پرش به محتوا

علامه حلی: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۰۹۴ بایت اضافه‌شده ،  ‏۳ مارس ۲۰۲۳
جز
اصلاح لینک سبز
(اصلاح شناسه)
جز (اصلاح لینک سبز)
خط ۳۰: خط ۳۰:
| وب‌گاه رسمی =
| وب‌گاه رسمی =
}}
}}
'''علامه حلّی''' ([[سال ۶۴۸ هجری قمری|۶۴۸]]-[[سال ۷۲۶ هجری قمری|۷۲۶ق]]) [[فقیه]] و [[کلام|متکلم]] [[شیعه]] در قرن هشتم هجری. وی بیش از ۱۲۰ کتاب در رشته‌های مختلف علمی مثل [[فقه]]، [[کلام]]، [[تفسیر]]، منطق، [[اصول]]، و [[رجال]] نگاشته که برخی از آنها جزو منابع تدریس و تحقیق در [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] شیعه است. علامه حلی دارای نقش مهمی در گسترش [[فقه]] شیعه دانسته می‌شود و همچنین گفته می‌شود که وی مبانی کلامی و اعتقادی شیعه را با تکیه بر مبانی عقلی تبیین کرد.  
'''علامه حلّی''' ([[سال ۶۴۸ هجری قمری|۶۴۸]]-[[سال ۷۲۶ هجری قمری|۷۲۶ق]]) [[مجتهد|فقیه]] و [[کلام اسلامی|متکلم]] [[شیعه]] در قرن هشتم هجری. وی بیش از ۱۲۰ کتاب در رشته‌های مختلف علمی مثل [[فقه]]، [[کلام اسلامی|کلام]]، [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، منطق، [[اصول فقه|اصول]]، و [[علم رجال|رجال]] نگاشته که برخی از آنها جزو منابع تدریس و تحقیق در [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] شیعه است. علامه حلی دارای نقش مهمی در گسترش [[فقه]] شیعه دانسته می‌شود و همچنین گفته می‌شود که وی مبانی کلامی و اعتقادی شیعه را با تکیه بر مبانی عقلی تبیین کرد.  


کتاب‌های [[باب حادی‌عشر]] و [[کشف المراد]] علامه حلی که شرح [[تجرید الاعتقاد]] [[خواجه نصیرالدین طوسی]] است، جزء منابع اصلی مطالعه اعتقادات در شیعه به شمار می‌رود. [[نهج الحق و کشف الصدق]]، [[خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال|خلاصة الاقوال]]، [[الجوهر النضید]]، [[تذکرة الفقهاء]]، [[قواعد الاحکام]] و [[مختلف الشیعه]] معروف‌ترین آثار او هستند.  
کتاب‌های [[باب حادی‌عشر]] و [[کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد (کتاب)|کشف المراد]] علامه حلی که شرح [[تجرید الاعتقاد (کتاب)|تجرید الاعتقاد]] [[خواجه نصیرالدین طوسی]] است، جزء منابع اصلی مطالعه اعتقادات در شیعه به شمار می‌رود. [[نهج الحق و کشف الصدق (کتاب)|نهج الحق و کشف الصدق]]، [[خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال (کتاب)|خلاصة الاقوال]]، [[الجوهر النضید (کتاب)|الجوهر النضید]]، [[تذکرة الفقهاء (کتاب)|تذکرة الفقهاء]]، [[قواعد الاحکام]] و [[مختلف الشیعة فی احکام الشریعة (کتاب)|مختلف الشیعه]] معروف‌ترین آثار او هستند.  


علامه حلی نخستین کسی دانسته شده که با لقب [[آیت‌الله]] خوانده شد. [[قطب‌الدین رازی]]، [[فخرالمحققین]]، [[ابن‌معیه]] و [[محمد بن علی جرجانی]] از شاخص‌ترین شاگردان وی بوده‌اند. حضور او در [[ایران]] و دربار [[اولجایتو|سلطان محمد خدابنده]] دارای نقش موثری در رواج مذهب شیعه در [[ایران]] دانسته شده است.
علامه حلی نخستین کسی دانسته شده که با لقب [[آیت‌الله]] خوانده شد. [[قطب‌الدین رازی]]، [[محمد بن حسن حلی|فخرالمحققین]]، [[ابن‌معیه]] و [[محمد بن علی جرجانی]] از شاخص‌ترین شاگردان وی بوده‌اند. حضور او در [[ایران]] و دربار [[اولجایتو|سلطان محمد خدابنده]] دارای نقش موثری در رواج مذهب شیعه در [[ایران]] دانسته شده است.


