ابوبکر بن عیاش: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اَبوبَکْرِ بْنِ عَیاش''' ابن سالم حنّاط کوفی (متوفی۱۹۳ق)، یکی از دو تن راوی [[قرائت کوفی]] از [[عاصم]] و از اصحاب حدیث است.

ابوبکر بین سال‌های ۹۴-۹۷ق در [[کوفه]] زاده شد و در همانجا پرورش یافت.<ref>المعرفة و التاریخ، ج۱، ص۱۵۰، ۱۸۲؛ الثقات، ج۷، ص۶۷۰؛ الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۴، ص۱۳۴۳.</ref> وی را از آن جهت که در کوفه با فروش گندم روزگار می‌گذراند، حنّاط خوانده‌اند.<ref>الانساب، ج4، ص270؛ نیز نک‍: تاریخ بغداد، ج14، ص371، که در آن حنّاط به خیاط تحریف شده است.</ref>

ابوبکر به گفته خود تا 16 سالگی تلاش چندانی برای کسب دانش نداشته است،<ref>معجم الادباء، ج7، ص96-97.</ref> آنگاه 3 سال نزد [[عاصم]] قرائت را فرا گرفت و همزمان با آن [[تفسیر قرآن|تفسیر]] را از [[کلبی]] و [[فقه]] را از مغیره آموخت.<ref>معجم الادباء، ج7، ص97؛ سیر اعلام النبلاء، ج8، ص502-503.</ref>

او از بسیاری مشایخ کوفه روایت حدیث کرده که از آن جمله می‌توان به [[ابواسحاق سبیعی]]، [[اعمش]] و استاد قرائتش عاصم اشاره کرد.<ref> تاریخ بغداد، ج14، ص371-372.</ref>

بسیاری از محدثان [[عراق]] همچون [[عبداللـه بن مبارک]]، [[یحیی بن آدم]]، [[ابوداوود طیالسی]]، ابوبکر و عثمان پسران [[ابی شیبه]]، [[احمد بن حنبل]]، [[وکیع بن جرّاح]] و [[اسحاق بن راهویه]] از او روایت کرده‌اند.<ref>تاریخ بغداد، ج14، ص371-372؛ تهذیب الکمال، ج21، ص132-134؛ سیر اعلام النبلاء، ج8، ص496.</ref>

ابوبکر همچنین مدتی در بغداد به نقل حدیث پرداخت و از جمله کسانی که در آنجا از وی استفاده برده‌اند، [[بشر حافی]] را می‌توان نام برد.<ref>تاریخ بغداد، ج14، ص371-372؛ البدایة، ج10، ص297.</ref>

ابوبکر در شعر و ادب نیز دستی داشته است، چنانکه در منابع، ابیاتی را به او نسبت داده‌اند.<ref>نک‍ : تاریخ بغداد، ج14، ص381-382؛ معجم الادباء، ج7، ص106.</ref> او با [[فرزدق]] و ذوالرمه دیداری داشته و ابیاتی از آن دو روایت کرده است.<ref>الکامل، ج1، ص118؛ معجم الادباء، ج7، ص93-99-100.</ref>

همچنین در روایت حکایات و اخبار تاریخی سهم بسزایی دارد، چنانکه روایات متعددی از h, در کتابهای تاریخی<ref> تاریخ ابوزرعه، ج1، ص295، 479، جاهای مختلف؛ اخبار القضاة، ج1، ص93، ج2، ص3، جاهای مختلف؛ تاریخ طبری، ج3، ص433، ج4، ص204، جاهای مختلف‍؛ حلیة الاولیاء، ج4، ص50، 183، جاهای مختلف‍؛ تذکرة الاولیاء، ص264-265.</ref> ضبط شده است.

از نظر [[علم رجال|رجالی]]، [[عقیلی]]<ref>الضعفاء الکبیر، ج2، ص188-190.</ref> و [[ابن عدی]]<ref>الکامل فی ضعفاء الرجال، ج4، ص1342-1345.</ref> ابوبکر را در زمره ضعفا آورده‌اند، در حالی که [[ابن حبان]]<ref>الثقات، ج7، ص668-670.</ref> و عجلی<ref>تاریخ الثقات، ص492.</ref> او را در شمار ثقات نام برده‌اند و [[یحیی بن معین]]<ref>معرفة الرجال، ج1، ص69، 82.</ref> او را صدوق خوانده است.

