جنگ نهروان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
اصلاح جزئی
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (+ رده:جنگ نهروان (هاتکت)) |
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) جز (اصلاح جزئی) |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
|جنگ نهروان || سپاه [[خوارج]] || صفر [[سال ۳۸ هجری قمری|۳۸ق]] | |جنگ نهروان || سپاه [[خوارج]] || صفر [[سال ۳۸ هجری قمری|۳۸ق]] | ||
|} | |} | ||
بنابر پاره‌ای روایات، خوارج در [[جنگ جمل]] و جنگ صفین، در سپاه امام علی حضور داشتند.<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، | بنابر پاره‌ای روایات، خوارج در [[جنگ جمل]] و جنگ صفین، در سپاه امام علی حضور داشتند.<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص۳۴۹؛ طبری، تاریخ، ج۴، ص۵۴۱.</ref> | ||
پس از آنکه در صفین، سپاه معاویه قرآن‌ها را بر سر نیزه کردند و پیشنهاد رجوع به حکم [[قرآن]] دادند، علیرغم مخالفت امام، بیشتر سپاهیان خواستار حکمیت شدند. تحمل خسارت جانی و خستگی<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، | پس از آنکه در صفین، سپاه معاویه قرآن‌ها را بر سر نیزه کردند و پیشنهاد رجوع به حکم [[قرآن]] دادند، علیرغم مخالفت امام، بیشتر سپاهیان خواستار حکمیت شدند. تحمل خسارت جانی و خستگی<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص۴۸۴؛ ابن قتیبة الدینوري، الامامة و السیاسة، ج۱، ص۱۰۴؛ بلاذري، انساب الأشراف، ج۳، ص۱۱۰.</ref> و از سوی دیگر بافت قبیله‌ای، سطحی‌نگری اعراب بدوی در سپاه امام، نیرنگ دشمن را کارساز کرد.<ref>سبحانی، بحوث فی الملل و النحل، ج۵، ص۷۵.</ref> | ||
گروهی از یاران امام از همان آغاز با حکمیت مخالفت کردند و آن را به منزله [[ارتداد|برگشت از دین]] و شک در ایمان شمردند.<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، | گروهی از یاران امام از همان آغاز با حکمیت مخالفت کردند و آن را به منزله [[ارتداد|برگشت از دین]] و شک در ایمان شمردند.<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص۴۸۴؛ بلاذری، انساب الأشراف، ج۳، ص۱۱۱-۱۱۲.</ref> برخی نیز بعدا به استناد دو آیه قرآن (سوره مائده، آیه ۴۴ و سوره حجرات، آیه ۹) خواهان ادامه جنگ با [[معاویه]] شدند و پذیرش حکمیت را [[کفر]] دانسته و از آن توبه کردند. آنان از امام خواستند از این کفر توبه کند و شروطی که با معاویه نهاده است، نقض کند. اما امام نقض حکمیت را نپذیرفت و فرمود: ما چیزی را پذیرفته‌ایم که نمی‌توانیم آن را نقض کنیم.<ref>بلاذری، انساب الأشراف، ج۲، ص۳۵۹.</ref>. همچنین امام(ع)درباره حکمیت فرمود: من از آغاز با این حکمیت مخالف بودم، بعد نیز که به اجبار مردم به آن تن دادم، شرط کردم که اگر آنها به کتاب خدا حکم کردند، به حکمشان پایبند باشم، زیرا در اصل، ما حکمیت [[قرآن]] را پذیرفته‌ایم نه حکمیت مردم را. به علاوه امام(ع) تصمیم خود را دایر بر ادامه جنگ با شام پس از جمع آوری [[خراج]] اعلام کرد.<ref>بلاذری، انساب الأشراف، ج۲، ص۳۴۹.</ref> | ||
پس از توقف جنگ صفین و بازگشت امام به کوفه و معاویه به [[شام]]، مخالفان حکمیت از امام علی جدا شدند و به قریه حروراء نزدیک [[کوفه]] رفتند.<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، | پس از توقف جنگ صفین و بازگشت امام به کوفه و معاویه به [[شام]]، مخالفان حکمیت از امام علی جدا شدند و به قریه حروراء نزدیک [[کوفه]] رفتند.<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص۵۱۳-۵۱۴؛ بلاذری، انساب الأشراف، ج۳، ص۱۱۴و۱۲۲؛ طبری، تاریخ الطبري، ج۵، ص۶۳و۷۲و۷۸؛ مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۱۴۴.</ref> | ||
بدین ترتیب، گروهی به نام خوارج شکل گرفت. | بدین ترتیب، گروهی به نام خوارج شکل گرفت. | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
* [[عبدالله بن شجرة سلمی]] | * [[عبدالله بن شجرة سلمی]] | ||
* [[حمزة بن سنان أسدی]] | * [[حمزة بن سنان أسدی]] | ||