==زندگی و تحصیل علم==
==زندگی و تحصیل علم==
حسن بن یوسف بن مطهّر حلی، معروف به علامه حلی در [[۲۹ رمضان]] سال ۶۴۸ قمری در [[حله]] به دنیا آمد.<ref>علامه حلی، رجال العلامه، ۱۹۶۱م، ص۴۸.</ref> پدرش [[شیخ یوسف سدید الدین|یوسف بن مطهر]] از [[:رده:متکلمان شیعه|متکلمان]] و عالمان [[علم اصول]] در [[حله]] بود.<ref>اشمیتکه، اندیشه‌های کلامی علامه حلی، ۱۳۷۸ش، ص۲۴.</ref> او چند سال بیشتر نداشت که با راهنمایی پدرش برای یادگیری [[قرآن]] به مکتب رفت و خواندن و نوشتن را در مکتب آموخت. سپس مقدمات و [[ادبیات عرب]] و علوم [[فقه]]، [[اصول فقه]]، [[علم حدیث|حدیث]] و [[علم کلام|کلام]] را نزد پدرش و دایی‌اش [[محقق حلی]] آموخت. او در ادامه، علوم [[منطق]]، [[فلسفه]] و [[هیئت]] را نزد اساتید دیگر، به‌ویژه [[خواجه نصیر الدین طوسی]] فراگرفت و قبل از رسیدن به سن [[بلوغ]] به درجه [[اجتهاد]] رسید. علامه حلی به ‌سبب کسب فضیلت‌های بسیار در سن کم در نزد خانواده و دانشمندان به '''جمال الدین''' مشهور شد.<ref>گلشن ابرار، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۳۸.</ref>
حسن بن یوسف بن مطهّر حلی، معروف به علامه حلی در [[۲۹ رمضان]] سال ۶۴۸ قمری در [[حله]] به دنیا آمد.<ref>علامه حلی، رجال العلامه، ۱۹۶۱م، ص۴۸.</ref> پدرش [[شیخ یوسف سدید الدین|یوسف بن مطهر]] از [[:رده:متکلمان شیعه|متکلمان]] و عالمان [[اصول فقه|علم اصول]] در [[حله]] بود.<ref>اشمیتکه، اندیشه‌های کلامی علامه حلی، ۱۳۷۸ش، ص۲۴.</ref> او چند سال بیشتر نداشت که با راهنمایی پدرش برای یادگیری [[قرآن]] به مکتب رفت و خواندن و نوشتن را در مکتب آموخت. سپس مقدمات و [[ادبیات عرب]] و علوم [[فقه]]، [[اصول فقه]]، [[علم حدیث|حدیث]] و [[علم کلام|کلام]] را نزد پدرش و دایی‌اش [[محقق حلی]] آموخت. او در ادامه، علوم [[منطق]]، [[فلسفه]] و [[هیئت]] را نزد اساتید دیگر، به‌ویژه [[خواجه نصیر الدین طوسی]] فراگرفت و قبل از رسیدن به سن [[بلوغ]] به درجه [[اجتهاد]] رسید. علامه حلی به ‌سبب کسب فضیلت‌های بسیار در سن کم در نزد خانواده و دانشمندان به '''جمال الدین''' مشهور شد.<ref>گلشن ابرار، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۳۸.</ref>
== جایگاه علمی ==
== جایگاه علمی ==
پس از مرگ [[محقق حلی]] در سال ۶۷۶ قمری که [[مرجعیت]] [[شیعیان]] را بر عهده داشت، شاگردان وی و دانشمندان حله پس از جستجوی فردی که شایستگی زعامت و مرجعیت [[شیعیان]] را داشته باشد، علامه حلی را برای این امر مهم مناسب یافتند و او در ۲۸‌سالگی مرجعیت شیعه را بر عهده گرفت.<ref>بیات، مسعود و دیگران،، «نقش علامه حلی در رشد و پیشرفت کلام شیعی»، ص۶۷.</ref>
پس از مرگ [[محقق حلی]] در سال ۶۷۶ قمری که [[مرجع تقلید|مرجعیت]] شیعیان را بر عهده داشت، شاگردان وی و دانشمندان حله پس از جستجوی فردی که شایستگی زعامت و مرجعیت [[شیعه|شیعیان]] را داشته باشد، علامه حلی را برای این امر مهم مناسب یافتند و او در ۲۸‌سالگی مرجعیت شیعه را بر عهده گرفت.<ref>بیات، مسعود و دیگران،، «نقش علامه حلی در رشد و پیشرفت کلام شیعی»، ص۶۷.</ref>


