۱۵٬۸۸۹
ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (تمیزکاری) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (تمیزکاری) |
||
خط ۲: | خط ۲: | ||
{{مقاله توصیفی فقهی}} | {{مقاله توصیفی فقهی}} | ||
'''سُرمِه کشیدن''' (به عربی اِکتحال) از اعمال [[مستحب|مستحب]] و سنتهای [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] و [[امامان شیعه]] که دیگران را به انجام آن | '''سُرمِه کشیدن''' (به عربی اِکتحال) از اعمال [[مستحب|مستحب]] و سنتهای [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] و [[امامان شیعه]] که دیگران را به انجام آن سفارش میکردند. | ||
سرمه کشیدن به سرمه سیاه در حال [[احرام]]، برای مردان و زنان [[حرام]] دانسته شده است. برخی از [[فقها]] معتقدند که سرمه کشیدن روزهدار در صورتی که بو یا مزه آن به حلق برسد، [[مکروه|کراهت]] دارد. عدهای سرمه را مانع رسیدن آب [[وضو]] دانسته که باید از روی چشم پاک شود. | سرمه کشیدن به سرمه سیاه در حال [[احرام]]، برای مردان و زنان [[حرام]] دانسته شده است. برخی از [[فقها]] معتقدند که سرمه کشیدن روزهدار در صورتی که بو یا مزه آن به حلق برسد، [[مکروه|کراهت]] دارد. عدهای سرمه را مانع رسیدن آب [[وضو]] دانسته که باید از روی چشم پاک شود. | ||
خط ۹: | خط ۹: | ||
== معرفی == | == معرفی == | ||
سرمه کشیدن چشم که به آن در [[فقه]]، اکتحال گفته میشود،<ref>وجدانی فخر، الجواهر الفخریة، ۱۴۲۶ق، ج۴، ص۲۵۵.</ref> از روشهای زینت<ref>عاملی، معالم الدین، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۹۰۶؛ جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهلبیت(ع)، قم، ج۲۲، ص۶۹.</ref> و از اعمال [[مستحب|مستحبی]] است که | سرمه کشیدن چشم که به آن در [[فقه]]، اکتحال گفته میشود،<ref>وجدانی فخر، الجواهر الفخریة، ۱۴۲۶ق، ج۴، ص۲۵۵.</ref> از روشهای زینت<ref>عاملی، معالم الدین، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۹۰۶؛ جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهلبیت(ع)، قم، ج۲۲، ص۶۹.</ref> و از اعمال [[مستحب|مستحبی]] است که به مردان و زنان سفارش شده است.<ref> نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۹۶.</ref> اکتحال در لغت به معنای قراردادن چیزی بر روی چشم است<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱۱، ص۵۸۴؛ محمود، معجم المصطلحات، ج۱، ص۲۷۰.</ref> و یا هر چیز مفیدی که برای درمان، روی چشم گذاشته میشود.<ref> أزدی، كتاب الماء، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۱۱۰۲؛ زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۱۵، ص۶۴۹.</ref> | ||
در منابع [[اسلام|اسلامی]] از سرمه کشیدن بهعنوان یکی از [[سنت|سنتها]] در [[سیره]] و رفتار [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] یاد شده<ref> | در منابع [[اسلام|اسلامی]] از سرمه کشیدن بهعنوان یکی از [[سنت|سنتها]] در [[سیره]] و رفتار [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] یاد شده<ref> نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۹۶.</ref> و [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] نیز بر آن تأکید کرده<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۳.</ref> و آن را از نشانههای [[ایمان]] دانستهاند؛<ref> حر عاملی، هدایة الأمة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۵۰؛ طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۶.</ref> و یاران خود را به سرمه کشیدن تشویق میکردند.<ref> حر عاملی، هدایة الأمة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۴۹.</ref> | ||
در [[تفسیر]] آیه «وَ لا یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلّا ما ظَهَرَ مِنْها»<ref>سوره نور، آیه۳۱.</ref> روایتی از [[امام صادق علیهالسلام|امام صادق(ع)]]<ref>قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۹۷.</ref> و [[امام محمد باقر علیهالسلام|امام باقر(ع)]] نقل شده<ref>جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهلبیت(ع)، قم، ج۲۲، ص۶۹.</ref> که | در [[تفسیر]] آیه «وَ لا یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلّا ما ظَهَرَ مِنْها»<ref>سوره نور، آیه۳۱.</ref> روایتی از [[امام صادق علیهالسلام|امام صادق(ع)]]<ref>قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۹۷.</ref> و [[امام محمد باقر علیهالسلام|امام باقر(ع)]] نقل شده<ref>جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهلبیت(ع)، قم، ج۲۲، ص۶۹.</ref> که سرمه چشم را از زینتهای ظاهری [[مباح]] برای زنان، معرفی کردهاند؛ از اینرو برخی از محققان سرمه کشیدن را از احتمالات جمله «إِلّا ما ظَهَرَ مِنْها» دانسته<ref> جمعی ازمؤلفان، مجله فقه اهلبیت(ع)، قم، ج۵۴، ص۱۵۵.</ref> و عدهای از [[مجتهد|فقها]] جز زینتهای ممنوعه برای زنان در برابر [[نامحرم]] نمیدانند.<ref> امام خمینی، توضیح المسائل محشی، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۹۲۸-۹۲۹.</ref> | ||
