پرش به محتوا

قیام توابین: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
تمیزکاری
imported>S.J.Mosavi
جز (لینک بین زبان)
جز (تمیزکاری)
خط ۴: خط ۴:
| تصویر =
| تصویر =
| زیرنویس =
| زیرنویس =
| زمان = [[سال ۶۵ هجری قمری|۶۵ق]]
| زمان = [[سال ۶۵ قمری]]
| مکان = [[عین الورده]]
| مکان = [[عین الورده]]
| مختصات =  
| مختصات =  
خط ۲۰: خط ۲۰:
| یادداشت =
| یادداشت =
}}
}}
'''قیام توابین''' قیام [[شیعی]] پس از [[واقعه کربلا]] با هدف انتقام از قاتلان [[امام حسین(ع)]]. ‌[[توابین]] از [[سال ۶۱ هجری قمری|سال ۶۱ق]] پس از واقعه عاشورا مخفیانه در پی جمع‌آوری نیرو و اسلحه بودند. گفته شده است به دلیل عدم‌همراهی مختار ثقفی، بسیاری از شیعیان همراه توابین نشدند. این قیام در [[سال ۶۵ هجری قمری|سال ۶۵ ق]] به دست [[مسلمانان]] و دوستداران [[اهل بیت(ع)]] در مقابله با لشکر [[شام]] و در منطقه [[عین الورده]] رخ داد که رهبری آن بر عهده [[سلیمان بن صرد خزاعی]] بود. در جنگی چهار روزه، بسیاری از توابین کشته شدند. باقیمانده سپاه به رهبری [[رفاعة بن شداد]] عقب‌نشینی کردند.
'''قیام توابین''' قیام [[شیعی]] پس از [[واقعه کربلا]] با هدف انتقام از قاتلان [[امام حسین(ع)]]. ‌[[توابین]] از [[سال ۶۱ قمری]] پس از واقعه عاشورا مخفیانه در پی جمع‌آوری نیرو و اسلحه بودند. گفته شده است به دلیل عدم‌همراهی [[مختار ثقفی]]، بسیاری از شیعیان همراه توابین نشدند. این قیام در [[سال ۶۵ قمری]] به دست [[مسلمانان]] و دوستداران [[اهل بیت(ع)]] در مقابله با لشکر [[شام]] و در منطقه [[عین الورده]] رخ داد که رهبری آن بر عهده [[سلیمان بن صرد خزاعی]] بود. در جنگی چهار روزه، بسیاری از توابین کشته شدند. باقیمانده سپاه به رهبری [[رفاعة بن شداد]] عقب‌نشینی کردند.


== انگیزه قیام ==
== انگیزه قیام ==
خط ۲۶: خط ۲۶:


== شکل‌گیری قیام ==
== شکل‌گیری قیام ==
چند ماه پس از [[واقعه کربلا|حادثه کربلا]]، حدود صد تن از شیعیان در خانه [[سلیمان بن صرد خزاعی]] که از چهره‌های سرشناس [[کوفه]] بود، گرد آمدند. سلیمان در این جلسه با اشاره به [[آیه]] ۵۴ [[سوره بقره]] و [[توبه]] قوم [[موسی بن عمران|موسی]](ع) خطاب به حاضران گفت: ما وعده یاری به [[اهل بیت]] [[پیامبر (ص)]] دادیم، اما یاریشان نکردیم. در انتظار فرجام کار ماندیم تا آن که [[امام حسین علیه السلام|فرزند پیامبرمان]] کشته شد. حال خدا از ما راضی نمی‌شود؛ مگر آن که با قاتلان او بجنگیم. شمشیرها را تیز کنید و اسب و نیرو فراهم سازید تا فرا خوانده شوید.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۳۵۵.</ref>
چند ماه پس از [[واقعه کربلا]]، حدود صد تن از شیعیان در خانه [[سلیمان بن صرد خزاعی]] که از چهره‌های سرشناس [[کوفه]] بود، گرد آمدند. سلیمان در این جلسه با اشاره به [[آیه]] ۵۴ [[سوره بقره]] و [[توبه]] قوم [[موسی بن عمران|موسی]] خطاب به حاضران گفت: ما وعده یاری به [[اهل بیت]] [[پیامبر (ص)]] دادیم، اما یاریشان نکردیم. در انتظار فرجام کار ماندیم تا آن که [[امام حسین(ع)|فرزند پیامبرمان]] کشته شد. حال خدا از ما راضی نمی‌شود؛ مگر آن که با قاتلان او بجنگیم. شمشیرها را تیز کنید و اسب و نیرو فراهم سازید تا فرا خوانده شوید.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۳۵۵.</ref>