[[احمد بن حنبل]] و [[فضل بن دکین]] که از شاگردان وی بوده‌اند و نیز [[ابن سعد]] او را کثیر الغلط ذکر کرده‌اند.<ref>تاریخ بغداد، ج14، ص378، 379؛ الطبقات الکبری، ج6، ص369.</ref>

شهرت اصلی ابوبکر در روایت [[قرائت‌های قرآن|قرائت]] [[عاصم]] است. به تصریح خود وی، از آنجا که کسی را در اقراء همپایه عاصم ندیده بوده، به ملازمت او درآمده و مدت 3 سال به فراگیری قرائت از او پرداخته و تنها زمانی از وی جدا شده که حتی حرفی را وا نگذارده است. ابوبکر در این مدت سه بار قرآن را بر عاصم عرضه کرد.

برپایه اسانید کتب قرائت، تعدا زیادی از علما [[علم حروف|حروف]] قرائت عاصم را از وی روایت کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به [[یحیی بن آدم]]، [[کسایی]]، [[احمد بن جبیر انطاکی]]، [[هارون بن حاتم]] و [[یحیی بن سلیمان جعفری]] اشاره کرد، اما برخی نیز همچون [[یحیی بن محمد علیمی]]، [[ابو یوسف اعشی]]، [[عبدالرحمن بن ابی حما]]د، [[عروه بن محمد اسدی]] و [[سهل بن شعیب]] توانستند قرآن را بر وی عرضه دارند.<ref>غایة النهایة، ج1، ص326.</ref>

روایت ابوبکر از عاصم بیشتر از دو طریق یحیی بن آدم و یحیی بن محمد علیمی رواج یافت.<ref>النشر، ج1، ص146-151.</ref>

ابوبکر را مردی عابد و ناسک که بر نماز و روزه و تلاوت قرآن مداومت داشت، وصف کرده‌اند<ref>الطبقات الکبری، ج6، ص369؛ الکامل فی ضعفاء الرجال، ج4، ص1344.</ref> اما برخی از روایاتی که درباره وی نقل شده، رنگ اغراق به خود گرفته است.<ref>نک: الثقات، ج7، ص669-670؛ تاریخ بغداد، ج14، ص382-384؛ حلیة الاولیاء، ج8، ص303.</ref> با اینهمه روایات بسیاری وجود دارد که بر زهد او<ref>صفة الصفوة، ج3، ص165-166؛ نیز نک‍: تاریخ بغداد، ج14، ص380-381.</ref> دلالت می‌کند.

از این‌رو ابوبکر پیوسته مورد ستایش بزرگان و علما قرار می‌گرفت و در مجالس و محافل گوناگون شرکت می کرد، تا آنجا که بدون اجازه بر [[موسی بن عیسی]] والی [[کوفه]] وارد می‌شد<ref>تاریخ بغداد، ج14، ص375، 381.</ref> و حتی علمای دیگر را که برخی از آنان استاد وی بوده‌اند، مورد امر و نهی قرار می‌داد.<ref>الثقات، ج2، ص669؛ سیر اعلام النبلاء، ج8، ص500.</ref>

ابوبکر با [[هارون عباسی]] نیز مراوده داشته، بارها برای او احادیثی روایت کرده و مورد نقد او قرار گرفته است.<ref>تاریخ بغداد، ج14، ص375؛ الکامل فی ضعفاء الرجال، ج4، ص1342-1343؛ معجم الادباء، ج7، ص101-105.</ref>

در منابع، گاهی از گرایش او به [[تشیع]] سخن رفته است. [[برقی]]<ref>رجال، ص43.</ref> او را در شمار اصحاب [[امام جعفر صادق (ع)]] ذکر کرده و در روایات آمده است که وی با فقه [[اهل بیت(ع)]] آشنا بود.<ref>الکافی، ج5، ص173.</ref> همچنین به ارادت شدید او به حضرت [[علی (ع)]] اشاره شده است،<ref>مناقب، ج3، ص138؛ شرح نهج البلاغه، ج19، ص61</ref> تا آنجا که نقل شده، آن حضرت را نسبت به [[شیخین]]<ref>تاریخ بغداد، ج14، ص376؛ معجم الادباء، ج7، ص95</ref> و نیز [[عثمان بن عفان|عثمان]]<ref>الکامل فی ضعفاء الرجال، ج4، ص1342؛ معجم الادباء، ج7، ص95.</ref> افضل می‌دانست.

در مقابل، روایاتش در تفضیل [[ابوبکر بن ابی قحافه|ابوبکر]] و استدلال بر خلافت وی<ref>الکامل فی ضعفاء الرجال، ج4، ص1342؛ تاریخ بغداد، ج14، ص377؛ معجم الادباء، ج7، ص94-95؛ شرح نهج البلاغه، ج6، ص39.</ref> و نیز برخی برخوردهای شدید او نسبت به شیعیان <ref>تاریخ بغداد، ج14، ص377.</ref> را نیز نمی‌توان نادیده گرفت.