== فوائد اکتحال در روایات == | == فوائد اکتحال در روایات == | ||
خط ۲۲: | خط ۲۰: | ||
افزایش قدرت [[آمیزش]]،<ref> طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۶</ref> محکمی<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۴.</ref> و رشد مژهها، تیزبینی چشم،<ref>طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۵.</ref> در امان ماندن از آب سیاه چشم،<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۳.</ref> از بین برنده خار و خاشاکهای داخل چشم<ref>ابن حیون، دعائم الإسلام، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۱۴۶.</ref> و آثار معنوی چون کمک به [[عبادت]] و [[احیا|شب زندهداری]]،<ref> طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۵.</ref> سجدههای طولانی<ref>اصفهانی، لوامع صاحبقرانی، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۴۶۱.</ref> و نورانیت سیمای انسان<ref> صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۳۷.</ref> از دیگر فوائد سرمه کشیدن در روایات است. | افزایش قدرت [[آمیزش]]،<ref> طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۶</ref> محکمی<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۴.</ref> و رشد مژهها، تیزبینی چشم،<ref>طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۵.</ref> در امان ماندن از آب سیاه چشم،<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۳.</ref> از بین برنده خار و خاشاکهای داخل چشم<ref>ابن حیون، دعائم الإسلام، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۱۴۶.</ref> و آثار معنوی چون کمک به [[عبادت]] و [[احیا|شب زندهداری]]،<ref> طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۵.</ref> سجدههای طولانی<ref>اصفهانی، لوامع صاحبقرانی، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۴۶۱.</ref> و نورانیت سیمای انسان<ref> صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۳۷.</ref> از دیگر فوائد سرمه کشیدن در روایات است. | ||
در برخی از روایات به جنس سرمه،<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۳.</ref> {{یادداشت| إثمد نام نوعی سرمه است که در روایات فراوانی از آن نام برده شده و به استفاده از آن سفارش شده است.(برای نمونه نگاه | در برخی از روایات به جنس سرمه،<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۳.</ref> {{یادداشت| إثمد نام نوعی سرمه است که در روایات فراوانی از آن نام برده شده و به استفاده از آن سفارش شده است.(برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۳.) برخی معتقدند إثمد سنگی است که در کوههای اصفهان قرار دارد(زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۱۵، ص۶۴۹.) و به کحل اصفهان نیز شناخته میشود.(ازدی، كتاب الماء، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۱۱۰۲)}} مقدار مصرف<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۹، ص۲۸۷.</ref> و زمان سرمه کشیدن<ref>برای نمونه نگاه کنید به: طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۶.</ref> توجه شده و به [[دعا|دعایی]] خاص هم به هنگام سرمه کشیدن اشاره کردهاند.<ref> طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۷.</ref> | ||
برخی از کتب روایی، فصلی را به روایات در زمینه سرمه کشیدن اختصاص دادهاند<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۳.</ref> و به دستهبندی روایات در این زمینه پرداختهاند.<ref> حر عاملی، هدایة الأمة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۴۹-۱۵۲؛ | برخی از کتب روایی، فصلی را به روایات در زمینه سرمه کشیدن اختصاص دادهاند<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۳.</ref> و به دستهبندی روایات در این زمینه پرداختهاند.<ref> حر عاملی، هدایة الأمة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۴۹-۱۵۲؛ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۹۶-۳۹۸.</ref> | ||
