پرش به محتوا

خواجه نصیرالدین طوسی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
ویرایش شناسه
جزبدون خلاصۀ ویرایش
جز (ویرایش شناسه)
خط ۳۴: خط ۳۴:
نصیرالدین طوسی نویسنده کتاب‌ها و رساله‌های بسیاری در علوم [[اخلاق]]، [[منطق]]، [[فلسفه اسلامی|فلسفه]]، [[کلام اسلامی|کلام]]، ریاضیات و [[نجوم]] است. [[اخلاق ناصری (کتاب)|اخلاق ناصری]]، [[اوصاف الاشراف (کتاب)|اوصاف الاشراف]]، [[اساس الاقتباس (کتاب)|اساس الاقتباس]]، [[شرح الاشارات]]، [[تجرید الاعتقاد (کتاب)|تجرید الاعتقاد]]، [[جامع الحساب]] و کتاب مشهور [[زیج ایلخانی (کتاب)|زیج ایلخانی]] و [[التذکرة فی علم الهیئة (کتاب)|تذکرة فی علم الهیئة]] در علم نجوم، از آثار مهم و مشهور او هستند. او همچنین [[رصدخانه مراغه]] و در کنار آن [[کتابخانه مراغه]] را با بیش از ۴۰۰ هزار جلد کتاب بنا نهاد.
نصیرالدین طوسی نویسنده کتاب‌ها و رساله‌های بسیاری در علوم [[اخلاق]]، [[منطق]]، [[فلسفه اسلامی|فلسفه]]، [[کلام اسلامی|کلام]]، ریاضیات و [[نجوم]] است. [[اخلاق ناصری (کتاب)|اخلاق ناصری]]، [[اوصاف الاشراف (کتاب)|اوصاف الاشراف]]، [[اساس الاقتباس (کتاب)|اساس الاقتباس]]، [[شرح الاشارات]]، [[تجرید الاعتقاد (کتاب)|تجرید الاعتقاد]]، [[جامع الحساب]] و کتاب مشهور [[زیج ایلخانی (کتاب)|زیج ایلخانی]] و [[التذکرة فی علم الهیئة (کتاب)|تذکرة فی علم الهیئة]] در علم نجوم، از آثار مهم و مشهور او هستند. او همچنین [[رصدخانه مراغه]] و در کنار آن [[کتابخانه مراغه]] را با بیش از ۴۰۰ هزار جلد کتاب بنا نهاد.


روز پنجم اسفندماه سالروز تولد خواجه نصیر، به یاد این دانشمند به عنوان روز مهندس به ثبت رسیده است.
گفته شده خواجه نصیر مجبور به همراهی با برخی از حاکمان عصر خود شد؛ ولی توانست در این همراهی‌ها آثار و تألیفاتی داشته باشد؛ به عنوان مثال در همراهی با هلاکو، تلاش کرد از میراث اسلامی که در معرض نابودی بود محافظت کند و به سبب اقدامات او پس از مدتی مغولان به [[اسلام]] گرویدند. همچنین حضور او در جریان فتح بغداد به دست [[مغولان]]، عاملی برای کاهش غارت و کشتار مردم و نجات یافتن بسیاری از عالمان از مرگ دانسته شده است.
 
خواجه نصیر در [[بغداد]] درگذشت و بنا بر وصیتش در [[حرم کاظمین]] دفن شد. روز پنجم اسفندماه سالروز تولد خواجه نصیر، به یاد این دانشمند به عنوان روز مهندس به ثبت رسیده است.


