سید محمدکاظم شریعتمداری: تفاوت میان نسخه‌ها

سید محمدکاظم حسینی شریعتمداری<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۶۰.</ref> که «سید کاظم شریعتمداری» نیز خوانده شده<ref>شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۲، ص۱۲.</ref> در [[۱۵ دی]] [[۱۲۸۴ش]] در [[شهر تبریز]] به‌دنیا آمد.<ref>[https://news.gooya.com/politics/archives/2008/07/073988.php راستگو، «آیت‌الله شریعتمداری و آن چه بر او گذشت»] خبرنامه گویا.</ref> پدر او سید حسن شریعتمدار تبریزی از واعظان و عالمان معروف تبریز بود<ref>[https://historydocuments.ir/?page=post&id=3234 «گذری بر زندگی علمی و سیاسی آقای سید کاظم شریعتمداری»]، مرکز بررسی اسناد تاریخی.</ref> که در سال ۱۲۹۳ش از دنیا رفت.<ref name=":0">سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۶۰.</ref> محمدکاظم در سال ۱۲۹۳ش در تبریز تحصیلات مقدماتی را آغاز کرد و سپس به تحصیل [[فقه]] و [[اصول]] پرداخت.<ref name=":17">صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۵.</ref> او در سال ۱۳۰۳ش در ۱۹ سالگی جهت ادامه تحصیل به [[حوزه علمیه قم]] رفت.<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۶۲.</ref> سپس مدتی به [[نجف]] و پس از بازگشت به قم، مجدد به نجف نقل‌مکان کرد.<ref name=":1" /> او در [[قم]] در [[درس خارج]] [[شیخ عبدالکریم حائری یزدی]]،‌ مؤسس حوزۀ علمیۀ قم و [[میرزا جواد ملکی تبریزی]] شرکت نمود.<ref name=":17" />

شریعتمداری را اولین مجتهدی دانسته‌اند که از شیخ عبدالکریم حائری [[اجازه اجتهاد]] دریافت کرد.<ref>[https://news.gooya.com/politics/archives/2008/07/073988.php راستگو، «آیت‌الله شریعتمداری و آن چه بر او گذشت»] خبرنامه گویا.</ref> او در کلاس آیت‌الله حائری یزدی، هم‌درس با [[امام خمینی]] بود.<ref>[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/interfamily «مصاحبه‌هایی با نزدیکان»،گفتگو با حسن شریعتمداری]، سایت مدار شریعت.</ref> او در نجف در درس [[آقاضیاء عراقی]] و [[سید ابوالحسن اصفهانی]] شرکت کرد<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۶۳.</ref> و از هر دو مرجع حکم اجتهاد گرفت.<ref>صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۵.</ref> شریعت‌مداری در سال ۱۳۱۳ش به تبریز بازگشت<ref name=":1">سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۶۴.</ref> و علاوه بر امامت جماعت در مسجد «خاله اُغلی»، در [[مدرسه طالبیه تبریز]] نیز به تدریس پرداخت.<ref name=":1" /> او در سال ۱۳۲۹ش به حوزه علمیه قم بازگشت.<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۶۹.</ref> درس [[خارج فقه]] و [[اصول]] او از دروس مهم و پرجمعیت دانسته شده است.<ref>صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۵.</ref> علاوه بر درس‌های عمومی، افرادی مانند [[امام موسی صدر]]، [[مکارم شیرازی]]، [[موسوی اردبیلی]]، [[جعفر سبحانی]] و [[سید موسی شبیری زنجانی]] در درس خصوصی او شرکت می‌کردند.<ref name=":17" />

