] (۳۵۵-۴۳۶ق) این گزارشها را ساختگی دانسته است.<ref> سید مرتضی، تنزیه الانبیاء، ۱۲۵۰ق، ص۱۶۷.</ref> بر اساس روایتی از [[امام صادق(ع)]] نیز این ماجرا جعلی است.<ref> شیخ صدوق، الامالی، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۵.</ref> [[ابوهریره|ابوهُرَیره]] از راویان این گزارش متهم به [[جعل حدیث]] است،<ref> ابنشاذان، الایضاح، ۱۳۶۳ش، ص۵۴۱؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۹ق، ج۹، ص۱۱۱.</ref> همچنین حسین کرابیسی و مِسوَر بن مَخرَمه زُهَری از دیگر راویان این گزارش در [[علم رجال]] ضعیف و غیرقابل اعتماد معرفی شدهاند از این رو روایات آنها مورد قبول قرار نگرفته است.<ref> فضلی، اصول الحدیث، ۱۴۲۱ق، ص۱۳۹.</ref> سید مرتضی، کرابیسی را از [[نواصب]] دانسته که با [[اهلبیت(ع)]] دشمنی میکرد.<ref>سید مرتضی، تنزیه الانبیاء، ۱۲۵۰ق، ص۱۶۷-۱۶۸.</ref> به گفته او اگر این قضیه درست بود چرا دشمنان حضرت علی(ع) از [[بنیامیه]] و طرفدران آنها آن را دستاویزی برای تخریب چهره او و رسیدن به اهداف خود قرار ندادند.<ref>سید مرتضی، تنزیه الانبیاء، ۱۲۵۰ق، ص۱۶۹.</ref> | [[سید مرتضی]] متکلم [[شیعه]] (۳۵۵-۴۳۶ق) این گزارشها را ساختگی دانسته است.<ref> سید مرتضی، تنزیه الانبیاء، ۱۲۵۰ق، ص۱۶۷.</ref> بر اساس روایتی از [[امام صادق علیهالسلام|امام صادق(ع)]] نیز این ماجرا جعلی است.<ref> شیخ صدوق، الامالی، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۵.</ref> [[ابوهریره|ابوهُرَیره]] از راویان این گزارش متهم به [[جعل حدیث]] است،<ref> ابنشاذان، الایضاح، ۱۳۶۳ش، ص۵۴۱؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۹ق، ج۹، ص۱۱۱.</ref> همچنین حسین کرابیسی و مِسوَر بن مَخرَمه زُهَری از دیگر راویان این گزارش در [[علم رجال]] ضعیف و غیرقابل اعتماد معرفی شدهاند از این رو روایات آنها مورد قبول قرار نگرفته است.<ref> فضلی، اصول الحدیث، ۱۴۲۱ق، ص۱۳۹.</ref> سید مرتضی، کرابیسی را از [[ناصبی|نواصب]] دانسته که با [[اهلبیت(ع)]] دشمنی میکرد.<ref>سید مرتضی، تنزیه الانبیاء، ۱۲۵۰ق، ص۱۶۷-۱۶۸.</ref> به گفته او اگر این قضیه درست بود چرا دشمنان حضرت علی(ع) از [[بنیامیه]] و طرفدران آنها آن را دستاویزی برای تخریب چهره او و رسیدن به اهداف خود قرار ندادند.<ref>سید مرتضی، تنزیه الانبیاء، ۱۲۵۰ق، ص۱۶۹.</ref> | ||
[[جعفر مرتضی عاملی]] (درگذشته ۱۴۴۱ق) از پژوهشگران تاریخ اسلام، ضمن متناقض دانستن گزارشها درباره خواستگاری حضرت علی(ع) از دختر ابیجهل، در ردّ این ماجرا سیزده دلیل ذکر کرده است.<ref>جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱۴۳۰ق، ج۳، ص۶۱- ۷۴.</ref> | [[سید جعفر مرتضی عاملی|جعفر مرتضی عاملی]] (درگذشته ۱۴۴۱ق) از پژوهشگران تاریخ اسلام، ضمن متناقض دانستن گزارشها درباره خواستگاری حضرت علی(ع) از دختر ابیجهل، در ردّ این ماجرا سیزده دلیل ذکر کرده است.<ref>جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱۴۳۰ق، ج۳، ص۶۱- ۷۴.</ref> | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== |
ویرایش