کاربر ناشناس
تجسم اعمال: تفاوت میان نسخه‌ها
←تجسم اعمال در قرآن و احادیث
imported>Esmati |
imported>Esmati |
||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
مفهوم تجسم اعمال را می توان در آیات فراوانی در قرآن و نیز در احادیث یافت. در قرآن کریم آیاتی وجود دارد به این معنا که هرکس در قیامت، خودِ عملش را می بیند، مثل «یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُالنّاسُ اَشْتاتاً لِیُرَوْا اَعْمالَهُم فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَه وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرَّاً یَرَه»<ref>زلزال : 6ـ 8</ref> و «یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ ماعَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً...».<ref>(آل عمران : 30؛ نیز رجوع کنید به بقره: 174؛ نباء:40؛ یس: 54)</ref> | مفهوم تجسم اعمال را می توان در آیات فراوانی در قرآن و نیز در احادیث یافت. در قرآن کریم آیاتی وجود دارد به این معنا که هرکس در قیامت، خودِ عملش را می بیند، مثل «یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُالنّاسُ اَشْتاتاً لِیُرَوْا اَعْمالَهُم فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَه وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرَّاً یَرَه»<ref>زلزال : 6ـ 8</ref> و «یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ ماعَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً...».<ref>(آل عمران : 30؛ نیز رجوع کنید به بقره: 174؛ نباء:40؛ یس: 54)</ref> | ||
البته آیات دیگر نیز وجود دارند که بر اعتباری (و نه تکوینی) بودن عقاب و وجود عامل عذاب کننده خارجی دلالت می کند، از قبیل «لِیَجْزِیَ اللّهُ کُلَّ نَفْسٍ ما کَسَبَتْ اِنَّ اللّهَ سَریعُ الْحِسابِ» | البته آیات دیگر نیز وجود دارند که بر اعتباری (و نه تکوینی) بودن عقاب و وجود عامل عذاب کننده خارجی دلالت می کند، از قبیل «لِیَجْزِیَ اللّهُ کُلَّ نَفْسٍ ما کَسَبَتْ اِنَّ اللّهَ سَریعُ الْحِسابِ»<ref>ابراهیم : 51</ref> و «إِن تُعَذِّبْهُمْ فَإِنَّهُمْ عِبَادُكَ وَإِن تَغْفِرْ لَهُمْ فَإِنَّكَ أَنتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ»<ref>مائده: 118؛ نیز رجوع کنید به دهر: 4؛ فتح: 6؛ مائده: 118</ref> | ||
در چندین حدیث با صراحت بر تجسم اعمال در قیامت تأکید شده است، به عنوان مثال، [[پيامبر]] اكرم خطاب به يكى از صحابه فرمود: | در چندین حدیث با صراحت بر تجسم اعمال در قیامت تأکید شده است، به عنوان مثال، [[پيامبر]] اكرم خطاب به يكى از صحابه فرمود: | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
در اين دو روایت، صريحاً بر تبدل و تمثل عمل (سرور) به صورت مثالى تأكيد شده است. | در اين دو روایت، صريحاً بر تبدل و تمثل عمل (سرور) به صورت مثالى تأكيد شده است. | ||
==مخالفان تجسم اعمال == | |||
این آیات و احادیث سبب شده که آرای مختلفی در باره جزای اعمال در آخرت مطرح شود. گروهی آیات مغایر با تجسم اعمال را مبنا قرار داده و آیات ناظر بر تجسم را طوری تفسیر کرده اند که با آیات مغایر با آن تعارضی نداشته باشد؛ مثلاً در آیه مذکور از سوره زلزال غالب مفسران، خصوصاً متقدمان، «لِیُرَوْا اعمالَهُم» را به معنای دیدن جزای اعمال یا نامه اعمال دانسته اند.<ref>طبری؛ زمخشری؛ طبرسی؛ فخررازی؛ بیضاوی، ذیل آیه</ref>. بیشتر مفسران پیشین موافق این رای بوده اند. گروهی از این مفسران، از جمله فخررازی<ref>ذیل زلزال: 6</ref> و طبرسی،<ref>ذیل آل عمران: 30</ref> در دفاع از این تفسیر گفته اند که اعمال، اَعراض اند و عرض هم باقی نمی ماند و اعاده آن امکان پذیر نیست، لذا اینکه بگوییم خود اعمال در قیامت مجسم می شوند، نادرست است. | |||
[[علامه مجلسی]] نیز از مخالفان عقیده تجسم اعمال است. دلیل او این است که تجسم اعمال با عقیده به [[معاد جسمانی]] تعارض دارد و به همین سبب نمی توان به آن قائل شد. | [[علامه مجلسی]] نیز از مخالفان عقیده تجسم اعمال است. دلیل او این است که تجسم اعمال با عقیده به [[معاد جسمانی]] تعارض دارد و به همین سبب نمی توان به آن قائل شد. | ||