* رساله‌ای در مورد اجتماع امر و نهی

* رساله‌ای در مورد نهی در معاملات  

* رساله‌ای در مورد لباس مشکوک

آیت‌الله شریعتمداری پس از اتهام در مورد کودتای قطب‌زاده در خانه، حصر گردید و سرانجام در حصر خانگی درگذشت.<ref name=":5">[https://www.rouydad24.ir/fa/news/193739/آیت-الله-شریعتمداری-مرجع-تقلیدی-که-در-حصر-خانگی-درگذشت «آیت‌الله شریعتمداری؛ مرجع تقلیدی که در حصر خانگی درگذشت»]، سایت رویداد۲۴.</ref> او پس از تحمل دوره‌ بیماری در [[۱۴ فروردین]] سال [[۱۳۶۵ش]] در بیمارستان مهراد تهران وفات یافت.<ref name=":6">سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۲۴۸.</ref> او هرچند وصیت کرده بود در حسینه‌اش غسل داده شود، [[سید رضا صدر]] (برادر [[امام موسی صدر]]) بر او [[نماز ميت|نماز]] بخواند و در [[حرم حضرت معصومه]] و یا در خانه‌اش [[دفن]] گردد.<ref name=":6" /> پس از انتقال جنازه‌اش به قم، در [[قبرستان ابوحسین قم]]، دفن گردید.<ref>[https://news.gooya.com/politics/archives/2008/07/073989.php راستگو، «آیت‌الله شریعتمداری و آن چه بر او گذشت» بخش دوم.]، خبرنامه گویا.</ref> [[آیت‌الله سید محمدرضا گلپایگانی]] در نامه‌ای از اینکه «بدون تشییع و احترامات لازمه و تدفین مخفیانه در محل غیر مناسب واقع شده» ابراز تأسف شدید نمود<ref>[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/database-1/letters/golpayegani01 «نامۀ شدید اللحن آیة الله گلپایگانی»]، سایت مدار مرجعیت.</ref> هم چنین [[آیت‌الله منتظری]] که در زمان درگذشت شریعتمداری قانم مقام رهبری بود، در خاطراتش که در دوره برکناری وی از سمت قائم مقام رهبری منتشر شد، نوشته است که وی نیز به عمل نکردن به وصیت شریعتمداری، معترض بوده است.<ref>[https://amontazeri.com/book/khaterat/volume-1/483 منتظری، «خاطرات»، ص۴۸۳.]</ref> [[هاشمی رفسنجانی]] در خاطرات روز [[۱۵ فروردین]] سال [[۱۳۶۵ شمسی]] نوشته است که دفن بدون سروصدا و تنها با حضور خانواده بر اساس تصمیم [[جامعه روحانیت مبارز]] بوده است. وی در خاطرات همین روز نوشته است که در قم گروهی از طرفداران وی تظاهرات به راه انداخته‌اند.<ref>[https://www.rafsanjani.ir/records/خاطرات-روزانه-آیت-الله-هاشمی-رفسنجانی-سال-۱۳۶۵-اوج-دفاع-13 خاطرات روزانه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی/ سال 1365/ کتاب «اوج دفاع»]</ref>

شریعتمداری معتقد بود، [[بهائیت|بهائی‌ها]] از نظر فردی حقوق یک فرد ایرانی را دارند ولی از نظر تبلیغی و تشکیل اجتماعات، برای نشر افکار و عقاید خود مجاز نیستند.<ref>«مصاحبه تلویزیون هلند با آیت‌الله العظمی آقای شریعتمداری»، ص۴۳.</ref> او اعتقاد داشت در اسلام، مسأله‌ای به نام [[مصادره اموال]] نداریم؛<ref name=":13">[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/database-1/collectedinterviews/interviews/interviews02 «مصاحبه آیت‌الله شریعتمداری با روزنامه گاردین»]</ref> مگر در مواردی که اموال، برای مردم باشد که پس از اثبات باید به دولت اسلامی منتقل شود.<ref name=":13" />{{جعبه نقل قول|تاریخ بایگانی|عنوان=|نقل‌قول=سید محمدکاظم شریعتمداری:{{-}}'''«ولایت فقیه امروز دوگونه تفسیر می‌شود که یکی با حاکمیت ملی، وفق دارد ومؤید آن است و دیگری وفق ندارد. من با آن ولایت فقیه که با حاکمیت ملی وفق دارد و آن را تأیید می‌کند موافقم.»'''<ref>[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/database-1/collectedinterviews/interviews/shnydhaymkhhdrtaytallhbawlaytfqyhmkhalfhstyd «شنیده‌ایم که حضرت آیت‌الله  با ولایت فقیه مخالف هستید (مصاحبه آیت‌الله شریعتمداری با واشنگتن پست)»]، سایت مدار شریعت.</ref>|منبع=|تراز=چپ|عرض=۲۳۰px|اندازه خط=۱۴px|رنگ پس‌زمینه=#FFF9E7|گیومه نقل‌قول=|تراز منبع=چپ}}