== زندگی ==
== زندگی ==
خط ۵۵: خط ۵۷:
خواجه نصیرالدین طوسی پس از فتح [[بغداد]] توسط هلاکو، ساخت یک رصدخانه را به هلاکو پیشنهاد کرد؛ با این توجیه که او با توجه به دانشی که در نجوم دارد، می‌تواند با کمک رصد ستارگان، سلطان را از وقایع آینده، مدت عمر و نسل او آگاه سازد.<ref>حسن‌زاده آملی، هزار و یک کلمه، ۱۳۸۱ش، ص۳۲۹.</ref> این پیشنهاد مورد پسند هلاکو قرار گرفت و ساخت آن از سال ۶۵۷ق آغاز شد.<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۹۹۷م، ج۱۷، ص۳۸۷.</ref> به گفته سید محسن امین، خواجه نصیر، [[رصدخانه مراغه]] را محلی برای جمع کردن تعداد زیادی از دانشمندان آن زمان قرار داد و بدین گونه آنها را از کشته‌شدن رهایی بخشید و نیز تلاش زیادی برای جمع‌آوری تعداد زیادی از کتاب‌ها و حفظ آنها کرد.<ref>امین، اعیان الشیعة، ۱۹۸۶م، ج۹، ص۴۱۶–۴۱۷.</ref> کار ساخت رصدخانه تا پایان عمر خواجه به طول انجامید و زیج به دست آمده از این رصدخانه، [[زیج ایلخانی (کتاب)|زیج ایلخانی]] نام گرفت.<ref>امین، اعیان الشیعة، ۱۹۸۶م، ج۹، ص۴۱۷.</ref>{{یادداشت| زیج معرب کلمه زیگ به معنای کتابی است که منجمان احوال و حرکات افلاک و کواکب را از آن معلوم کنند. و نیز نام علمی است در اصول احکام علم نجوم و هیئت که تقویم از آن استخراج کنند. دهخدا، لغت نامه، ذیل زیج}}
خواجه نصیرالدین طوسی پس از فتح [[بغداد]] توسط هلاکو، ساخت یک رصدخانه را به هلاکو پیشنهاد کرد؛ با این توجیه که او با توجه به دانشی که در نجوم دارد، می‌تواند با کمک رصد ستارگان، سلطان را از وقایع آینده، مدت عمر و نسل او آگاه سازد.<ref>حسن‌زاده آملی، هزار و یک کلمه، ۱۳۸۱ش، ص۳۲۹.</ref> این پیشنهاد مورد پسند هلاکو قرار گرفت و ساخت آن از سال ۶۵۷ق آغاز شد.<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۹۹۷م، ج۱۷، ص۳۸۷.</ref> به گفته سید محسن امین، خواجه نصیر، [[رصدخانه مراغه]] را محلی برای جمع کردن تعداد زیادی از دانشمندان آن زمان قرار داد و بدین گونه آنها را از کشته‌شدن رهایی بخشید و نیز تلاش زیادی برای جمع‌آوری تعداد زیادی از کتاب‌ها و حفظ آنها کرد.<ref>امین، اعیان الشیعة، ۱۹۸۶م، ج۹، ص۴۱۶–۴۱۷.</ref> کار ساخت رصدخانه تا پایان عمر خواجه به طول انجامید و زیج به دست آمده از این رصدخانه، [[زیج ایلخانی (کتاب)|زیج ایلخانی]] نام گرفت.<ref>امین، اعیان الشیعة، ۱۹۸۶م، ج۹، ص۴۱۷.</ref>{{یادداشت| زیج معرب کلمه زیگ به معنای کتابی است که منجمان احوال و حرکات افلاک و کواکب را از آن معلوم کنند. و نیز نام علمی است در اصول احکام علم نجوم و هیئت که تقویم از آن استخراج کنند. دهخدا، لغت نامه، ذیل زیج}}


