محمدمهدی شب‌زنده‌دار: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مهدی شب‌زنده‌دار''' ([[۱۳۳۲ش]]) از فقهای [[شورای نگهبان]] و عضو [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]] است. عضویت در هیأت امنای [[جامعة المصطفی العالمیه]]، [[مجمع تشخیص مصلحت نظام]]، مدیریت مؤسسه تحقیقاتی آموزشی بقیة‌الله(عج) قم و نیز دفتر فقه معاصر از دیگر فعالیت‌های او است. شب‌زنده‌دار که در نزد استادانی چون [[سيد رضا صدر]]، [[عبدالله جوادی آملی]]، [[حسین وحید خراسانی]]، [[میرزا جواد تبریزی]] و [[مرتضی حائری یزدی]] تحصیل کرده، افزون بر تدریس [[خارج فقه]] و [[خارج اصول|اصول]]، کتاب ذبایح از مجموعه [[الموسوعة الفقهیة]] را تألیف و بخش‌هایی از [[تحریر الوسیله]] [[امام خمینی]] را شرح کرده و دروس آیت‌الله [[کاظم قاروبی تبریزی|کاظم تبریزی]] و آیت‌الله حسین وحید خراسانی را نیز تقریر کرده است.  

 

شب‌زنده‌دار، به تأثیر زمان و مکان بر [[اجتهاد]] باور دارد و بر این اساس، [[فقه حکومتی]] را از نظر روش استنباط همانند [[فقه فردی]] و از نظر رهاورد، متمایز از آن می‌داند. کتاب [[پندهای سعادت]]، حاوی سلسله مباحث اخلاقی او است.

مهدی شب‌زنده‌دار در سال [[۱۳۳۲ش]] در داراب، از شهرهای استان فارس در ایران به‌ دنیا آمد.<ref>[https://www.shora-gc.ir/fa/news/5721 «آیت الله مهدی شب زنده‌دار»]، سایت شورای نگهبان.</ref> پدرش [[حسین شب‌زنده‌دار جهرمی]] ([[۱۳۰۸]]-[[۱۳۹۳ش]])، از شاگردان [[امام خمینی]]، مفسر [[قرآن]] و از اساتید [[اخلاق]] بود.<ref>[https://www.irna.ir/news/83344132 «یادگار آیت‌الله شب زنده دار»]، سایت ایرنا.</ref>

شب‌زنده‌دار‌ در سال [[۱۳۴۵ش]] وارد [[حوزه علمیه قم]] شد.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/5691338 «از تدریس حجت‌الاسلام شب‌زنده‌دار در حوزه علمیه تا تألیف کتاب‌های متعدد»]، باشگاه خبرنگاران جوان.</ref> دروس مقدمات و سطح را نزد پدرش و اساتیدی همچون [[سید حسن طاهری خرم‌آبادی]]، [[علی مشکینی]]، [[محمد مؤمن قمی|محمد مؤمن]]، [[احمد جنتی]]، [[جعفر سبحانی]]، مصلحی اراکی و [[محمدتقی ستوده]] فرا گرفت، و دروس فلسفه و کلام را از [[سید رضا صدر]]، [[جوادی آملی]]، [[حسن‌زاده آملی]]، [[ابراهیم امینی نجف‌آبادی|ابراهیم امینی]] و [[یحیی انصاری شیرازی|انصاری شیرازی]] آموخت.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13920425000697 «شب‌زنده‌دار کیست؟»]، خبرگزاری فارس.</ref>

 

وی تألیفات متعددی در [[فقه]] و [[اصول]] دارد که از جمله آنها کتاب ذبایح از مجموعه الموسوعة الفقیهه (۱۰ جلد)، شرح بخش‌هایی از [[تحریر الوسیله]]، الجامع فی الاصول و تقریرات دروس خارج [[کاظم قاروبی تبریزی|کاظم تبریزی]] و [[حسین وحید خراسانی]] است.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13920425000697  «شب‌زنده‌دار کیست؟»]، خبرگزاری فارس.</ref>

همچنین [[دفتر فقه معاصر]] که از سال [[۱۳۹۵ش]] کار خود را زیرنظر شورای علمی، متشکل از شب‌زنده‌دار و اساتید دیگری چون [[محمدتقی شهیدی]]، [[حسین شوپایی]]، [[سید محمدعلی مدرسی یزدی]]، [[علی عندلیب همدانی]] و [[محمد قائنی نجفی]] آغاز نموده است، کتاب [[الفائق فی الاصول]] را برای تدریس در دروس سطح و [[درس خارج|خارج]] تدوین کرده که درباره [[مسائل مستحدثه]] بحث می‌کند.<ref>[https://hawzahnews.com/news/869988 آغاز ثبت نام درس جدید «الفائق فی الاصول»/ گام جدید حوزه در مسیر تحول اجتهادی»]، خبرگزاری حوزه.</ref>

درس اخلاق محمدمهدی شب‌زنده‌دار در [[مسجد اعظم]] (دارالتلاوه) برگزار می‌گردد.<ref>[https://qom.shafaqna.com/FA/189263 درس اخلاق آیت الله شب زنده دار در مسجد اعظم برگزار می شود]خبرگزاری شفقنا.</ref>  

کتاب پندهای سعادت، حاوی سلسله مباحث اخلاقی ایشان که جلد اول آن از سوی دفتر نشر معارف در سال  ١٣٩٣ش. در  ٤٦٨ صفحه منتشر شده، شامل ٤٣ درس در چهار فصل (١-موعظه‌های قرآنی، ٢-توصیه‌های پیامبر(ص) به امیرالمومنین(ع)، ٣-درس‌آموزی از خاندان عصمت و طهارت(ع) و ٤-نعمت‌هایی برای رسیدن به تعالی) است و در پایان کتاب مجموعه‌ای از کلمات قصار آیت‌الله شب‌زنده‌دار برای تأکید بیشتر آمده است.<ref>[https://bookroom.ir/book/16520 پندهای سعادت: سلسله مباحث اخلاقی آیت الله محمدمهدی شب زنده دار - جلد اول].</ref>

