Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۴٬۶۹۵
ویرایش
تواتر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Bashiri جز (شناسه) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''تَواتُر''' | '''تَواتُر''' اصطلاحی در [[علم حدیث]] و علم [[اصول فقه]] که ویژگی [[حدیث|روایاتی]] است که از طُرُق و افراد مختلف و فراوان گزارش شود به گونه‌ای که از صحت خبر اطمینان حاصل گردد. به این نوع خبر، مُتَواتِر گویند. تواتر در دانش‌های حدیث، [[فقه]]، [[رجال]] و [[منطق]] استفاده می‌گردد. اگر [[حدیث|روایتی]] متواتر باشد، علم آور و پذیرفته است و استناد به آن صحیح است و [[ضعف سند]] اعتبارش را از میان نمی‌برد. | ||
برای تحقق تواتر پنج شرط ذکر شده است؛ موضوع تواتر، علم راوی به محتوای خبر، یقین راویان از محتوای خبر، تعداد گزارشات از خبر و وجود شرایط لازم در صورت فاصله زمانی میان مخبران و شنونده خبر. در چگونگی تحقق و رعایت این شرط‌ها میان دانشمندان اختلاف نظر وجود دارد. | برای تحقق تواتر پنج شرط ذکر شده است؛ موضوع تواتر، علم راوی به محتوای خبر، یقین راویان از محتوای خبر، تعداد گزارشات از خبر و وجود شرایط لازم در صورت فاصله زمانی میان مخبران و شنونده خبر. در چگونگی تحقق و رعایت این شرط‌ها میان دانشمندان اختلاف نظر وجود دارد. | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
بیشتر مؤلفان، خبر متواتر را به دو گونه لفظی و معنوی تقسیم کرده‌اند. | بیشتر مؤلفان، خبر متواتر را به دو گونه لفظی و معنوی تقسیم کرده‌اند. | ||
در متواتر لفظی، گزارشگران مضمونی را در قالب یک لفظ گزارش می‌دهند، اما در متواتر معنوی یک مضمون در قالب تعبیرات مشابه با الفاظ مختلف بیان می‌شود. | در متواتر لفظی، گزارشگران مضمونی را در قالب یک لفظ گزارش می‌دهند، اما در متواتر معنوی یک مضمون در قالب تعبیرات مشابه با الفاظ مختلف بیان می‌شود.{{مدرک}} | ||
برای متواتر لفظی، به گزارشهای یکسان درباره اقوامِ پیشین و شهرهای دور<ref>برای مناقشه میرزای قمی نسبت به این مثال رک: قمی، قوانین الاصول، ج۱، ص۴۲۱</ref> و به گزارش افراد بسیار از یک زلزله و در احادیث، به حدیث «انّماالاعمالُ بالنّیاتِ»<ref>عتر، منهج النقد، ص۴۰۶</ref> و بخشی از [[حدیث غدیر]] و [[حدیث ثقلین]] مثال زده‌اند. | برای متواتر لفظی، به گزارشهای یکسان درباره اقوامِ پیشین و شهرهای دور<ref>برای مناقشه میرزای قمی نسبت به این مثال رک: قمی، قوانین الاصول، ج۱، ص۴۲۱</ref> و به گزارش افراد بسیار از یک زلزله و در احادیث، به حدیث «انّماالاعمالُ بالنّیاتِ»<ref>عتر، منهج النقد، ص۴۰۶</ref> و بخشی از [[حدیث غدیر]] و [[حدیث ثقلین]] مثال زده‌اند. | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
مثال متواتر معنوی نیز گزارشهای فراوان از بخشندگی حاتم طائی و [[شجاعت]] [[حضرت علی(ع)|حضرت علی(ع)]] است.<ref>برای نمونه رک:ابواسحاق شیرازی، اللمع، ۲۰۸؛ شهید ثانی، الرعایه، ص۶۶؛ قمی، قوانین الاصول، ج۱، ص۴۲۶ که درباره این دو مثال تأمل کرده است</ref> | مثال متواتر معنوی نیز گزارشهای فراوان از بخشندگی حاتم طائی و [[شجاعت]] [[حضرت علی(ع)|حضرت علی(ع)]] است.<ref>برای نمونه رک:ابواسحاق شیرازی، اللمع، ۲۰۸؛ شهید ثانی، الرعایه، ص۶۶؛ قمی، قوانین الاصول، ج۱، ص۴۲۶ که درباره این دو مثال تأمل کرده است</ref> | ||
توجه به این مطلب نیز ضروری است که خبر متواترِ | توجه به این مطلب نیز ضروری است که خبر متواترِ معنوی، گاه از یک واقعه (مثلاً گزارشهای زیاد از جنگاوری [[امام علی(ع)]] در [[غزوه بدر]] یا [[غزوه احد|اُحد]]) و گاه از چند واقعه (مثلاً روایت‌های زیاد درباره شجاعت امام علی(ع) در غزوه‌های متعدد) است.{{مدرک}} | ||