== | == احکام فقهی سرمه== | ||
در [[حرام|حرمت]] و [[مکروه|کراهت]] استفاده از سرمه سیاه در حال [[احرام]] اختلافنظر وجود دارد.<ref> جمعی از پژوهشگران، موسوعه الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳، ج۶، ص۶۱۳.</ref> عدهای از فقها سرمه کشیدن به سرمه سیاه در حال احرام را حرام برای مردان و زنان<ref>جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۶، ص۶۱۳؛ امام خمینی، مناسک حج، بیتا، ص۱۰۱؛ خامنهای، مناسک حج، بیتا، ص۲۶.</ref> دانستهاند؛<ref> وجدانی فخر، الجواهر الفخریة، ۱۴۲۶ق، ج۴، ص۲۵۵؛ انصاری، مناسک حج محشی، ۱۴۲۵ق، ص۳۶؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج۱، ص۴۲۲؛ خامنهای، مناسک حج، بیتا، ص۲۶؛ وحید خراسانی، مناسک حج، ۱۴۲۸ق، ص۱۲۴؛ محمودی، مناسک عمره مفرده محشی، ۱۴۲۹ق، ص۶۵-۶۶.</ref> هرچند به قصد زینت نباشد،<ref>جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۶، ص۶۱۳؛ امام خمینی، مناسک حج، بیتا، ص۱۰۱؛ خامنهای، مناسک حج، بیتا، ص۲۶.</ref> | در [[حرام|حرمت]] و [[مکروه|کراهت]] استفاده از سرمه سیاه در حال [[احرام]] اختلافنظر وجود دارد.<ref> جمعی از پژوهشگران، موسوعه الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳، ج۶، ص۶۱۳.</ref> عدهای از فقها سرمه کشیدن به سرمه سیاه در حال احرام را حرام برای مردان و زنان<ref>جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۶، ص۶۱۳؛ امام خمینی، مناسک حج، بیتا، ص۱۰۱؛ خامنهای، مناسک حج، بیتا، ص۲۶.</ref> دانستهاند؛<ref> وجدانی فخر، الجواهر الفخریة، ۱۴۲۶ق، ج۴، ص۲۵۵؛ انصاری، مناسک حج محشی، ۱۴۲۵ق، ص۳۶؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج۱، ص۴۲۲؛ خامنهای، مناسک حج، بیتا، ص۲۶؛ وحید خراسانی، مناسک حج، ۱۴۲۸ق، ص۱۲۴؛ محمودی، مناسک عمره مفرده محشی، ۱۴۲۹ق، ص۶۵-۶۶.</ref> هرچند به قصد زینت نباشد،<ref>جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۶، ص۶۱۳؛ امام خمینی، مناسک حج، بیتا، ص۱۰۱؛ خامنهای، مناسک حج، بیتا، ص۲۶.</ref> | ||
عدهای برای حرمت اکتحال در حال احرام ادعای شهرت و [[اجماع]] کردهاند؛<ref> جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۶، ص۶۱۳.</ref> هرچند برخی چون [[شیخ طوسی]] آن را از موارد [[مکروه]] دانستهاند.<ref> طوسی، الجمل و العقود، ۱۳۸۷ق، ص۱۳۶.</ref> | عدهای برای حرمت اکتحال در حال احرام ادعای شهرت و [[اجماع]] کردهاند؛<ref> جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۶، ص۶۱۳.</ref> هرچند برخی چون [[شیخ طوسی]] آن را از موارد [[مکروه]] دانستهاند.<ref> طوسی، الجمل و العقود، ۱۳۸۷ق، ص۱۳۶.</ref> | ||
در پارهای از کتب روایی چون [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل الشیعه]]<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۲، ص۴۶۸.</ref> و [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک الوسائل]]<ref> | در پارهای از کتب روایی چون [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل الشیعه]]<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۲، ص۴۶۸.</ref> و [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک الوسائل]]<ref> نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۲۱۷.</ref> بخشی از کتاب را به روایات تحریم اکتحال در حال احرام اختصاص دادهاند. | ||
بعضی از فقها معتقدند که سرمه کشیدن در حال احرام [[کفاره]] ندارد؛ اما اگر بوی خوشی داشته باشد بنا بر اقوی کفاره خواهد داشت.<ref> وجدانی فخر، الجواهر الفخریة، ۱۴۲۶ق، ج۴، ص۲۵۵؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج۱، ص۴۲۲؛ محمودی، مناسک عمره مفرده محشی، ۱۴۲۹ق، ص۶۵-۶۶.</ref> | بعضی از فقها معتقدند که سرمه کشیدن در حال احرام [[کفاره]] ندارد؛ اما اگر بوی خوشی داشته باشد بنا بر اقوی کفاره خواهد داشت.<ref> وجدانی فخر، الجواهر الفخریة، ۱۴۲۶ق، ج۴، ص۲۵۵؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج۱، ص۴۲۲؛ محمودی، مناسک عمره مفرده محشی، ۱۴۲۹ق، ص۶۵-۶۶.</ref> | ||
خط ۴۷: | خط ۴۵: | ||
* ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، ۱۴۱۴ق. | * ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، ۱۴۱۴ق. | ||
* ابنا بسطام، عبدالله و حسین، طبّ الأئمة(ع)، قم، دارالشریف الرضی، چاپ دوم، ۱۴۱۱ق. | * ابنا بسطام، عبدالله و حسین، طبّ الأئمة(ع)، قم، دارالشریف الرضی، چاپ دوم، ۱۴۱۱ق. | ||
