سرمه کشیدن: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سُرمِه کشیدن''' (اکتحال) از اعمال [[مستحب|مستحبی]] که به تمامی مردان و زنان سفارش شده است. اکتحال از سنت‌های [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] و [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] بوده و دیگران را به آن تشویق می‌کردند.

ثمرات فراوانی از اکتحال در [[حدیث|روایات]] اسلامی نقل شده است که برخی از آنان جنبه پیشگیری و برخی جنبه درمان دارند. کمک به رشد مو، جلوگیری از ریزش اشک زیاد، گوارایی آب دهان، تیزبینی و جلای چشم از جمله فوائدی است که در روایات آمده است.

سرمه کشیدن به سرمه سیاه در حال [[احرام]]، برای مردان و زنان [[حرام]] دانسته شده است؛ اما [[کفاره]] ندارد. برخی از [[فقها]] معتقدند که سرمه کشیدن شخص روزه‌دار در صورتی که بو یا مزه آن به حلق برسد، [[مکروه|کراهت]] دارد. عده‌ای سرمه را مانع رسیدن آب [[وضو]] دانسته که باید از روی چشم پاک شود.

سرمه کشیدن چشم که به آن در [[فقه]] اسلامی، اکتحال گفته می‌شود،<ref>وجدانی فخر، الجواهر الفخریة، ۱۴۲۶ق، ج‌۴، ص۲۵۵.</ref> یکی از روش‌های زینت<ref>عاملی، معالم الدین، ۱۴۱۸ق، ج‌۲، ص۹۰۶؛ جمعی ازمؤلفان، مجله فقه اهل‌بیت(ع)، قم، ج‌۲۲، ص۶۹.</ref> و از اعمال [[مستحب|مستحبی]] است که بر تمام افراد مرد و زن سفارش شده است.<ref>محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج‌۱، ص۳۹۶.</ref> اکتحال به معنای قراردادن چیزی بر روی چشم است<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج‌۱۱، ص۵۸۴؛ محمود، معجم المصطلحات، ج‌۱، ص۲۷۰.</ref> و یا هر چیز مفیدی که برای درمان، روی چشم گذاشته می‌شود.<ref> أزدی، كتاب الماء، ۱۳۸۷ش، ج‏۳، ص۱۱۰۲؛ زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج‏۱۵، ص۶۴۹.</ref>  

در منابع [[اسلام|اسلامی]] از سرمه کشیدن به‌عنوان یکی از [[سنت|سنت‌ها]] در [[سیره]] و رفتار [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] یاد شده<ref> محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج‌۱، ص۳۹۶.</ref> و [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] نیز با یادآوری سنت پیامبر(ص)، بر آن تأکید کرده<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج‌۶، ص۴۹۳.</ref> و آن را از نشانه‌های [[ایمان]] دانسته‌اند؛<ref> حر عاملی، هدایة الأمة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۵۰‌؛ طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۶.</ref> به‌گونه‌ای که یاران خود را به سرمه کشیدن تشویق می‌نمودند.<ref> حر عاملی، هدایة الأمة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۴۹.</ref>

در [[تفسیر]] آیه «وَ لا یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلّا ما ظَهَرَ مِنْها»<ref>سوره نور، آیه۳۱</ref> روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]<ref>قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج‌۳، ص۱۹۷.</ref> و [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] نقل شده<ref>جمعی ازمؤلفان، مجله فقه اهل‌بیت(ع)، قم، ج‌۲۲، ص۶۹.</ref> که در آن سرمه چشم را به‌عنوان یکی از زینت‌های ظاهری [[مباح]] برای زنان، معرفی کرده‌اند؛ بنابراین برخی از محققان سرمه کشیدن را یکی از احتمالات جمله «إِلّا ما ظَهَرَ مِنْها» دانسته‌<ref> جمعی ازمؤلفان، مجله فقه اهل‌بیت(ع)، قم، ج‌۵۴، ص۱۵۵.</ref> و عده‌ای از [[مجتهد|فقها]] جز زینت‌های ممنوعه برای زنان در برابر [[نامحرم]] نمی‌دانند.<ref> خمینی، توضیح المسائل محشی، ۱۴۲۴ق، ج‌۲، ص۹۲۸-۹۲۹.</ref>

در [[حدیث|روایات]] اسلامی به استفاده از سرمه و فوائد آن برای چشم اشاره<ref>برای نمونه نگاه کن به: صدوق، ثواب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص۲۲؛ شهید اول، الدروس الشرعیة، ۱۴۱۷ق، ج‌۳، ص۵۱.</ref> و در پاره‌ای از روایات برای پیشگیری<ref> صدوق، ثواب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص۲۲.</ref> و حتی درمان برخی از بیماری‌های چشم سفارش شده است.<ref> ابنا بسطام، طب الأئمة، ۱۴۱۱ق، ص۸۳؛ طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۶.</ref> [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] سرمه کشیدن در شب را برای بدن مفید و در روز زینت دانسته است.<ref> عاملی، معالم الدین، ۱۴۱۸ق، ج‌۲، ص۹۰۶؛ اصفهانی، لوامع صاحبقرانی، ۱۴۱۴ق، ج‌۱، ص۴۶۱.</ref> ایشان در روایتی دیگر، کمک به رشد مو، جلوگیری از ریزش اشک زیاد، گوارایی آب دهان و جلای چشم را از فوائد سرمه کشیدن معرفی کرده است.<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۲؛ صدوق، ثواب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص۲۲.</ref>