شریعتمداری معتقد بود [[اقامه حدود|اجرای حدود]] در جایی است که حکومت واقعاً اسلامی باشد و در مملکت، احکام اسلام جاری شود.<ref name=":14">[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/database-1/collectedinterviews/interviews/hodud «اجرای حدود و حکومت اسلامی (مصاحبه آیت‌الله شریعتمداری با روزنامۀ بامداد)»]، سایت مدار شریعت.</ref> او معتقد بود برای اجرای حدود خداوند باید برنامه‌های اسلام برای ایجاد یک محیط اسلامی در تمام زندگی پیاده شود؛ محیط اسلامی به وجود آورد، وضع اقتصادی جامعه را در چارچوب یک دولت و حکومت اسلامی به معنای واقعی درست کرد، به طبقات محروم رسیدگی کرد، برنامه‌های تربیتی و آموزشی اسلام را پیاده کرد، مردم را تعلیم و تربیت اسلامی داد.<ref name=":14" />

شریعتمداری پس از درگذشت [[آیت‌الله بروجردی]] از علمای تراز اول حوزه علمیه شهر قم حساب می‌شده است.<ref>[https://www.entekhab.ir/fa/news/539274/جانشینان-احتمالی-آیت‌الله-بروجردی-چه-کسانی-بودند «جانشینان احتمالی آیت‌الله بروجردی چه کسانی بودند؟»] سایت انتخاب.</ref> او با [[علامه طباطبایی]] ارتباط خوبی داشت و زمانی که در چاپ [[تفسیر المیزان]]، مشکلاتی به‌وجود آمد و مخالفت‌هایی با آن صورت گرفت، آقای شریعتمداری بر جلد پنجم چاپ نخست آن مطلبی نوشتند که در رفع مشکل، تأثیرگذار بود.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/8983/مرجعیت-سیاسی-شیعه جعفریان، «مرجعیت سیاسی شیعه»،]،پرتال جامع علوم انسانی.</ref> او همچنین در برخی موضوعات و مشکلات فرهنگی مانند رواج بی‌بندوباری در کشور، بیانیه‌هایی صادر کرد و استفاده از تلویزیون را به علت فساد،‌ [[حرام]] دانست.<ref name=":7" />

شریعتمداری با نفوذ بهائیت، مقابله می‌کرد و در [[سال ۱۳۵۱ش]] خرید و فروش نوشابه‌هایی که در دست گروه‌های بهائی بود را حرام دانست.<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۹۱.</ref> همچنین در سال ۱۳۵۵ش مردم را تشویق به بستن حساب‌ها در بانک صادرات کرد که یک بهائی، سهامدار عمده آن شده بود.<ref>[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/essaysandresearches-1/16years «آیة الله العظمی شریعتمداری از ۱۳۴۱ تا ۱۳۵۷»]، سایت مدار مرجعیت.</ref>

آقای شریعتمداری مجله مکتب اسلام را در [[سال ۱۳۳۷ش]] تأسیس کرد.<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۷۰.</ref> در این مجله افرادی مانند [[مکارم شیرازی]]، [[جعفر سبحانی]] و [[حسین نوری همدانی]] در هیئت تحریریه حضور داشتند.<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۷۱.</ref>

مراسم کلنگ‌زنی دارالتبلیغ در ۱۱ اردیبهشت [[سال ۱۳۴۳ش]] انجام شد و در [[سال ۱۳۴۴ش]] افتتاح گردید.<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۸۱.</ref> تأسیس دارالتبلیغ اسلامی توسط آقای سید کاظم شریعتمداری بود و او مدیریت این موسسه را برعهده داشت.<ref>[https://historydocuments.ir/?page=post&id=3420 «ماجرای میانجیگری مرحوم علامه سید محمدحسین طباطبایی در باره تأسیس دارالتبلیغ»]، سایت مرکز بررسی اسناد تاریخی.</ref>

شریعتمداری را از روحانیان میانه‌رو دانسته‌اند که در عین مخالفت با [[حکومت پهلوی]]، حاضر به ورود در یک مبارزه قهرآمیز و تند نبود.<ref name=":8">[http://ensani.ir/fa/article/8983/مرجعیت-سیاسی-شیعه جعفریان، «مرجعیت سیاسی شیعه»،]،پرتال جامع علوم انسانی.</ref> [[رسول جعفریان]] در مورد شریعتمداری معتقد است او تا تیرماه ۱۳۵۷ش هنوز درخواستش از رژیم پهلوی، چیزی بیشتر از برگزاری انتخابات آزاد نبود.<ref name=":8" /> او موافق براندازی سلطنت نبود و بر برگزاری انتخابات و عمل به قانون اساسی در چهارچوب [[سلطنت مشروطه]] تأکید داشت.<ref>صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۸.</ref> او [[قانون اساسی مشروطه]] که در سال ۱۹۰۶م تصویب شد را تأیید و تأکید می‌کرد.<ref name=":2">[http://tarikhirani.ir/fa/news/6424/آیت-الله-شریعتمداری-علما-برای-رسیدن-به-قدرت-تلاش-نمی-کنند «آیت‌الله شریعتمداری: علما برای رسیدن به قدرت تلاش نمی‌کنند (بازخوانی گفت‌وگو با اشپیگل در مرداد ۵۷)»] سایت تاریخ ایرانی.</ref>