پس از سخنان سلیمان، دیگر بزرگان شیعه و یاران [[امام علی]](ع) نظیر [[مسیب بن نجبة فزاری]]، [[رفاعة بن شداد بجلی]]، [[عبدالله بن وال تمیمی]] و [[عبدالله بن سعد ازدی]] به سخنرانی پرداختند و سرانجام سلیمان بن صرد خزاعی به رهبری قیام برگزیده شد.<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۶ق، ج۴، ص۱۶۰.</ref>
پس از سخنان سلیمان، دیگر بزرگان شیعه و یاران [[امام علی(ع)]] نظیر [[مسیب بن نجبة فزاری]]، [[رفاعة بن شداد بجلی]]، [[عبدالله بن وال تمیمی]] و [[عبدالله بن سعد ازدی]] به سخنرانی پرداختند و سرانجام سلیمان بن صرد خزاعی به رهبری قیام برگزیده شد.<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۶ق، ج۴، ص۱۶۰.</ref>


بنا بر سخنان و جلسات توابین، اهداف آنان در دو جهت بود:
بنا بر سخنان و جلسات توابین، اهداف آنان در دو جهت بود:
#خونخواهی از قاتلان امام حسین(ع)
#خونخواهی از قاتلان امام حسین(ع)
#سپردن حکومت به خاندان [[پیامبر اکرم]](ص)<ref>[http://iec-md.org/MUHARRAM/qiyam_tavvabin_samaak_amaani.html سماک امانی، «قیام توابین».]</ref>
#سپردن حکومت به خاندان [[پیامبر اکرم(ص)]]<ref>[http://iec-md.org/MUHARRAM/qiyam_tavvabin_samaak_amaani.html سماک امانی، «قیام توابین».]</ref>


برخی از مورخان، قیام توابین را در ردیف نخستین قیام [[شیعه|شیعیان]] پس از [[واقعه عاشورا]] ذکر کرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: جعفریان، تاریخ سیاسی اسلام، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۵۰۷؛ شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۹۲ش، ص۱۹۲.</ref>
برخی از مورخان، قیام توابین را در ردیف نخستین قیام [[شیعه|شیعیان]] پس از [[واقعه عاشورا]] ذکر کرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: جعفریان، تاریخ سیاسی اسلام، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۵۰۷؛ شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۹۲ش، ص۱۹۲.</ref>


== گردآوری نیرو ==
== گردآوری نیرو ==
تشکیل جلسات هفتگی [[توابین]] در سال ۶۱ق به صورت پنهانی درباره شکل گیری جنبش، از تهیه نیرو گرفته تا موعد قیام در حضور سلیمان بن صرد برگزار می‌شد. آنان مخفیانه درون کوفه و قبایل اطراف به تهیه نیرو و اسلحه پرداخته و مقدمات جنگ را آماده می‌کردند.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۴۳۰ و ۴۳۱.</ref>
تشکیل جلسات هفتگی [[توابین]] در [[سال ۶۱ قمری]] به صورت پنهانی درباره شکل گیری جنبش، از تهیه نیرو گرفته تا موعد قیام در حضور سلیمان بن صرد برگزار می‌شد. آنان مخفیانه درون کوفه و قبایل اطراف به تهیه نیرو و اسلحه پرداخته و مقدمات جنگ را آماده می‌کردند.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۴۳۰ و ۴۳۱.</ref>


