توفیق: تفاوت میان نسخه‌ها

== معنای توفیق ==

توفیق در لغت به معنای موافق بودن یا موافق گرداندن، اتفاق نظر داشتن، موافقت و تصدیق کردن، میان کسانی را اصلاح کردن و آشتی دادن، ارشاد شدن کسی توسط خداوند و فراهم شدن شرایط کافی برای انجام کار خیر برای یک فرد از سوی خداست.<ref>جوهری؛ ابن منظور، ذیل «وفق».</ref> دو معنای اخیر، با معنای اصطلاحی آن نزد متکلمان (رجوع کنید به ادامه مقاله) سازگار است.

== اهمیت توفیق ==

به طور کلی، بر اساس حدیثی از [[امام علی علیه‌السلام]] هر خیری به توفیق الاهی حاصل می‌شود.<ref>حسن بن فضل طبرسی، ص۳۰۲</ref> احادیث دیگری نیز در باب توفیق وجود دارد، از جمله آنکه: توقف و به کاری دست نیازیدن در هنگام حیرت و سرگردانی، از توفیقات الاهی است؛<ref>ابن شعبه، ص۸۳؛ قضاعی، ص۱۹</ref> سعادت، از اجتماع نیت، قدرت، توفیق و رسیدن به هدف حاصل می‌شود؛<ref>مفید، ۱۴۱۳، ج ۲، ص۲۰۴۲۰۵</ref> بالاترین نعمتها عافیت و بالاترین درجه عافیت مساعدت و همراهی توفیق و بالاترین درجه توفیق پذیرش نصیحت است؛ همچنین حسن نیت عامل جلب توفیق و میانه روی در کلام از آثار توفیق است و طلب توفیق حتماً باید با تلاش خود فرد همراه باشد. افزون بر این، توفیق، عنایت، رحمت، اولین نعمت، بهترین راهبر، برترین حظّ و بهره، قله پیروزی و سعادت، کلید مدارا، پایه‌ای محکم، یاریگر عقل و جذبه‌ای الاهی معرفی شده است.<ref>الاختصاص، ص۲۴۶؛ کراجکی، ۱۴۱۰، ص۱۵۳؛ همو، ۱۳۹۴، ص۵۹۴؛ آمُدی، همانجا؛ لیثی واسطی، ص۲۵، ۳۱، ۳۴ ۳۵، ۴۱</ref> در معنای استخاره نیز گفته شده که عبارت است از درخواست توفیق از خداوند برای رسیدن به بهترین.<ref>به ابن ادریس حلّی، ج ۱، ص۳۱۴؛ مجلسی، ج ۸۸، ص۲۲۵</ref> در برخی احادیث، خرق عاداتِ [[امیرالمومنین]] علیه‌السلام از توفیقات الاهی شمرده شده<ref>مفید، ۱۴۱۳، ج ۱، ص۳۴۴</ref> و نیز به بر خورداری آن حضرت از توفیق در همه احوال و حالات اشاره شده است.<ref>همان، ج ۱، ص۲۱۰</ref>

== توفیق در کلام اسلامی ==

این مفهوم پرسش‌های کلامی مختلفی ایجاد کرده است: اگر توفیق یاری رساندن خدا به بنده است (این معنا فی الجمله مورد توافق متکلمان است)، این یاری رساندن را چگونه می‌توان توضیح داد؟ آیا توفیق و یاری رساندن خدا به بندگان بر مبنای عمل آنهاست یا صرف اراده خداست که برای آن نباید به دنبال دلیل و علتی بود؟ اگر بر مبنای توفیق عمل بندگان است آیا همان اعمال قبلی نیز بر مبنای توفیق الاهی نبوده است؟ و اگر بالعکس، صرفاً بر مبنای خواست و اراده خداست آیا این خواست و اراده گزافی است و ریشه در اعمال و افعال بندگان ندارد؟ آیا توفیق صرفاً در انجام دادن اعمال نیک و عبادات است (به اصطلاح «توفیق طاعت») یا توفیق در ایمان نیز مدخلیت دارد (به اصطلاح «توفیق ایمان»)؟ توفیق در ایمان با بحث هدایت و ضلالت پیوند تام دارد و بیان دیگری از هدایت است. اگر توفیق ایمان و هدایت از خداست آیا بندگان در مؤمن یا کافر بودن مختارند؟ همچنانکه اگر «توفیق طاعت» از خداست آیا این امر با مخاطب اوامر و نواهی الاهی و [[مکلف]] بودن که لازمه شان اختیار انسانی است سازگار است؟{{مدرک}}