خواجه نصیر همچنین کتابخانه بزرگی در محل رصدخانه مراغه احداث نمود و به فرمان هلاکو بسیاری از کتاب‌های نفیس و سودمندی که از [[بغداد]]، [[دمشق]]، [[موصل]] و [[خراسان بزرگ|خراسان]] غارت شده بود، به آن انتقال یافت. خود خواجه نیز مأمورانی به اطراف بلاد می‌فرستاد که هرجا کتاب‌های علمی بیابند خریداری کنند و برای او بفرستند و خود هر کجا به کتاب مفید و نفیسی برمی‌خورد و در مسافرت‌ها به نظرش می‌رسید، را می‌خرید.<ref>مدرسی رضوی، احوال و آثار خواجه نصیرالدین، ۱۳۵۴ش، ص۵۰.</ref> به عقیده برخی از مورخان، حدود ۴۰۰ هزار کتاب در [[کتابخانه مراغه]] گرد آمده بود.<ref>کتبی، فوات الوفیات، ۱۹۷۴م، ج۳، ص۲۴۶–۲۵۲؛ زیدان، تاریخ التمدن الاسلامی، ۱۹۱۴م، ج۳، ص۲۱۴.</ref> در کتابخانه رصدخانه مراغه، انواع کتاب از زبان‌های چینی، مغولی، سنسکریت، آشوری و عربی به زبان فارسی ترجمه شد و در دسترس طالبان علم و دانشمندان رصدخانه قرار گرفت. این رصد خانه در حقیقت مرکز علمی‌ای بود که در آن، علوم مختلفِ زمان، مثل ریاضیات، نجوم و علوم طبیعی، تحقیق و تدریس می‌شد.<ref>آژند، «کارکرد دو سویه کتابخانه در دوره مغولان ایران کتاب آرایی و کتابداری»، ص۱۰.</ref>
خواجه نصیر همچنین کتابخانه بزرگی در محل رصدخانه مراغه احداث نمود و به فرمان هلاکو بسیاری از کتاب‌های نفیس و سودمندی که از [[بغداد]]، [[دمشق]]، [[موصل]] و [[خراسان بزرگ|خراسان]] غارت شده بود، به آن انتقال یافت. خود خواجه نیز مأمورانی به اطراف بلاد می‌فرستاد که هرجا کتاب‌های علمی بیابند خریداری کنند و برای او بفرستند و خود هر کجا به کتاب مفید و نفیسی برمی‌خورد، آن‌را می‌خرید.<ref>مدرسی رضوی، احوال و آثار خواجه نصیرالدین، ۱۳۵۴ش، ص۵۰.</ref> به عقیده برخی از مورخان، حدود ۴۰۰ هزار کتاب در [[کتابخانه مراغه]] گرد آمده بود.<ref>کتبی، فوات الوفیات، ۱۹۷۴م، ج۳، ص۲۴۶–۲۵۲؛ زیدان، تاریخ التمدن الاسلامی، ۱۹۱۴م، ج۳، ص۲۱۴.</ref> در کتابخانه رصدخانه مراغه، انواع کتاب از زبان‌های چینی، مغولی، سنسکریت، آشوری و عربی به زبان فارسی ترجمه شد و در دسترس طالبان علم و دانشمندان رصدخانه قرار گرفت. این رصد خانه در حقیقت مرکز علمی‌ای بود که در آن، علوم مختلفِ زمان، مثل ریاضیات، نجوم و علوم طبیعی، تحقیق و تدریس می‌شد.<ref>آژند، «کارکرد دو سویه کتابخانه در دوره مغولان ایران کتاب آرایی و کتابداری»، ص۱۰.</ref>
 
== حضور در فتح بغداد ==
[[ابن‌تیمیه حرانی|ابن تیمیه]] (۶۶۱ق-۷۲۸ق) از علمای [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]، مدعی شده است که خلیفه بغداد، به‌دستور خواجه نصیرالدین طوسی به‌قتل رسیده است؛<ref>ابن تیمیه، منهاج السنة، ج۳، ص۴۴۵–۴۴۶.</ref> اما برخی با استناد به بررسی منابع قبل از او و عدم مشاهده چنین مطلبی در آنها، این مطلب را نادرست و تهمت به خواجه دانسته‌اند و احتمال داده‌اند که منابع پس از ابن‌تیمیه به‌پیروی از او چنین مطلبی را آورده‌اند.<ref>نگاه کنید به صالحی و ادریسی، «خواجه نصیرالدین طوسی و فتح بغداد»، ص۱۱۵تا۱۲۰</ref> برخی محققان معتقدند حضور نصیرالدین طوسی در جریان فتح بغداد به دست مغولان، عاملی برای کاهش غارت و کشتار مردم بوده و با حمایت او، بسیاری از عالمان از مرگ نجات یافته‌اند.<ref>مدرسی رضوی، احوال و آثار خواجه نصیرالدین، ۱۳۵۴ش، ص۲۷.</ref>