به دنبال تشکیل سپاه، سلیمان بن صرد خزاعی در سال ۶۴ ه‍.ق نامه‌هایی را به [[سعد بن حذیفه]]، رهبر شیعیان مدائن و [[مثنی بن مخرمه عبدی]] از بزرگان [[شیعه]] [[بصره]] می‌نویسد و آنان را به قیام فرا می‌خواند. شیعیان بصره و [[مدائن]] نیز در پاسخ به نامه سلیمان، آمادگی خویش را اعلام داشته و پذیرفتند که در قیام آنان شرکت کنند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۳۵۵ و ۳۵۶.</ref> <ref>طبری،  تاریخ طبری، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۴۲۹.</ref>
به دنبال تشکیل سپاه، سلیمان بن صرد خزاعی در [[سال ۶۴ قمری]] نامه‌هایی را به [[سعد بن حذیفه]]، رهبر شیعیان مدائن و [[مثنی بن مخرمه عبدی]] از بزرگان [[شیعه]] [[بصره]] می‌نویسد و آنان را به قیام فرا می‌خواند. شیعیان بصره و [[مدائن]] نیز در پاسخ به نامه سلیمان، آمادگی خویش را اعلام داشته و پذیرفتند که در قیام آنان شرکت کنند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۳۵۵ و ۳۵۶.</ref> <ref>طبری،  تاریخ طبری، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۴۲۹.</ref>


== آغاز قیام ==
== آغاز قیام ==
سلیمان بن صرد در [[ربیع الاول]] [[سال ۶۵ هجری قمری|سال ۶۵ق]] قیام خود را شروع کرد. هرچند افراد زیادی وعده داده بودند که همراه وی می‌شوند اما سرانجام چهار هزار نفر در [[نخیله]] ،محل تجمع سپاه توابین، حضور یافتند.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۲۷۶ و ۲۷۷.</ref>
سلیمان بن صرد در [[ربیع الاول]] [[سال ۶۵ قمری]] قیام خود را شروع کرد. هرچند افراد زیادی وعده داده بودند که همراه وی می‌شوند اما سرانجام چهار هزار نفر در [[نخیله]] ،محل تجمع سپاه توابین، حضور یافتند.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۲۷۶ و ۲۷۷.</ref>


نقل گردیده که [[مختار ثقفی]]، سلیمان را فاقد دانش سیاسی و نظامی می‌دانست و بخش عظیمی از شیعیان به این دلیل از سپاه سلیمان جدا شدند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۴ق، ج۶، ص۳۶۷-۳۶۸.</ref>
نقل گردیده که [[مختار ثقفی]]، سلیمان را فاقد دانش سیاسی و نظامی می‌دانست و بخش عظیمی از شیعیان به این دلیل از سپاه سلیمان جدا شدند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۴ق، ج۶، ص۳۶۷-۳۶۸.</ref>


لشکر [[توابین]] در [[۵ ربیع‌الاول]] از نخیله راهی [[دمشق]] شدند. هنگامی که سپاه به [[کربلا]] رسید، از اسب‌ها پیاده شدند و گریان خود را به قبر امام(ع) رسانده و اجتماع پرشوری را تشکیل دادند.<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۶ق، ج۴، ص۱۷۸.</ref> سلیمان در میان آنان گفت: خدایا تو شاهد باش که ما بر دین و راه حسین(ع) و دشمن قاتلان او هستیم.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۴۵۶ و ۴۵۷..</ref> توابین نیز به [[دعا]] پرداختند تا حال که توفیق [[شهادت]] در رکاب حسین(ع) نصیب آنان نشده است، خداوند از [[شهید]] شدن آنان پس از او محروم نسازد.<ref>ابی‌مخنف، مقتل ابو مخنف، ص۲۹۱.</ref>
لشکر [[توابین]] در [[۵ ربیع‌الاول]] از نخیله راهی [[دمشق]] شدند. هنگامی که سپاه به [[کربلا]] رسید، از اسب‌ها پیاده شدند و گریان خود را به [[حائر حسینی|قبر امام حسین(ع)]] رسانده و اجتماع پرشوری را تشکیل دادند.<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۶ق، ج۴، ص۱۷۸.</ref> سلیمان در میان آنان گفت: خدایا تو شاهد باش که ما بر دین و راه حسین(ع) و دشمن قاتلان او هستیم.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۴۵۶ و ۴۵۷..</ref> توابین نیز به [[دعا]] پرداختند تا حال که توفیق [[شهادت]] در رکاب حسین(ع) نصیب آنان نشده است، خداوند از [[شهید]] شدن آنان پس از او محروم نسازد.<ref>ابی‌مخنف، مقتل ابو مخنف، ص۲۹۱.</ref>


