ام‌فروه مادر امام صادق(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

'''ام فروه''' همسر [[امام باقر(ع)]] و مادر [[امام صادق(ع)]]. وی دختر [[قاسم بن محمد بن ابابکر]] است و از طرف مادر نیز به [[ابوبکر]] می رسد. ام فروه بانویی نیکوکار بوده که امام صادق(ع) وی را تمجید کرده‌است. وی را راوی [[حدیث]] نیز دانسته‌اند.

'''ام فروه'''، همسر [[امام باقر]] (ع) و مادر [[امام صادق]] (ع)، دختر [[قاسم بن محمد بن ابی بکر]] بود.<ref> مفید، 1380ه.ش. ص 526.</ref> پدرش قاسم از افراد مورد اطمينان و اصحاب [[امام سجاد]](ع) بود<ref>الأنوار البهية ،ص:229</ref> و به [[فقیه]] اهل حجاز شهرت داشت.<ref>بحار الأنوار، المجلسي ،ج‏42،ص:162</ref>

نام مادر امام صادق(ع)، فاطمه یا قریبه و کنیه‌اش ، ام فروة یا ام قاسم بود.<ref>کافی،ج1، ص472</ref> <ref>مجلسی، بحار، ج47، 1</ref>

مادر وی [[اسماء]] دختر [[عبدالرحمن بن ابی بکر]] بود.<ref>الکلینی، 1388، ج1، ص 393، باب مولد أبی عبد الله جعفر بن محمد علیه السلام.</ref> از آنجا که ام فروه هم از طریق مادر و هم از طریق پدر از نسل ابابکر است، امام صادق را دوباره نوه ابابکر خوانده‌اند. [[اهل سنت]] روایتی از امام صادق(ع) با مضمون «ولدنی ابابکر مرتین» نقل می‌کنند، در این روایت امام خود را دوبار فرزند ابابکر خطاب کرده‌است. این روایت از نظر [[شیعه]] جعلی است و با توجه به معیارهای حدیثی اهل سنت نیز قابل اعتماد نمی‌باشد.

روایت «[[حدیث ولدنی ابابکر مرتین|ولدنی ابابکر مرتین]]» در منابع شیعی تنها در [[کشف الغمه]] آمده <ref>كشف الغمة ، ج2 ،ص160</ref>و [[اربلی]] آن را [[ حدیث مرسل |مرسل]] نقل کرده است. چرا که حافظ عبد العزيز جنابذی مستقیم از امام صادق(ع) روایت کرده در حالیکه وی متوفای 611ق است و امام صادق(ع) در سال 148ق به شهادت رسيده است. از طرفی این روایت در هیچ منبع شیعی دیگری ذکر نشده است.

این روایت را ذهبی بدون ذکر سند آورده <ref>سير أعلام النبلاء، ج 6، ص 255 </ref> و در تهذیب الکامل اگر چه با سند آمده <ref>تهذيب الكمال،المزی، ج5، ص71</ref> ولی در سند این روایت حفص بن غیاث است که وی نیز در التعدیل و الترجیح روایاتش غیر قابل قبول دانسته شده است. <ref>التعدیل و الترجیج، ج1، ص513</ref> ابن عساکر نیز این روایت را از شخصی به نام اسماعیل بن محمد بن فضل نقل می کند <ref>تاريخ مدينة دمشق، ج44، ص453-454</ref> در صورتیکه ذهبی می گوید وقتی ابن عساکر اسماعیل را دید، اسماعیل پیر شده بود و حافظه‌اش خوب کار نمی کرد.<ref>سير اعلام النبلاء،ج20 ،ص86</ref> ونیز در سند ابن عساکر معاذ بن مثنی است که احمد بن حنبل وی را از عدالت ساقط می داند.<ref>المقصد الأرشد في ذكر اصحاب الامام احم، ج3 ، ص35</ref><ref>طبقات الحنابلة، محمد بن أبی يعلی، ج1، ص399</ref>