شریعتمداری، در جریان سفر [[محمدرضا شاه]]  به تبریز پس از سقوط [[فرقه دموکرات آذربایجان]] در [[سال ۱۳۲۶ش]] در مدرسه طالبیه تبریز با وی دیدار کرد.<ref>صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۵.</ref> این دیدار در شرایطی بود که وی در زمره روحانیون درجه دوم تبریز قلمداد می‌شد و روحانیون درجه اول تبریز از ملاقات با شاه خودداری کردند.<ref>سید حسین موسوی تبریزی، خاطرات آیت الله سید حسین موسوی تبریزی(دفتر اول)، ۱۳۸۷، ص ۵۱.</ref> شریعتمداری در اعتراضاتش، کمتر شخص شاه را مورد حمله قرار می‌داد و بیشتر کارگزاران حکومتی مانند نخست‌وزیر، وزرا و مجلسیان، مورد انتقاد او قرار می‌گرفتند.<ref>صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۵.</ref> او در شهریور [[۱۳۴۲ش]] به استناد نبود آزادی بیان و ممنوعیت مجالس دینی و وعظ، انتخابات مجلس را تحریم کرد.<ref name=":11">صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۷.</ref> او در ماجرای [[کاپیتولاسیون]] <ref name=":11" /> و نفوذ بهائی‌ها در دستگاه‌های حکومتی، مواضعی گرفته بود.<ref name=":7">صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۷.</ref>

شریعتمداری سرکوب مردم در [[قیام ۱۵خرداد ۱۳۴۲ش]] را لکه ننگینی دانست و از [[امام خمینی]] حمایت کرد،<ref name=":10">صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۶.</ref> البته پس از موضع‌گیری در وقایع سال ۱۳۴۲ش، از شدت اعتراض‌های او کاسته شد و روش ملایم در برابر حکومت در پیش گرفت<ref name=":10" /> و در پیامی در [[محرم (ماه)|محرم]] همان سال گفت که دیگر در مسائل سیاسی مداخله نمی‌کند.<ref name=":9">صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۶.</ref>

شریعتمداری پس از بازداشت امام خمینی پس از [[سخنرانی امام خمینی در عاشورای ۱۳۴۲ش|سخنرانی در عاشورای ۱۳۴۲ش]]، <ref>[https://www.rouydad24.ir/fa/news/193739/آیت-الله-شریعتمداری-مرجع-تقلیدی-که-در-حصر-خانگی-درگذشت نجات آیت‌الله خمینی از اعدام توسط آیت‌الله شریعتمداری]،‌سایت رویداد۲۴.</ref> به تهران رفت و به همراه [[محمد تقی آملی]] از علمای تهران و [[سید محمدهادی میلانی|میلانی]] از علمای مشهد، حکم اجتهاد امام خمینی را امضا کردند تا [[قانون طراز اول|قانون تراز]] شامل امام خمینی شود و او از محاکمه نجات یابد.<ref>[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/interfamily «مصاحبه‌هایی با نزدیکان»،گفتگو با حسن شریعتمداری]، سایت مدار شریعت.</ref>اصل تراز، اصلی در قانون مشروطه بود که مجتهدان درجه یک را هم‌تراز با قانون می‌دانست که براساس آن، مجتهدان تراز اول را نمی‌توانستند محاکمه کنند.<ref>[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/interfamily «مصاحبه‌هایی با نزدیکان»،گفتگو با حسن شریعتمداری]، سایت مدار شریعت.</ref>

آیت‌الله شریعتمداری یکی از مراجع چهارگانه در زمان پیروزی انقلاب اسلامی بود.<ref name=":3">[http://tarikhirani.ir/fa/news/2902/موسوی-تبریزی-من-حکم-حبس-سعادتی-را-دادم-سلب-مرجعیت-آیت-الله-شریعتمداری-بدون-اطلاع-و-اجازه-امام-بود «موسوی تبریزی: سلب مرجعیت آیت‌الله شریعتمداری بدون اطلاع و اجازه امام بود»]، سایت تاریخ ایرانی.</ref> شریعتمداری در فروردین ۱۳۵۷ش در ذیل اعلامیه‌ای، اعلام کرد در رفراندوم به [[جمهوری اسلامی]] رأی خواهد داد و از جمهوری اسلامی دفاع کرد.<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۲۱۱.</ref> برخی طرفداران آیت‌الله شریعتمداری، [[حزب خلق مسلمان]] را در برابر [[حزب جمهوری اسلامی]]، تأسیس کردند که مشکلات و درگیری‌هایی به‌وجود آورد.<ref name=":3" />