در هر دو صورت دلالت مجموعه این اخبار بر معنای مشترک، به یکی از دو گونه [[دلالت تضمّنی|تضمّنی]] و [[دلالت التزامی|التزامی]] است.<ref>آمدی، الاحکام فی اصول الاحکام، ج۱، جزء ۲، ص۴۳؛ ابن شهید ثانی، معالم الدین، ص۱۸۶؛ قمی، قوانین الاصول، ج۱، ص۴۲۶-۴۲۹؛ منتظری، نهایة الاصول، ص۴۸۷؛ سبحانی، ص۳۱-۳۴</ref> | در هر دو صورت دلالت مجموعه این اخبار بر معنای مشترک، به یکی از دو گونه [[دلالت تضمّنی|تضمّنی]] و [[دلالت التزامی|التزامی]] است.<ref>آمدی، الاحکام فی اصول الاحکام، ج۱، جزء ۲، ص۴۳؛ ابن شهید ثانی، معالم الدین، ص۱۸۶؛ قمی، قوانین الاصول، ج۱، ص۴۲۶-۴۲۹؛ منتظری، نهایة الاصول، ص۴۸۷؛ سبحانی، ص۳۱-۳۴</ref> | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
=== تواتر تفصیلی و اجمالی === | === تواتر تفصیلی و اجمالی === | ||
{{اصلی|تواتر تفصیلی|تواتر اجمالی}} | {{اصلی|تواتر تفصیلی|تواتر اجمالی}} | ||
در یک دسته بندی دیگر، خبر متواتر به دو قسم تواتر تفصیلی و [[تواتر اجمالی|اجمالی]] تقسیم می‌شود. | در یک دسته بندی دیگر، خبر متواتر به دو قسم تواتر تفصیلی و [[تواتر اجمالی|اجمالی]] تقسیم می‌شود.{{مدرک}} | ||
متواتر تفصیلی، همان دو قسمی است که در تواتر لفظی و معنوی بیان شد. | متواتر تفصیلی، همان دو قسمی است که در تواتر لفظی و معنوی بیان شد.{{مدرک}} | ||
اما در منابع متأخر [[اصول فقه]] [[امامیه]]، یک قسم دیگر از تواتر به نام متواتر اجمالی مطرح شده است. ظاهراً مبتکر این اصطلاح، [[فقیه]] و اصولی نامور شیعه، آخوند [[ملا محمدکاظم خراسانی]] (متوفی ۱۳۲۹)، است. این اصطلاح در منابع حدیث شناسی [[اهل سنّت]] به کار نرفته است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به قاسمی، قواعد التحدیث، ص۱۵۱؛ عتر، منهج النقد، ص۴۰۵</ref> | اما در منابع متأخر [[اصول فقه]] [[امامیه]]، یک قسم دیگر از تواتر به نام متواتر اجمالی مطرح شده است. ظاهراً مبتکر این اصطلاح، [[فقیه]] و اصولی نامور شیعه، آخوند [[ملا محمدکاظم خراسانی]] (متوفی ۱۳۲۹)، است.{{مدرک}} این اصطلاح در منابع حدیث شناسی [[اهل سنّت]] به کار نرفته است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به قاسمی، قواعد التحدیث، ص۱۵۱؛ عتر، منهج النقد، ص۴۰۵</ref> | ||
مراد از این تعبیر آن است که‌گاه مجموعه‌ای از اخبار آحاد روایت می‌شود که با در نظر گرفتن شرایط مختلف، علم اجمالی ایجاد می‌کند که به طور عادی همه آنها نباید دروغ باشد. | مراد از این تعبیر آن است که‌گاه مجموعه‌ای از اخبار آحاد روایت می‌شود که با در نظر گرفتن شرایط مختلف، علم اجمالی ایجاد می‌کند که به طور عادی همه آنها نباید دروغ باشد.{{مدرک}} به عبارت دیگر، قطعاً برخی از این اخبار به همان صورت صادر شده است.<ref>آخوند خراسانی، حاشیه کتاب فرائدالاصول، ص۷۰</ref> [[آخوند خراسانی]] در کتاب [[کفایه الاصول]]<ref>آخوند خراسانی، کفایه الاصول، ص۲۹۵، ۳۰۲</ref> نیز همین اصطلاح را به کار برده و در اثبات حجیت [[خبر واحد]] به آن استدلال کرده است، گر چه نسبت به این مثال او ایراد وارد کرده‌اند.<ref>برای نمونه رجوع کنید به مروج، منتهی الدرایه، ج۴، ص۴۲۶</ref> | ||
به عبارت دیگر، قطعاً برخی از این اخبار به همان صورت صادر شده است.<ref>آخوند خراسانی، حاشیه کتاب فرائدالاصول، ص۷۰</ref> [[آخوند خراسانی]] در کتاب [[کفایه الاصول]]<ref>آخوند خراسانی، کفایه الاصول، ص۲۹۵، ۳۰۲</ref> نیز همین اصطلاح را به کار برده و در اثبات حجیت [[خبر واحد]] به آن استدلال کرده است، گر چه نسبت به این مثال او ایراد وارد کرده‌اند.<ref>برای نمونه رجوع کنید به مروج، منتهی الدرایه، ج۴، ص۴۲۶</ref> | |||
[[محمدباقر صدر]] در تبیین این قسم از خبر متواتر توضیحات سودمندی داده است.<ref>هاشمی، بحوث فی علم الاصول، ج۴، ص۳۳۵-۳۳۸</ref> | [[محمدباقر صدر]] در تبیین این قسم از خبر متواتر توضیحات سودمندی داده است.<ref>هاشمی، بحوث فی علم الاصول، ج۴، ص۳۳۵-۳۳۸</ref> | ||