==اعتراض به تخریب مقبره امام حسین (ع)==

ابوبکر در زمان ولایت [[موسی بن عیسی]] بر [[کوفه]] به ویران کردن [[حائر حسینی|مقبره امام حسین (ع)]] اعتراض نمود و در این راه مصائب فراوانی تحمل کرد.<ref>امالی، ص329-333.</ref>

از نظر تألیف، اگرچه [[احمد بن حنبل]] به نوشته‌هایی از ابوبکر در حدیث، اشاره کرده است،<ref>تاریخ بغداد، ج14، ص379.</ref> ولی دیگر منابع به تألیفی از او اشاره نمی‌کنند و تنها برخی سخنان کوتاه و گاه حکمت آمیز وی به‌طور پراکنده در منابع آمده است.<ref>الکامل فی ضعفاء الرجال، ج4، ص1342؛ حلیة الاولیاء، ج8، ص303-304؛ معرفة القراء الکبار، ج1، ص112-114؛ صفة الصفوة، ج3،ص165.</ref> همچنین برخی از گردآورندگان حدیث از جمله صاحبان [[صحاح سته]] به استخراج احادیث او پرداخته‌اند.<ref>تهذیب الکمال، ج21، ص136.</ref>

{{پانویس|3}}

{{ستون-شروع}}

 

* ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة‌اللـه، شرح نهج‌البلاغه، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۷۸ق/۱۹۵۹م.  

* ابن ابی داوود، عبداللـه، المصاحف، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.  

* ابن جزری، محمدبن محمد، غایة النهایه، به کوشش گ. برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.  

* همو، النشر، به کوشش علی محمد ضباع، قاهره، کتابخانه مصطفی محمد.  

* ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوة، به کوشش محمود فاخوری، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶.  

* ابن حبان، محمد، الثقات، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.  

* ابن سعد، محمد، کتاب الطبقات الکبیر، به کوشش سترستن، لیدن، ۱۳۲۵ق.  

* ابن شهر آشوب، محمدبن علی، مناقب، قم، چاپخانه علمیه.  

* ابن عدی، عبداللـه، الکامل فی ضعفاء الرجال، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.  

* ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، عمّان، دارالبشیر.  

* ابن کثیر، البدایة.  

* ابن مجاهد، احمدبن موسی، السبعة فی القراءات، به کوشش شوقی ضیف، قاهره، ۱۹۷۲م.  

* ابوزرعه، عبدالرحمن بن عمرو، تاریخ، به کوشش شکراللـه قوجانی، دمشق، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.  

* ابونعیم اصفهانی، احمدبن عبداللـه، حلیة الاولیاء، بیروت، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.  

* بخاری، محمدبن اسماعیل، التاریخ الصغیر، به کوشش محمد ابراهیم زاید، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.  

* برقی، احمدبن محمد، الرجال، به کوشش جلال‌الدین محدث، تهران، ۱۳۴۲ق.  

* بسوی، یعقوب ابن سفیان، المعرفة و التاریخ، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.  

* خطیب بغدادی، احمدبن علی، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق.  

* ذهبی، محمدبن احمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و نذیر حمدان، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م؛  

* همو، معرفة القراء الکبار، به کوشش محمد سیدجادالحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.  

* سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.  

* طبری، تاریخ.  

* طوسی، محمدبن حسن، امالی، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.  

* عجلی، احمدبن عبداللـه، تاریخ الثقات، به کوشش عبدالمعطی قلعجی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.  

* عطار، فریدالدین، تذکرة الاولیاء، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۴۶ش.  

* عقیلی، محمدبن عمرو، کتاب الضعفاء الکبیر، به کوشش حسین خدیوجم، تهران، ۱۳۶۱ش.  

* کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، به کوشش علی‌اکبر غفاری، بیروت، ۱۴۰۱ق.  

* مبرد، محمدبن یزید، الکامل، به کوشش محمد احمد دالی، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.  

* مزی، یوسف بن عبدالحمن، تهذیب الکمال، نسخه خطی کتابخانه احمد ثالث استانبول، شم‍ ۲۸۴۸.  

* وکیع، محمدبن خلف، اخبار القضاة، قاهره، ۱۳۶۶ق/۱۹۴۷م.  

* یاقوت حموی، معجم الادبا.