[[امام صادق]] (ع) درباره مادرش فرموده است: «مادرم مؤمن، متقی و نیکوکار بود و خدا نیکوکاران را دوست دارد.»<ref>کافی،ج۱، ص ۴۷۲.</ref> مسعودی وی را از پرهیزکارترین زنان زمان خویش می دانسته. <ref>مسعودی، ص152</ref> مامقانی او را بانویی با تقوی و نیکوکار بیان نموده‌است. <ref>مامقانی، ج3، 73</ref> فضائل این بانو تا آنجا بوده که برخی امام صادق(ع) را ابن المکرمه(پسر بانوی کریم) می خواندند.<ref>رجال الكشي ،ص:212</ref><ref>الأنوار البهية ،ص:229</ref>

برقی ام فروه را از راویان امام صادق(ع) دانسته <ref>برقی، ص62 </ref>و مسعودی می گوید وی از علی بن الحسین حدیث نقل کرده‌است. <ref>مسعودی، ص152 </ref>مامقانی نیز به وثاقت وی شهادت داده است.<ref>مامقانی، ج3، 73</ref>

امام صادق(ع) ضمن نقل حدیثی از مادرش می‎فرماید: مادرم از پدرم نقل کرد یا ام فروه هر روز و شب هزار بار از خدا می خواهم که گناهان شیعیان ما را ببخشد، زیرا ما به سبب علمی که به ثواب داریم، در برابر مصائب و بلایا صبر می‌کنیم، در حالی که شیعیان ما بدون علم به آن صبر می‌کنند. <ref>کافی، ج1ص 72</ref><ref>مسعودی، ص153</ref>

ام فروه کنیزی نیز به نام سعیده داشت که به فضل و عبادت شهرت داشت.<ref>الأنوار البهية ،ص:230پاورقی</ref>

[[ سفیان بن مصعب عبدى|ابو محمد سفیان بن مصعب عبدى]] یکی از [[شعرای اهل بیت]] نقل می‌کند روزی در نزد امام صادق(ع) بودم. ایشان درخواست كرد شعری در عزای [[امام حسین]](ع) بخوانم. قبل از آنکه شروع کنم، امام فرمود: به ام فروه بگوئيد بيايد و مصائبى را كه بر جدش رفته است بشنود. ام فروه آمد و در پشت پرده نشست. آن گاه امام فرمود: برايمان شعر بخوان.<ref>الغدير ،ج‏4،ص:168</ref>

ام فروه در [[قبرستان بقیع]] کنار مرقد فرزندش امام صادق(ع) مدفون است. <ref>کافی،ج1، ص472</ref>

{{پانویس2}}

* ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، دارالفکر، بیروت، 1415ق.

* اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج 2، ص 160، مکتبة بنی هاشمی، تبریز، 1381 ق.

* برقی، ابوجعفر احمد بن محمد بن خالد، رجال برقی، نسخه خطی، شمار 18/6955، کتابخانه مرکزی 49دانشگاه تهران، و انتشارات دانشگاه تهران، شماره857، همراه رجال ابن داوود 1342ش.

* ذهبی، محمد بن احمد بن عثمان، سیراعلام النبلاء، موسسه الرساله، بیروت، 1405ق.

* شهیدی، سیدجعفر، زندگانی امام صادق جعفر بن محمد (ع)، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1384ش.

* قمی، شیخ عباس، انوارالبهیه، مترجم محمدی اشتهاردی، ناصر، قم، 1380ق، چاپ سوم.

* کشی، محمد بن عمر، رجال الكشي( اختيار معرفة الرجال)، دانشگاه مشهد، 1348ش

* کلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی، ج۱، مصصح علی اکبر الغفاری، صححه و قابله الشیخ نجم الدین العاملی، طهران: المکتبة الاسلامیة، 1388ق.

* مامقانی، عبدالله بن محمد بن حسن، تنقیح المقال فی علم الرجال ، 3ج، نجف، 1352ق.

* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج110، موسسه الوفاء بیروت، چاپ دوم، 1403ق.

* مسعودی، علی بن حسین، اثبات الوصیه للامام علی بن ابی طالب، نجف، مکتبه مرتضویه، بی تا.

* مفید، [[الارشاد]]، ترجمه و شرح فارسی: محمدباقر ساعدی، تصحیح: محمدباقر بهبودی، بی‌جا، انتشارات اسلامیه، 1380ش.