|
|
| خط ۵۹: |
خط ۵۹: |
|
| |
|
| ==ارتباط حدیث با آیات قرآن== | | ==ارتباط حدیث با آیات قرآن== |
| محتوای حدیث من عرف نفسه، «سیر در آیات انفسی»{{یادداشت|مراد از سیر در آیات انفسی، تفکر در نفس آدمی است که در مقابل آیات آفاقی، یعنی تفکر در جهان هستی قرار دارد.}} دانسته شده که در [[آیه]] «سَنُرِ‌یهِمْ آیاتِنَا فِی الْآفَاقِ وَفِی أَنفُسِهِمْ حَتَّیٰ یتَبَینَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ...؛ به زودی نشانه‌های خود را در افقها[ی گوناگون] و در دلهایشان بدیشان خواهیم نمود، تا برایشان روشن گردد که او خود حق است»<ref>سوره فصلت،آیه ۵۳.</ref> یکی از راه‌های معرفت خدا شمرده شده است.<ref>جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۱۳۰و۱۴۵؛ مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۳۲۶-۳۲۸.</ref>
| | شماری از مفسران حدیث «من عرف نفسه» را دارای ارتباط معنایی با برخی از آیات قرآن دانسته‌اند. برای مثال نوشته است منظور از عبارت‌های قرآنیِ «عَلَيْكُمْ أَنفُسَكُمْ»،<ref>سوره مائده، آیه ۱۰۵.</ref ««سَنُرِ‌یهِمْ آیاتِنَا...فِی أَنفُسِهِمْ»<ref>سوره فصلت،آیه ۵۳.</ref> و « «وَ فِي الْأَرْضِ آياتٌ لِلْمُوقِنِينَ، وَ فِي أَنْفُسِكُم»<ref>سوره ذاریات، آیه ۲۱.</ref> را همان معرفت نفس دانسته و حدیث «من عرف نفسه» را نقل است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۱۶۵تا۱۷۰</ref> |
|
| |
|
| علامه طباطبایی حدیث من عرف نفسه را هم معنا با آیات «یَا أَيُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنفُسَكُمْ؛ اى کسانى که ایمان آورده‌اید بر شما باد رعایت نفس خودتان»<ref>سوره مائده، آیه ۱۰۵.</ref> و «وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّـهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ»<ref>سوره حشر، آیه ۱۸و۱۹.</ref> دانسته است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۶۵.</ref> | | همچنین ملاصدرا، علامه طباطبایی و جوادی آملی ذیل آیه «نَسُوا اللَّـهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ»<ref>سوره حشر، آیه ۱۸و۱۹.</ref> از این حدیث سخن گفته‌اند.<ref> ملاصدرا، اسرار الآیات، ۱۳۶۰ش، ص۱۶۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۱۶۵؛ جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۱۴۵و۱۸۱.</ref> ابوالحسن علی واحدی، مفسر سنی قرن پنجم قمری، هم ذیل آیه ۱۳۰ سوره بقره این حدیث را پیش کشیده است.<ref>واحدی، الوسیط، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۹۸.</ref> |
| [[ملاصدرا]] در رابطه آیه اخیر با حدیث «من عرف نفسه» گفته است که آیه تنبهی است بر اینکه اگر کسی نفسش را شناخت، [[خدا]] را شناخته است. پس اگر کسی نسبت به خدا جاهل باشد، دلیل بر این است که خودش را نیز نشناخته است.<ref>ملاصدرا، اسرار الآیات، ۱۳۶۰ش، ص۱۳۴.</ref>
| |
| از این رو، حدیث من عرف نفسه را عکس نقیض{{یادداشت|عکس نقیض در اصطلاح منطق عبارت است از تبدیل هر یک از دو طرف قضیه به نقیض دیگری با هماهنگی در صدق و کیفیت آن. موضوع در قضیه «نَسُوا اللَّـهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ» نسیان خدا و محمول آن، فراموشی نفس است. آنچه به منزله عکس این نقیض است همان معرفت نفس و خدا است که معنای حدیث من عرف نفسه است.(جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۱۸۱)}} آیه «نَسُوا اللَّـهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ» دانسته‌اند.<ref> ملاصدرا، اسرار الآیات، ۱۳۶۰ش، ص۱۶۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۶۵؛ جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۱۴۵و۱۸۱.</ref> | |
| | |
| از دیدگاه برخی محتوای این حدیث از آیه «وَ مَنْ يَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْراهيمَ إِلاَّ مَنْ سَفِهَ نَفْسَه؛ جز افراد سفیه و نادان، چه کسى از آیین ابراهیم روىیگردان خواهد شد؟!»<ref>سوره بقره، آیه ۱۳۰.</ref> به دست آمده است.<ref>واحدی، الوسیط، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۹۸؛ قاری، اسرار المرفوعه، دار الامانه، ص۳۵۲.</ref> گفته شده مراد از سفاهت نفس در آیه جهل نسبت به نفس است. پس هنگامی که براساس حدیث، معرفت نفس موجب معرفت به پرودگار باشد، جهل نسبت به نفس نیز، جهل نسبت به خدا و روی‌گردانی از آیین [[ابراهیم(ع)]] را در پی خواهد داشت.<ref>واحدی، الوسیط، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۹۸.</ref>
| |
|
| |
|
| ==احادیث مشابه== | | ==احادیث مشابه== |