=== درگذشت ===
=== درگذشت ===
خط ۶۶: خط ۷۱:


برخی نویسندگان هم بر این باورند که طوسی به‌عنوان یک [[امامیه|شیعه دوازده امامی]]، [[تقیه]] به‌کار بسته و برای حفظ جان خود، در قلعه‌های اسماعیلی به تألیف کتب و رسالاتش مشغول شده است.<ref>ایزدی و احمدپناه، «مذهب خواجه نصیر الدین طوسی و تأثیر آن بر تعامل وی با اسماعیلیان نزاری»، ص۳۶.</ref> [[عبدالله نعمة]] این مطلب را که طوسی به‌محض خراب‌شدن قلعه‌های اسماعیلیان، شیعه اثنی‌عشری بودن خود را اعلام نموده است، تأییدی بر این نظر گرفته است.<ref>نعمة، فلاسفة الشیعة، ۱۹۸۷م، ص۵۳۵.</ref>
برخی نویسندگان هم بر این باورند که طوسی به‌عنوان یک [[امامیه|شیعه دوازده امامی]]، [[تقیه]] به‌کار بسته و برای حفظ جان خود، در قلعه‌های اسماعیلی به تألیف کتب و رسالاتش مشغول شده است.<ref>ایزدی و احمدپناه، «مذهب خواجه نصیر الدین طوسی و تأثیر آن بر تعامل وی با اسماعیلیان نزاری»، ص۳۶.</ref> [[عبدالله نعمة]] این مطلب را که طوسی به‌محض خراب‌شدن قلعه‌های اسماعیلیان، شیعه اثنی‌عشری بودن خود را اعلام نموده است، تأییدی بر این نظر گرفته است.<ref>نعمة، فلاسفة الشیعة، ۱۹۸۷م، ص۵۳۵.</ref>
== حضور در فتح بغداد ==
[[ابن‌تیمیه حرانی|ابن تیمیه]] (۶۶۱ق-۷۲۸ق) از علمای [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]، مدعی شده است که خلیفه بغداد، به‌دستور خواجه نصیرالدین طوسی به‌قتل رسیده است؛<ref>ابن تیمیه، منهاج السنة، ج۳، ص۴۴۵–۴۴۶.</ref> اما برخی با استناد به بررسی منابع قبل از او و عدم مشاهده چنین مطلبی در آنها، این مطلب را نادرست و تهمت به خواجه دانسته‌اند و احتمال داده‌اند که منابع پس از ابن‌تیمیه به‌پیروی از او چنین مطلبی را آورده‌اند.<ref>نگاه کنید به صالحی و ادریسی، «خواجه نصیرالدین طوسی و فتح بغداد»، ص۱۱۵تا۱۲۰</ref>
برخی محققان معتقدند حضور نصیرالدین طوسی در جریان فتح بغداد به دست مغولان، عاملی برای کاهش غارت و کشتار مردم بوده و با حمایت او، بسیاری از عالمان از مرگ نجات یافته‌اند.<ref>مدرسی رضوی، احوال و آثار خواجه نصیرالدین، ۱۳۵۴ش، ص۲۷.</ref>


== جایگاه علمی ==
== جایگاه علمی ==
خط ۱۰۲: خط ۱۰۲:
== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۳٬۹۱۷

ویرایش