او با [[شیخ بهائی]] که مجدداً این نظریه را مطرح کرد مخالفت جدّی نموده و گفته است که تجسم و تمثل افعال و احوال دنیا در آخرت، دو حالت می تواند داشته باشد، اول اینکه شبیه آن اعمال، به ازای آنها خلق شود و دیگر اینکه اَعراض به جواهر تغییر کند. وی شق اول را درست می داند و معتقد است که در نفی آن چیزی بصراحت نقل نشده است (مجلسی، 1403، ج 7، ص 228). وی محال بودن انقلاب جوهر به عرض و عرض به جوهر را در این دنیا با امکان آن در آخرت غیرقابل جمع دانسته است، به این دلیل که نشئة آخرت چیزی متفاوت با این نشئه نیست و تنها تفاوتش این است که مرگ و احیا در این میان اتفاق افتاده است (قس مطهری، ص 193ـ194). وی همچنین تشبیه دنیا و آخرت را به خواب و بیداری و | او با [[شیخ بهائی]] که مجدداً این نظریه را مطرح کرد مخالفت جدّی نموده و گفته است که تجسم و تمثل افعال و احوال دنیا در آخرت، دو حالت می تواند داشته باشد، اول اینکه شبیه آن اعمال، به ازای آنها خلق شود و دیگر اینکه اَعراض به جواهر تغییر کند. وی شق اول را درست می داند و معتقد است که در نفی آن چیزی بصراحت نقل نشده است (مجلسی، 1403، ج 7، ص 228). وی محال بودن انقلاب جوهر به عرض و عرض به جوهر را در این دنیا با امکان آن در آخرت غیرقابل جمع دانسته است، به این دلیل که نشئة آخرت چیزی متفاوت با این نشئه نیست و تنها تفاوتش این است که مرگ و احیا در این میان اتفاق افتاده است (قس مطهری، ص 193ـ194). وی همچنین تشبیه دنیا و آخرت را به خواب و بیداری و مقایسه آنها ( رجوع کنید به مولوی ، همانجا) را سفسطه دانسته است، چرا که آنچه در خواب ظاهر می شود، وجود علمی و ذهنی است و آنچه در خارج ظاهر می شود، وجود عینی است و این دو نحو وجود تفاوتهای فراوان دارند، اما دنیا و آخرت، هر دو، وجود عینی دارند. او قول به تجسم اعمال را در آیات و اخبار غیرصریح دانسته و بر این باور است که به ازا یا در جزای اعمال چیزی خلق می شود و اخبار و روایات بسیاری را ناظر به این معنی می داند ( رجوع کنید به مجلسی، 1403، ج 7، ص 229ـ230؛ برای نقد نظرات مجلسی رجوع کنید به سبحانی، ج 8، ص 342ـ343). وی در جای دیگر در باره همین موضوع تا آنجا پیش رفته که با تخطئه نظر شیخ بهائی، قول به این نظر را مستلزم انکار دین و خروج از اسلام دانسته است (مجلسی، 1363 ش، ج 9، ص 95). این اظهارنظر مجلسی واکنش شدید قایلان به این نظریه را برانگیخته است (برای نمونه رجوع کنید به امام خمینی، ص 439). | ||
== موافقان تجسم اعمال == | == موافقان تجسم اعمال == | ||
در برابر، بیشتر مفسران و متکلمان متاخر، آیات ناظر به تجسم اعمال را بدون تأویل و به همان صورت ظاهر پذیرفته اند، از جمله [[شیخ بهائی]] که در تفسیر آیة 6 سورة زلزال، در تقدیر گرفتن جزا برای اعمال را درست نمی داند و معتقد است که دیدن به خود اعمال برمی گردد.<ref>ص 402</ref> او که از طرفداران جدی نظریه تجسم اعمال است، در این زمینه به آیات مذکور و احادیث مختلفی ــ که به قول او موافق و مخالف نقل کرده اند ــ استناد می کند. وی می گوید مارها و عقربهایی که در دوزخ وعده داده شده، خود اعمال و عقاید و اخلاق مذموم و ناپسند است که به این صورت ظاهر می شود، چنانکه حور و ریحان و مانند آنها، اخلاق و اعمال و اعتقادات درست و صالح است. این تفاوت صورتها به سبب اختلاف مراتب است.<ref>همان، ص 493ـ 495</ref> | در برابر، بیشتر مفسران و متکلمان متاخر، آیات ناظر به تجسم اعمال را بدون تأویل و به همان صورت ظاهر پذیرفته اند، از جمله [[شیخ بهائی]] که در تفسیر آیة 6 سورة زلزال، در تقدیر گرفتن جزا برای اعمال را درست نمی داند و معتقد است که دیدن به خود اعمال برمی گردد.<ref>ص 402</ref> او که از طرفداران جدی نظریه تجسم اعمال است، در این زمینه به آیات مذکور و احادیث مختلفی ــ که به قول او موافق و مخالف نقل کرده اند ــ استناد می کند. وی می گوید مارها و عقربهایی که در دوزخ وعده داده شده، خود اعمال و عقاید و اخلاق مذموم و ناپسند است که به این صورت ظاهر می شود، چنانکه حور و ریحان و مانند آنها، اخلاق و اعمال و اعتقادات درست و صالح است. این تفاوت صورتها به سبب اختلاف مراتب است.<ref>همان، ص 493ـ 495</ref> | ||