* [[عبدالله بن وهب راسبی]] | * [[عبدالله بن وهب راسبی]] | ||
همان گونه که از اسامی این افراد برمی‌آید، از مشاهیر [[عراق]]، کسی در میان آنها نبود. بر عکس آنها نوعا از قبایل بدوی همانند بکر بن وائل و [[بنی تمیم]] بودند.<ref>بلاذری، ج۲، ص۳۵۰</ref> | همان گونه که از اسامی این افراد برمی‌آید، از مشاهیر [[عراق]]، کسی در میان آنها نبود. بر عکس آنها نوعا از قبایل بدوی همانند بکر بن وائل و [[بنی تمیم]] بودند.<ref>بلاذری، انساب الأشراف، ج۲، ص۳۵۰.</ref> | ||
==شورش خوارج== | ==شورش خوارج== | ||
خوارج در شوال سال [[سال ۳۷ هجری قمری|۳۷ق]] در منزل زید بن حصین جمع شده و عبدالله بن وهب راسبی را به رهبری خود انتخاب کردند و بدین ترتیب اوضاع سیاسی و نظامی خود را سامان دادند. آنان پس از حکمیت، ماندن در کوفه را جایز ندانسته و تصمیم گرفتند به مدائن هجرت کنند، اما برخی از آنان رفتن به [[مدائن]] را به دلیل حضور [[شیعیان]] امام علی(ع) صلاح ندانسته و نهروان را به عنوان مقصد خود برگزیدند.<ref>دینوری، | خوارج در شوال سال [[سال ۳۷ هجری قمری|۳۷ق]] در منزل زید بن حصین جمع شده و عبدالله بن وهب راسبی را به رهبری خود انتخاب کردند و بدین ترتیب اوضاع سیاسی و نظامی خود را سامان دادند. آنان پس از حکمیت، ماندن در کوفه را جایز ندانسته و تصمیم گرفتند به مدائن هجرت کنند، اما برخی از آنان رفتن به [[مدائن]] را به دلیل حضور [[شیعیان]] امام علی(ع) صلاح ندانسته و نهروان را به عنوان مقصد خود برگزیدند.<ref>دینوری، اخبار الطوال، ص۲۰۳-۲۰۴.</ref> | ||
در همین ایام بود که نتیجه حکمیت مشخص شده و علی(ع) مخالفت خود را با آن ابراز داشت و پیروان خود را برای جنگ با معاویه به اردوگاه فراخواند. وی برای خوارج نیز پیام فرستاده و آنان را جهت حضور در جنگ فراخواند که این دعوت با پاسخ منفی این گروه مواجه گردید.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، | در همین ایام بود که نتیجه حکمیت مشخص شده و علی(ع) مخالفت خود را با آن ابراز داشت و پیروان خود را برای جنگ با معاویه به اردوگاه فراخواند. وی برای خوارج نیز پیام فرستاده و آنان را جهت حضور در جنگ فراخواند که این دعوت با پاسخ منفی این گروه مواجه گردید.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۶۶.</ref> | ||
خوارج در راه نهروان جنایات بسیار کرده و افراد زیادی را به قتل رساندند که از جمله آنها می‌توان به [[عبدالله بن خباب بن ارت]] که [[خباب بن ارت|پدرش]] از اصحاب [[پیامبر(ص)]] اسلام بود، اشاره کرد، خوارج وی را به همراه همسرش و جنینی که باردار بود به روشی بی‌رحمانه کشتند. اخبار این جنایات به امام رسید و وی لشکریان را از اردوی جنگ با معاویه به سمت نهروان هدایت کرد.<ref>طبری، | خوارج در راه نهروان جنایات بسیار کرده و افراد زیادی را به قتل رساندند که از جمله آنها می‌توان به [[عبدالله بن خباب بن ارت]] که [[خباب بن ارت|پدرش]] از اصحاب [[پیامبر(ص)]] اسلام بود، اشاره کرد، خوارج وی را به همراه همسرش و جنینی که باردار بود به روشی بی‌رحمانه کشتند. اخبار این جنایات به امام رسید و وی لشکریان را از اردوی جنگ با معاویه به سمت نهروان هدایت کرد.<ref>طبری، تاریخ الطبري، ج۵، ص۸۰-۹۲.</ref> | ||
==جنگ== | ==جنگ== | ||
اعتراضات خوارج تا شش ماه پس از صفین ادامه داشت و به همین جهت علی(ع) [[عبدالله بن عباس]] و [[صعصعة بن صوحان]] را برای گفتگو نزد آنها فرستاد. آنان تسلیم خواسته این دو نفر برای بازگشتن به جماعت نشدند. پس از آن امام(ع) از آنها خواست تا دوازده نفر را معین کرده و خود نیز همین تعداد را جدا کرده و با آنها به گفتگو نشست.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، | اعتراضات خوارج تا شش ماه پس از صفین ادامه داشت و به همین جهت علی(ع) [[عبدالله بن عباس]] و [[صعصعة بن صوحان]] را برای گفتگو نزد آنها فرستاد. آنان تسلیم خواسته این دو نفر برای بازگشتن به جماعت نشدند. پس از آن امام(ع) از آنها خواست تا دوازده نفر را معین کرده و خود نیز همین تعداد را جدا کرده و با آنها به گفتگو نشست.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۵۲.</ref> | ||