شریعتمداری در موضوع قانون اساسی طرفدار [[قانون اساسی مشروطه]] بود که در سال ۱۹۰۶م تصویب شد و معتقد بود در جمهوری اسلامی نیز می‌توان همان قانون اساسی را بدون سلطنت، پذیرفت.<ref>[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/database-1/collectedinterviews/interviews/inda «مصاحبه با رادیو دانمارک»]، سایت مدار شریعت.</ref> شریعتمداری در ۹ آذر ۱۳۵۸ش در مورد همه‌پرسی برای تأیید قانون اساسی، اعلامیه صادر کرد و علنا با [[اصل ۱۱۰ قانون اساسی|اصل ۱۱۰]] که در مورد اختیارات [[ولی فقیه]] بود، مخالفت کرد.<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۲۲۸- ۲۲۹.</ref>

در ابتدای سال ۱۳۶۱ش آیت‌الله شریعتمداری متهم به اطلاع و حمایت مالی و سیاسی از کودتای [[صادق قطب‌زاده]] شد.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/01/23/2241429/چند-نکته-درباره-کودتای-قطب-زاده-شریعتمداری-حمایت-مالی-سعودی-از-کودتاگران «چند نکته درباره کودتای "قطب‌زاده-شریعتمداری"؛ حمایت مالی سعودی از کودتاگران»]، خبرگزاری تسنیم.</ref> براساس اقرار برخی افراد، آقای شریعمتداری به یکی از روحانیان تهران، پولی داده بود تا به قطب‌زاده داده و در کودتا هزینه کند.<ref name=":4" /> همچنین علیه او مطرح شد که از کودتا اطلاع یافته ولی اقدامی در جهت جلوگیری از آن به عمل نیاورده است.<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/4557/نحوه-مواجهه-با-بحران‌آفرینی-سیدکاظم-شریعتمداری «نحوه مواجهه با بحران‌آفرینی سیدکاظم شریعتمداری»] مرکز اسناد انقلاب اسلامی.</ref> در مقابل آیت‌الله شریعتمداری ابتدا در نامه‌ای چهار صفحه‌ای تمام اظهارات قطب زاده را تکذیب کرد<ref name=":5" /> و تنها پذیرفت که یک روحانی به نام مهدوی به نزد او آمد، مطالبی را از بعضی گروه‌ها نقل کرد و اسم قطب‌زاده را نیاورد و او موافقت نکرده، بلکه از آن نهی کرده و آن را خلاف شرع دانست.<ref>[https://news.gooya.com/politics/archives/2008/07/073989.php راستگو، «آیت‌الله شریعتمداری و آن چه بر او گذشت» بخش دوم.]، خبرنامه گویا.</ref> اما پس از آن، توبه‌نامه‌ شریعتمداری در تلویزیون پخش شد. طبق نقل [[سید محمد موسوی خوئینی‌ها]] (دبیر کل [[مجمع روحانیون مبارز]])، امام خمینی پس از مشاهده این اعتراف، گفته بودند که ای کاش صدا و سیما آن را پخش نمی‌کرد.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/1214/روایت-موسوی-خوئینی-ها-از-پخش-اعترافات-تلویزیونی-آیت-الله-شریعتمداری-امام-فرمودند-ای-کاش-پخش-نمی-کردید موسوی خوئینی‌ها، «روایت موسوی خوئینی‌ها از پخش اعترافات تلویزیونی آیت‌الله شریعتمداری»]، سایت تاریخ ایرانی.</ref> هاشمی رفسنجانی در خاطرات روز [[۳۰ فروردین]] سال [[۱۳۶۱ شمسی]] از قول [[سید احمد خمینی]] نقل می‌کند که شریعتمداری در مذاکره با سپاه قم به اطلاع خود از قصد قطب‌زاده اعتراف کرده است.<ref>[http://www.rafsanjani.ir/records/خاطرات-روزانه-آیت-الله-هاشمی-رفسنجانی-سال-۱۳۶۱-پس-از-بحران-26 خاطرات روزانه / آیت الله هاشمی رفسنجانی / سال ۱۳۶۱ / کتاب « پس از بحران».]</ref>