== شروع پیکار ==
== شروع پیکار ==
خط ۵۳: خط ۵۳:
== عاقبت کارزار ==
== عاقبت کارزار ==
پس از نبرد چهار روزه، بسیاری از توابین به شهادت رسیده، در محاصره سپاه دشمن قرار گرفتند. فرماندهان توابین یکی پس از دیگری به شهادت رسیدند و اندک باقیمانده آنان به فرماندهی [[رفاعه بن شداد بجلی]] مجبور به عقب‌نشینی شدند. توابین در مسیر بازگشت به شیعیان [[بصره]] و [[مدائن]] برخوردند که به یاری آنان آمده بود و پس از ابراز اندوه به شهرهای خود بازگشتند. پس از شکست توابین و رسیدن به کوفه، [[مختار ثقفی]] که در زندان به سر می‌برد، به تمجید از سلیمان و شهدای قیام پرداخت و وعده داد که انتقام توابین را گرفته و به خونخواهی امام حسین(ع) قیام کند.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۲۷۹ و ۲۸۰.</ref> <ref> ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۶ق، ج۴، ص۱۸۴ - ۱۸۶.</ref>
پس از نبرد چهار روزه، بسیاری از توابین به شهادت رسیده، در محاصره سپاه دشمن قرار گرفتند. فرماندهان توابین یکی پس از دیگری به شهادت رسیدند و اندک باقیمانده آنان به فرماندهی [[رفاعه بن شداد بجلی]] مجبور به عقب‌نشینی شدند. توابین در مسیر بازگشت به شیعیان [[بصره]] و [[مدائن]] برخوردند که به یاری آنان آمده بود و پس از ابراز اندوه به شهرهای خود بازگشتند. پس از شکست توابین و رسیدن به کوفه، [[مختار ثقفی]] که در زندان به سر می‌برد، به تمجید از سلیمان و شهدای قیام پرداخت و وعده داد که انتقام توابین را گرفته و به خونخواهی امام حسین(ع) قیام کند.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۲۷۹ و ۲۸۰.</ref> <ref> ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۶ق، ج۴، ص۱۸۴ - ۱۸۶.</ref>
[[سید حسین محمد جعفری]] در کتاب [[تشیع در مسیر تاریخ]] معتقد است اگر چه توّابین به ظاهر در برابر سپاه اموی شکست خوردند، اما توانستند برای نخستین بار تشکل منسجمی از شیعیان به وجود آورند و چون قیام آنان بر پایه تفکر شیعی و تحت تأثیر شهادت [[امام حسین]](ع) شکل گرفته بود، توانست موجب پیشرفت تشیع شود.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، ص۲۳۲ و ۲۳۳.</ref>
[[سید حسین محمد جعفری]] در کتاب [[تشیع در مسیر تاریخ]] معتقد است اگر چه توّابین به ظاهر در برابر سپاه اموی شکست خوردند، اما توانستند برای نخستین بار تشکل منسجمی از شیعیان به وجود آورند و چون قیام آنان بر پایه تفکر شیعی و تحت تأثیر شهادت [[امام حسین(ع)]] شکل گرفته بود، توانست موجب پیشرفت تشیع شود.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، ص۲۳۲ و ۲۳۳.</ref>


== پانویس ==
== پانویس ==
۹٬۴۴۹

ویرایش