علی(ع) نامه‌ای نیز به سران خوارج نوشت و از آنها دعوت کرد که به سوی مردم بازگردند اما عبدالله بن وهب با یادآوری حوادث صفین تاکید کرد که علی(ع) از دین خارج شده و باید توبه نماید. امام پس از این نیز بارها توسط افرادی همچون [[قیس بن سعد]]، [[ابو ایوب انصاری]] خوارج را به سمت خود فراخوانده، به آنها امان داد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، | علی(ع) نامه‌ای نیز به سران خوارج نوشت و از آنها دعوت کرد که به سوی مردم بازگردند اما عبدالله بن وهب با یادآوری حوادث صفین تاکید کرد که علی(ع) از دین خارج شده و باید توبه نماید. امام پس از این نیز بارها توسط افرادی همچون [[قیس بن سعد]]، [[ابو ایوب انصاری]] خوارج را به سمت خود فراخوانده، به آنها امان داد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۷۰.</ref> وی پس از آنکه از تسلیم خوارج ناامید گردید، سپاه خود را که مشتمل بر چهارده هزار نفر بود در مقابل آنها قرار داد و نبرد آغاز گردید، در حالیکه علی(ع) تاکید کرد که سپاه وی آغازگر نبرد نباشند تا اینکه سرانجام نهروانیان جنگ را شروع کردند.<ref>دینوری، اخبار الطوال، ص۲۱۰.</ref> | ||
==تعداد سپاهیان خوارج== | ==تعداد سپاهیان خوارج== | ||
در پی رفتار مسالمت آمیز علی(ع) قبل از آغاز جنگ و دادن امان به خوارج و دعوتشان به بازگشت، تعدادی از این سپاه جدا شدند به عنوان مثال [[فروه بن نوفل|فروه بن نوفل]] و پانصد نفر دیگر از این افراد بودند.<ref>دینوری، | در پی رفتار مسالمت آمیز علی(ع) قبل از آغاز جنگ و دادن امان به خوارج و دعوتشان به بازگشت، تعدادی از این سپاه جدا شدند به عنوان مثال [[فروه بن نوفل|فروه بن نوفل]] و پانصد نفر دیگر از این افراد بودند.<ref>دینوری، اخبار الطوال، ص۲۱۰.</ref> بنابر روایات تاریخی از چهار هزار خارجی، تعداد افرادی که برای مبارزه در برابر لشکر علی(ع) باقی ماندند تنها هزار و هشتصد نفر سواره و هزار و پانصد نفر پیاده بودند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۷۱.</ref> | ||
==نتیجه جنگ== | ==نتیجه جنگ== | ||
با آغاز جنگ به سرعت تمامی خوارج کشته و یا زخمی شدند، زخمی‌ها به تعداد چهارصد نفر، به خانواده هایشان تحویل داده شدند، در مقابل از سپاه علی(ع) تعدادی کمتر از ده نفر کشته داشت، از اجتماع خوارج در نهروان کمتر از ۱۰ نفر فرار کردند که یکی از آنان عبدالرحمن بن ملجم مرادی قاتل امام علی(ع) بود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، | با آغاز جنگ به سرعت تمامی خوارج کشته و یا زخمی شدند، زخمی‌ها به تعداد چهارصد نفر، به خانواده هایشان تحویل داده شدند، در مقابل از سپاه علی(ع) تعدادی کمتر از ده نفر کشته داشت، از اجتماع خوارج در نهروان کمتر از ۱۰ نفر فرار کردند که یکی از آنان عبدالرحمن بن ملجم مرادی قاتل امام علی(ع) بود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۷۳-۳۷۵.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس۲}} | {{پانویس۲}} | ||
==منابع == | ==منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* بلاذری، انساب الاشراف، تحقیق محمدباقر محمودی، موسسه اعلمی، بیروت. | |||
* بلاذری، | * جعفریان، تاریخ الخلفاء، مبحث جنگ نهروان. | ||
* جعفریان، | * دینوری، اخبار الطوال، ترجمه مهدوی دامغانی، بنیاد فرهنگ ایران، تهران. | ||
* دینوری، | *طبری، تاریخ، بیروت، موسسه اعلمی. | ||
*طبری، تاریخ، بیروت، موسسه اعلمی | * مسعودی، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران. | ||
* مسعودی، | * نهج البلاغه | ||
* | * یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ترجمه ابراهیم آیتی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران. | ||
* یعقوبی، | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||