علامه نخستین کسی بود که به علت فضل و دانش بسیارش با لقب [[آیت الله]] خوانده شد.<ref>دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مدخل «آیت الله».</ref> [[ابن‌‌حجر عسقلانی‌]] او را «آیة فی‌ الذکاء» خوانده‌ است‌.<ref>عسقلانی، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۳۱۷.</ref> [[شرف الدین شولستانی]]، [[شیخ بهایی]] و [[محمد باقر مجلسی]]، در [[اجازه اجتهاد|اجازه‌نامه‌]]هایی که‌ برای‌ شاگردان‌ خود نوشته‌اند، از علامه حلی با عنوان‌ «آیت‌ الله‌ فی‌ العالمین» یاد کرده‌اند.<ref>مجلسی‌، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۰۴،۱۰۷،۸۱.</ref>
علامه نخستین کسی بود که به علت فضل و دانش بسیارش با لقب [[آیت‌الله]] خوانده شد.<ref>دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مدخل «آیت الله».</ref> [[ابن‌‌حجر عسقلانی‌]] او را «آیة فی‌ الذکاء» خوانده‌ است‌.<ref>عسقلانی، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۳۱۷.</ref> [[شرف الدین شولستانی|شرف‌الدین شولستانی]]، [[شیخ بهائی|شیخ بهایی]] و [[محمدباقر مجلسی]]، در [[اجازه اجتهاد|اجازه‌نامه‌]]هایی که‌ برای‌ شاگردان‌ خود نوشته‌اند، از علامه حلی با عنوان‌ «آیت‌ الله‌ فی‌ العالمین» یاد کرده‌اند.<ref>مجلسی‌، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۰۴،۱۰۷،۸۱.</ref>


== ورود به ایران ==
== ورود به ایران ==
تاریخ دقیق ورود او به [[ایران]] مشخص نیست؛ اما احتمالاً در سال‌های بعد از ۷۰۵ قمری و به دعوت [[اولجایتو|سلطان محمد خدابنده]] بوده است. محمد خدابنده از پادشاهان سلسله [[ایلخانیان]] بود که بر ایران حکومت می‌کردند. [[تاج الدین آوی]] زمینه حضور علامه حلی به دربار اولجایتو را فراهم کرد.<ref>مستدرک الوسائل، ج ۲، ص۴۰۶ </ref> علامه وقتی وارد ایران شد در مجلسی به مناظره با دانشمندان مذاهب فقهی چهارگانه [[اهل سنت]] از جمله [[نظام الدین مراغه ای|خواجه نظام الدین عبدالملک مراغه‌ای]] پرداخت. وی در این مناظره توانست [[ولایت]] و [[امامت]] [[علی(ع)]] و حقانیت مذهب [[شیعه]] را نزد پادشاه به اثبات برساند. این اتفاق باعث شد پادشاه مذهب شیعه را بر‌گزیند و نام خود را از الجایتو به سلطان محمد خدابنده تغییر دهد و [[تشیع]] را در ایران رواج دهد.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۹۸۶م، ج۲، ص۲۷۹، ص ۲۸۰.</ref> منابع مختلفی نیز به تأثیر علامه حلی بر تشیع سلطان محمد خدابنده اشاره دارند.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۲۴، ص۲۳۱.</ref>
تاریخ دقیق ورود او به [[ایران]] مشخص نیست؛ اما احتمالاً در سال‌های بعد از ۷۰۵ قمری و به دعوت [[اولجایتو|سلطان محمد خدابنده]] بوده است. محمد خدابنده از پادشاهان سلسله [[ایلخانان|ایلخانیان]] بود که بر ایران حکومت می‌کردند. [[تاج‌الدین آوجی|تاج‌الدین آوی]] زمینه حضور علامه حلی به دربار اولجایتو را فراهم کرد.<ref>مستدرک الوسائل، ج ۲، ص۴۰۶ </ref> علامه وقتی وارد ایران شد در مجلسی به مناظره با دانشمندان مذاهب فقهی چهارگانه [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] از جمله [[نظام الدین مراغه ای|خواجه نظام الدین عبدالملک مراغه‌ای]] پرداخت. وی در این مناظره توانست [[ولایت]] و [[امامت]] [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] و حقانیت مذهب [[شیعه]] را نزد پادشاه به اثبات برساند. این اتفاق باعث شد پادشاه مذهب شیعه را بر‌گزیند و نام خود را از الجایتو به سلطان محمد خدابنده تغییر دهد و [[تشیع]] را در ایران رواج دهد.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۹۸۶م، ج۲، ص۲۷۹، ص ۲۸۰.</ref> منابع مختلفی نیز به تأثیر علامه حلی بر تشیع سلطان محمد خدابنده اشاره دارند.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۲۴، ص۲۳۱.</ref>