* | * ازدی، عبدالله بن محمد، كتاب الماء، تهران، مؤسسه مطالعات تاريخ پزشكي، طب اسلامي و مكمل - دانشگاه علوم پزشكي ايران، ۱۳۸۷ش. | ||
* اصفهانی، مجلسی اول، محمد تقی، لوامع صاحبقرانی، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق. | * اصفهانی، مجلسی اول، محمد تقی، لوامع صاحبقرانی، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق. | ||
* امام خمینی، سید روح اللّه موسوی، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، بیتا. | |||
* امام خمینی، سید روح اللّه موسوی، توضیح المسائل (محشّی - امام خمینی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ق. | |||
* امام خمینی، سید روح اللّه موسوی، توضیح المسائل، بیجا، ۱۴۲۶ق. | |||
* امام خمینی، سید روح الله موسوی، مناسک حج، بیجا، بیتا. | |||
* انصاری، شیخ مرتضی، مناسک حج (محشی)، قم، مجمع الفکر الإسلامی، ۱۴۲۵ق. | * انصاری، شیخ مرتضی، مناسک حج (محشی)، قم، مجمع الفکر الإسلامی، ۱۴۲۵ق. | ||
* جمعی از پژوهشگران زیر نظر شاهرودی، سید محمود هاشمی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیت(ع)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهلبیت(ع)، ۱۴۲۶ق. | * جمعی از پژوهشگران زیر نظر شاهرودی، سید محمود هاشمی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیت(ع)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهلبیت(ع)، ۱۴۲۶ق. | ||
* جمعی از پژوهشگران زیر نظر شاهرودی، سید محمود هاشمی، موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهلالبیت(ع)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهلبیت(ع)، ۱۴۲۳ق. | * جمعی از پژوهشگران زیر نظر شاهرودی، سید محمود هاشمی، موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهلالبیت(ع)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهلبیت(ع)، ۱۴۲۳ق. | ||
* جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهلبیت(ع)، فارسی، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهلبیت(ع)، بیتا. | * جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهلبیت(ع)، فارسی، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهلبیت(ع)، بیتا. | ||
* حر عاملی، محمد بن حسن، هدایة الأمة إلی أحکام الأئمة - منتخب المسائل، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، ۱۴۱۲ق. | |||
* حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آلالبیت(ع)، ۱۴۰۹ق. | * حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آلالبیت(ع)، ۱۴۰۹ق. | ||
* خامنهای، سید علی حسینی، مناسک حج، بیجا، بیتا. | * خامنهای، سید علی حسینی، مناسک حج، بیجا، بیتا. | ||
* زبيدي، محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفكر، ۱۴۱۴ق. | * زبيدي، محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفكر، ۱۴۱۴ق. | ||
* صدوق، محمد بن علی بن بابویه، الخصال، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش. | * صدوق، محمد بن علی بن بابویه، الخصال، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش. | ||
خط ۷۲: | خط ۷۰: | ||
* لاری، سید عبدالحسین، مجموعه مقالات، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، ۱۴۱۸ق. | * لاری، سید عبدالحسین، مجموعه مقالات، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، ۱۴۱۸ق. | ||
* مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت،دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق. | * مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت،دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق. | ||
* محمود، عبدالرحمان، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، بیجا، بیتا. | |||
* محمود، | |||
* محمودی، محمدرضا، مناسک عمره مفرده (محشی)، قم، نشر مشعر، ۱۴۲۹ق. | * محمودی، محمدرضا، مناسک عمره مفرده (محشی)، قم، نشر مشعر، ۱۴۲۹ق. | ||
* نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسه آلالبیت(ع)، ۱۴۰۸ق. | |||
* وجدانی فخر، قدرت الله، الجواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیة، قم، انتشارات سماء قلم، چاپ دوم، ۱۴۲۶ق. | * وجدانی فخر، قدرت الله، الجواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیة، قم، انتشارات سماء قلم، چاپ دوم، ۱۴۲۶ق. | ||
* وحید خراسانی، حسین، مناسک حج، قم، مدرسة الإمام باقر العلوم(ع)، چاپ چهارم، ۱۴۲۸ق. | * وحید خراسانی، حسین، مناسک حج، قم، مدرسة الإمام باقر العلوم(ع)، چاپ چهارم، ۱۴۲۸ق. |
ویرایش