مهدی شب‌زنده‌دار بر آن است که [[تأثیر زمان و مکان در اجتهاد|زمان و مکان در اجتهاد]] تأثیرگذار است و فتوای قبل از تشکیل حکومت اسلامی با فتوای بعد از تشکیل حکومت اسلامی تفاوت دارد.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/405522 «فقه حکومتی از چه منابعی قابل استنباط است»]، خبرگزاری حوزه.</ref> [[فقه حکومتی]] از مسائل مهمی است که [[فقه]] کنونی کمتر بدان پرداخته است.<ref>[http://vasael.ir/fa/news/6342 «آیت‌الله محمد مهدی شب‌زنده‌دار: حوزه به دلیل تامین اجزاء حکومت اسلامی رکن اصلی نظام است»]، پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل.</ref> بعضی از دیدگاه‌های شب‌زنده‌دار در این‌باره عبارتند از:

روش استنباط در فقه حکومتی، از نظر شب‌زنده‌دار، متد معمول [[فقاهت]] در بقیه ابواب است که با استفاده از [[ادله اربعه|منابع اربعه]] صورت می‌گیرد و بر این اساس، فقه حکومتی منابع دیگری ندارد<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/405522 «فقه حکومتی از چه منابعی قابل استنباط است»]، خبرگزاری حوزه.</ref> و این همان فقه جواهری است که موردنظر [[امام خمینی]] بوده است.<ref> امام خمینی، منشور روحانیت، صحیفه امام، ۱۳۹۷ش، ج۲۱، ص۲۷۰.</ref> شب‌زنده‌دار به پیش‌فرض‌ها و پیش‌نیازهای مخصوص به هر باب نیز اشاره کرده و معتقد است امور مستحدثه مانند بانکداری نیازمند موضوع‌شناسی است.<ref>[https://hawzahnews.com/news/405522 «فقه حکومتی از چه منابعی قابل استنباط است»]، خبرگزاری حوزه.</ref>

===لزوم استفاده از متخصصان حوزه فقه در صدور احکام حکومتی===

شب‌زنده‌دار با بیان مثالی درباره مقاومت یک نفر که حاضر نیست خانه‌اش را که مزاحم احداث خیابان برای مردم است بفروشد یا قیمتش را خیلی بالا می‌برد، معتقد است اینها مسائل و فقه حکومتی است که باید در حوزه‌ها حل شود، نه در مجلس که قانون را تصویب می‌کند؛ چرا که به باور او نمایندگان مجلس فقه نمی‌دانند و قوانین را تنها بر اساس مصلحت تصویب می‌کنند.<ref>[https://hawzahnews.com/news/405522 «فقه حکومتی از چه منابعی قابل استنباط است»]، خبرگزاری حوزه.</ref>

شب‌زنده‌دار معتقد است که طبق نظر امام خمینی در [[تحریر الوسیله]]، هر [[مجتهد]] عادلی حق [[قضاوت]] دارد،<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۴۳۱.</ref> اما به گفته [[مومن قمی|محمد مؤمن]]، از فقیهان شورای نگهبان و اساتید حوزه، استناد می‌کند که گفته است نظر امام خمینی بعد از انقلاب [[سال ۱۳۵۷ هجری شمسی|۱۳۵۷ش]] و تشکیل جمهوری اسلامی، در این‌باره تغییر کرد.<ref>[https://hawzahnews.com/news/405522 «فقه حکومتی از چه منابعی قابل استنباط است»]، خبرگزاری حوزه.</ref> شب‌زنده‌دار می‌گوید نظر امام خمینی و همچنین [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]] این است که وقتی حکومت تشکیل می‌شود، تمام قضات را باید حکومت یعنی [[ولی فقیه]] معین کند.<ref>[https://hawzahnews.com/news/405522 «فقه حکومتی از چه منابعی قابل استنباط است»]، خبرگزاری حوزه.</ref>

به اعتقاد شب‌زنده‌دار، مشکل اصلی بر سر اختیارات [[ولایت فقیه]]، اطلاقاتی مانند «لا یحلّ دم امرء مسلم و لا ماله الا بطیب نفسه»<ref>شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۳۷۴ش، ج۲۹، ص۱۰.</ref> است و تصرف جایز نیست، حتی اگر تصرف‌کننده فقیه باشد،<ref>[http://vasael.ir/fa/news/6342 «آیت‌الله محمد مهدی شب‌زنده‌دار: حوزه به دلیل تامین اجزاء حکومت اسلامی رکن اصلی نظام است»]، پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل.</ref> اما افزوده است که طبق مبنای امام خمینی، می‌گوییم احتمال دارد که یک نفر باید در رأس امور حکومت باشد و این احتمالْ اطلاقات را از بین می‌برد؛<ref>[http://vasael.ir/fa/news/6342 «آیت‌الله محمد مهدی شب‌زنده‌دار: حوزه به دلیل تامین اجزاء حکومت اسلامی رکن اصلی نظام است»]، پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل.</ref> و بر این اساس [[ولی فقیه]] می‌تواند طبق موازین و بر اساس ضرورت و مصالح جامعه در ملک دیگران حتی بر خلاف رضایت شخص تصرف نماید.<ref>[http://vasael.ir/fa/news/6342 «آیت‌الله محمد مهدی شب‌زنده‌دار: حوزه به دلیل تامین اجزاء حکومت اسلامی رکن اصلی نظام است»]، پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل.</ref>