==اساتید==
==اساتید==
خط ۸۴: خط ۸۴:
==تالیفات==
==تالیفات==
{{اصلی|آثار علامه حلی}}
{{اصلی|آثار علامه حلی}}
علامه حلی در علوم مختلفی چون [[فقه]]، [[اصول فقه]]، [[کلام]]، [[حدیث]]، [[تفسیر]]، [[علم رجال|رجال]]، [[فلسفه]] و [[علم منطق|منطق]] آثار بسیاری تألیف کرده است. درباره تعداد این تألیفات اختلاف است. علامه حلی خود در [[خلاصة الاقوال]] ۵۷ اثر برای خودش ذکر می‌کند.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۴۰۲.</ref>
علامه حلی در علوم مختلفی چون [[فقه]]، [[اصول فقه]]، [[کلام اسلامی|کلام]]، [[حدیث]]، [[تفسیر]]، [[علم رجال|رجال]]، [[فلسفه]] و [[علم منطق|منطق]] آثار بسیاری تألیف کرده است. درباره تعداد این تألیفات اختلاف است. علامه حلی خود در [[خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال (کتاب)|خلاصة الاقوال]] ۵۷ اثر برای خودش ذکر می‌کند.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۴۰۲.</ref>


[[سید محسن امین]] در [[اعیان الشیعه]] می‌نویسد: «''تالیفات علامه بیش از یکصد کتاب است و من ۹۵ کتاب او را دیده‌ام که بسیاری از آنها چندین مجلدند''».<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۴۰۲.</ref> او همچنین می‌گوید کتاب ''الروضات'' آثار علامه را حدود هزار کتاب تحقیقی دانسته است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۴۰۲.</ref> [[مدرس تبریزی|میرزا محمد علی مدرس]] نیز در [[ریحانة الادب]]<ref>مدرس، ریحانه الادب، ۱۳۶۹ش، ج۴، ص۱۷۴-۱۷۸.</ref>.۱۲۰ اثر و کتاب گلشن ابرار<ref>گلشن ابرار، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۴۴.</ref> حدود ۱۱۰ اثر برای علامه نام برده‌اند.{{سخ}}
[[سید محسن امین]] در [[اعیان الشیعة (کتاب)|اعیان الشیعه]] می‌نویسد: «''تالیفات علامه بیش از یکصد کتاب است و من ۹۵ کتاب او را دیده‌ام که بسیاری از آنها چندین مجلدند''».<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۴۰۲.</ref> او همچنین می‌گوید کتاب ''الروضات'' آثار علامه را حدود هزار کتاب تحقیقی دانسته است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۴۰۲.</ref> [[مدرس تبریزی|میرزا محمد علی مدرس]] نیز در [[ریحانة الادب (کتاب)|ریحانة الادب]]<ref>مدرس، ریحانه الادب، ۱۳۶۹ش، ج۴، ص۱۷۴-۱۷۸.</ref>.۱۲۰ اثر و کتاب گلشن ابرار<ref>گلشن ابرار، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۴۴.</ref> حدود ۱۱۰ اثر برای علامه نام برده‌اند.{{سخ}}
از آثار معروف علامه حلی می‌توان به [[مختلف الشیعة فی احکام الشریعة|مختلف الشیعه]] و [[تذکره الفقهاء]] در علم فقه، [[کشف المراد]]، [[باب حادی عشر]] و [[منهاج الکرامة]] در علم کلام، [[خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال|خلاصة الاقوال]] در علم رجال و [[جوهر النضید]] در علم منطق اشاره کرد.
از آثار معروف علامه حلی می‌توان به [[مختلف الشیعة فی احکام الشریعة|مختلف الشیعه]] و [[تذکره الفقهاء]] در علم فقه، [[کشف المراد]]، [[باب حادی عشر]] و [[منهاج الکرامة فی معرفة الامامة (کتاب)|منهاج الکرامة]] در علم کلام، [[خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال (کتاب)|خلاصة الاقوال]] در علم رجال و [[الجوهر النضید (کتاب)|جوهر النضید]] در علم منطق اشاره کرد.


علامه دو کتاب در اصول عقاید شیعه به نام‌های [[نهج الحق و کشف الصدق]] و نیز [[منهاج الکرامه]] را تالیف نموده و به رسم تحفه به پیشگاه اولجایتو برد.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۱۰، ص۲۲۹؛ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲۳، ص۱۷۲.</ref>
علامه دو کتاب در اصول عقاید شیعه به نام‌های [[نهج الحق و کشف الصدق (کتاب)|نهج الحق و کشف الصدق]] و نیز [[منهاج الکرامة فی معرفة الامامة (کتاب)|منهاج الکرامه]] را تالیف نموده و به رسم تحفه به پیشگاه اولجایتو برد.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۱۰، ص۲۲۹؛ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲۳، ص۱۷۲.</ref>


== ملاقات با امام زمان(عج)==
== ملاقات با امام زمان(عج)==
دو بار دیدار علامه حلی با [[امام مهدی(عج)]] جزو داستان‌های مشهور درباره او است.  
دو بار دیدار علامه حلی با [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(عج)]] جزو داستان‌های مشهور درباره او است.  


=== تکمیل کتاب توسط امام ===
=== تکمیل کتاب توسط امام ===
۳۸۶

ویرایش