تواتر: تفاوت میان نسخه‌ها

در متواتر لفظی، گزارشگران مضمونی را در قالب الفاظ یکسان گزارش می‌دهند؛ اما در [[تواتر معنوی|متواتر معنوی]] یک مضمون مشترک در قالب الفاظ و عبارات گوناگون نقل می‌شود.<ref> نگاه کنید به: سبحانی، اصول الحدیث و احکامه، دار احیاء التراث العربی، ص۳۵.</ref>

برای متواتر لفظی، به گزارشهای یکسان درباره اقوامِ پیشین و شهرهای دور<ref>برای مناقشه میرزای قمی نسبت به این مثال رک: قمی، قوانین الاصول، ج۱، ص۴۲۱</ref> و به گزارش افراد بسیار از یک زلزله و در [[حدیث|احادیث]]، به حدیث [[محمد بن عبدالله(ص)|نبوی]] «انّماالاعمالُ بالنّیاتِ» و عبارت «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» از [[خطبه غدیر]] و بخشی از [[حدیث ثقلین]] مثال زده‌اند.<ref>سبحانی، اصول الحدیث و احکامه، دار احیاء التراث العربی، ص۳۵.</ref> مثال متواتر معنوی نیز گزارش‌های فراوان از بخشندگی [[حاتم طائی]] و [[شجاعت]] [[حضرت علی(ع)|حضرت علی(ع)]] است.<ref>برای نمونه رک:ابواسحاق شیرازی، اللمع، ۲۰۸؛ شهید ثانی، الرعایه، ص۶۶؛ قمی، قوانین الاصول، ج۱، ص۴۲۶ که درباره این دو مثال تأمل کرده است</ref>

اختلاف الفاظ در متواترِ معنوی‌، گاه در یک واقعه (مثلاً گزارش‌های زیاد از جنگاوری [[امام علی(ع)]] در [[غزوه بدر]] یا [[غزوه احد|اُحد]]) و‌ گاه در چند واقعه (مثلاً روایت‌های زیاد درباره شجاعت امام علی(ع) در [[غزوه|غزوه‌های]] متعدد) است.<ref>سبحانی، اصول الحدیث و احکامه، دار احیاء التراث العربی، ص۳۵.</ref> در هر دو صورت دلالت مجموعه اخبار بر معنای مشترک، به یکی از دو گونه [[دلالت تضمّنی]] و [[دلالت التزامی]] است.<ref>آمدی، الاحکام فی اصول الاحکام، ج۱، جزء ۲، ص۴۳؛ ابن شهید ثانی، معالم الدین، ص۱۸۶؛ قمی، قوانین الاصول، ج۱، ص۴۲۶-۴۲۹؛ منتظری، نهایة الاصول، ص۴۸۷؛ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه، دار احیاء التراث العربی، ص۳۵.</ref>