افزایش قدرت [[آمیزش]]،<ref> طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۶</ref> محکمی<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۴.</ref> و رشد مژه‌ها، تیزبینی چشم،<ref>طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۵.</ref> در امان ماندن از آب سیاه چشم،<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹۳.</ref> از بین برنده خار و خاشاک‌های داخل چشم<ref>ابن حیون، دعائم الإسلام، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۱۴۶.</ref> و حتی آثار معنوی چون کمک به [[عبادت]] و [[احیا|شب زنده‌داری]]،<ref> طبرسی، مکارم الأخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۴۵.</ref> سجده‌های طولانی<ref>اصفهانی، لوامع صاحبقرانی، ۱۴۱۴ق، ج‌۱، ص۴۶۱.</ref> و نورانیت سیمای انسان<ref> صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۳۷.</ref> از دیگر فوائد سرمه کشیدن در روایات مختلف است.

برخی از کتب روایی، فصلی را به روایات در زمینه سرمه کشیدن اختصاص داده‌اند<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج‌۶، ص۴۹۳.</ref> و حتی به دسته‌بندی روایات در این زمینه پرداخته‌اند.<ref> حر عاملی، هدایة الأمة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۴۹-۱۵۲؛ محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج‌۱، ص۳۹۶-۳۹۸.</ref>

در [[حرام|حرمت]] و [[مکروه|کراهت]] استفاده از سرمه سیاه در حال [[احرام]] اختلاف نظر وجود دارد.<ref> جمعی از پژوهشگران، موسوعه الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳، ج‌۶، ص۶۱۳.</ref> عده‌ای از فقها سرمه کشیدن به سرمه سیاه در حال احرام را حرام دانسته‌اند؛<ref> وجدانی فخر، الجواهر الفخریة، ۱۴۲۶ق، ج‌۴، ص۲۵۵؛ انصاری، مناسک حج محشی، ۱۴۲۵ق، ص۳۶؛ خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج‌۱، ص۴۲۲؛ خامنه‌ای، مناسک حج، بی‌تا، ص۲۶؛ وحید خراسانی، مناسک حج، ۱۴۲۸ق، ص۱۲۴؛ محمودی، مناسک عمره مفرده محشی، ۱۴۲۹ق، ص۶۵-۶۶.</ref> هرچند به قصد زینت نباشد، <ref>جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی، ۱۴۲۳ق، ج‌۶، ص۶۱۳؛ خمینی، مناسک حج، بی‌تا، ص۱۰۱؛ خامنه‌ای، مناسک حج، بی‌تا، ص۲۶.</ref> مگر آنکه مجبور به استفاده از آن باشد که در این صورت حرام نخواهد بود.<ref> خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج‌۱، ص۴۲۲؛ محمودی، مناسک عمره مفرده محشی، ۱۴۲۹ق، ص۶۵-۶۶.</ref> در حکم مسئله فرقی بین زن و مرد نیست؛<ref>جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی، ۱۴۲۳ق، ج‌۶، ص۶۱۳؛ خمینی، مناسک حج، بی‌تا، ص۱۰۱؛ خامنه‌ای، مناسک حج، بی‌تا، ص۲۶.</ref>

بعضی از فقها معتقدند که سرمه کشیدن در حال احرام [[کفاره]] ندارد؛ اما اگر بوی خوشی داشته باشد بنا بر اقوی کفاره خواهد داشت.<ref> وجدانی فخر، الجواهر الفخریة، ۱۴۲۶ق، ج‌۴، ص۲۵۵؛ خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج‌۱، ص۴۲۲؛ محمودی، مناسک عمره مفرده محشی، ۱۴۲۹ق، ص۶۵-۶۶.</ref>

عده‌ای سرمه کشیدن در حال [[روزه]] را جایز و عده‌ای دیگر از [[مبطلات روزه]] دانسته‌اند؛<ref>لاری، مجموعه مقالات، ۱۴۱۸ق، ص۵۹۱.</ref>

اما شمار دیگری از فقها معتقدند که سرمه کشیدن شخص روزه‌دار در صورتی که مزه یا بوی آن به حلق برسد، [[مکروه]] است.<ref> جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج‌۳، ص۱۷۸؛ خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۳۴۵.</ref>  

سرمه از موانع رسیدن آب [[وضو]] به بدن دانسته شده است که باید قبل از وضو از روی چشم پاک شود.<ref> کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۴۰.</ref>