پرش به محتوا

تجاوز به عنف: تفاوت میان نسخه‌ها

۶۰۸ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۹ ژانویهٔ ۲۰۲۰
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (تمیزکاری)
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۲: خط ۱۲:
عنف مادی و عنف معنوی از مصادیق عنف به شمار می‌روند.<ref>برهانی و دادجو، «مفهوم و جایگاه عنف در حقوق کیفری ایران»، ص۱۱۹.</ref>منظور از عنف مادی، غلبه پیدا کردن و تجاوز همراه با خشونت، آزار و اذیت فیزیکی و جسمی است؛<ref>برهانی و دادجو، «مفهوم و جایگاه عنف در حقوق کیفری ایران»، ص۱۱۹.</ref>ولی در عنف معنوی، بزهکار، بدون استفاده از نیروی جسمانی و فشار فیزیکی، روان بزه‌دیده را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بر او سلطه و قهر پیدا می‌کند.<ref>برهانی و دادجو، «مفهوم و جایگاه عنف در حقوق کیفری ایران»، ص۱۲۰.</ref>
عنف مادی و عنف معنوی از مصادیق عنف به شمار می‌روند.<ref>برهانی و دادجو، «مفهوم و جایگاه عنف در حقوق کیفری ایران»، ص۱۱۹.</ref>منظور از عنف مادی، غلبه پیدا کردن و تجاوز همراه با خشونت، آزار و اذیت فیزیکی و جسمی است؛<ref>برهانی و دادجو، «مفهوم و جایگاه عنف در حقوق کیفری ایران»، ص۱۱۹.</ref>ولی در عنف معنوی، بزهکار، بدون استفاده از نیروی جسمانی و فشار فیزیکی، روان بزه‌دیده را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بر او سلطه و قهر پیدا می‌کند.<ref>برهانی و دادجو، «مفهوم و جایگاه عنف در حقوق کیفری ایران»، ص۱۲۰.</ref>


==احکام فقهی==
==حکم فقهی==
«عنف» در [[ابواب فقهی]] به طور خاص در دو مورد، موضوع [[حکم شرعی]] قرار گرفته است؛ یکی در باب [[دیات]] که در معنای لغوی آن؛ یعنی بیان شدت، تندی و درشتی در رفتار و در مقابل رفق و مدارا به کار رفته است.<ref>شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۲۵ق، ج۱۵، ص۳۳۱؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۳، ص۵۳؛ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۰ق، ص۵۶۱.</ref> و دیگر آن که برخی فقهای معاصر در باب [[زنا]]، تعبیر زنای به عنف را در کنار زنای اکراهی به کار برده و آن را موجب حدّ قتل دانسته‌اند که منظور از آن، زنایی است که با سلب اختیار کامل از زن صورت گرفته باشد.<ref>منتظری، الاحکام الشریعة علی مذهب اهل البیت، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۵۵۳؛مکارم شیرازی، انوار الفقاهة، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۲۹۲؛ سبحانی، نظام القضاء و الشهادة، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۵۰۸. </ref>
«عنف» در [[ابواب فقهی]] به طور خاص در دو مورد، موضوع [[حکم شرعی]] قرار گرفته است؛ یکی در باب [[دیات]] که در معنای لغوی آن؛ یعنی بیان شدت، تندی و درشتی در رفتار و در مقابل رفق و مدارا به کار رفته است.<ref>شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۲۵ق، ج۱۵، ص۳۳۱؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۳، ص۵۳؛ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۰ق، ص۵۶۱.</ref> و دیگر آن که برخی فقهای معاصر در باب [[زنا]]، تعبیر زنای به عنف را در کنار زنای اکراهی به کار برده و آن را موجب حدّ قتل دانسته‌اند که منظور از آن، زنایی است که با سلب اختیار کامل از زن صورت گرفته باشد.<ref>منتظری، الاحکام الشریعة علی مذهب اهل البیت، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۵۵۳؛مکارم شیرازی، انوار الفقاهة، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۲۹۲؛ سبحانی، نظام القضاء و الشهادة، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۵۰۸. </ref>


===مجازات===
===مجازات===
حدّ زنای به عنف، قتل زناکار است؛ خواه [[محصن]] باشد یا غیر محصن<ref>مؤسسه دایره المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۴۹۷.</ref> و در این حکم اختلافی نیست.<ref>شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۲۵ق، ج۱۴، ص۳۶۰.</ref> [[صاحب جواهر]]، مجازات زنای به اکراه را قتل دانسته و دلیل این حکم را عدم اختلاف [[فقها]] و [[اجماع]] آنان می‌داند.<ref>صاحب جواهر، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۳۱۶.</ref> [[شیخ مفید]] با استناد به صحیحه [[زراره]] از [[امام صادق(ع)]] می‌گوید: «کسی که زنی را غصب نموده و به عنف با او [[زنا]] کند گردنش زده می‌شود.»<ref>شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۷۷۸.</ref> [[سیدمرتضی]] این حکم را به همۀ فقهای [[شیعه]] نسبت می‌دهد و دلیل آن را اجماع فقها می‌داند و بر این باور است که این فعل شنیع‌تر از عمل زنا با رضایت طرفین است و مجازات آن نیز باید غلیظ‌تر باشد.<ref>سید مرتضی، الانتصار، ج۱، ص۵۲۷.</ref>[[محقق حلی]] می‌گوید: «مجازات کسی که مرتکب زنای به عنف شده است، قتل است و در اجرای این حکم، فرقی میان پیر یا جوان، حر یا عبد و مسلمان یا کافر نیست.»<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۴۱.</ref> فقهای معاصر نیز مجازات کسی که مرتکب تجاوز به عنف شده است را قتل یا اعدام می‌دانند.<ref>منتظری، الاحکام الشریعة علی مذهب اهل البیت، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۵۵۳؛ لنکرانی، تفصیل الشریعة، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۵۶؛مکارم شیرازی، انوار الفقاهة، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۲۹۲؛سبحانی، نظام القضاء و الشهادة، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۵۰۸. </ref> مهمترین دلیل «قتل» در زنای به عنف، چهار [[روایت]] است که فقها به آن استناد کرده‌اند.<ref>توجهی، توکل‌پور، «تمایز زنا و تجاوز به عنف با تاکید بر شیوه اثبات»، ص۱۰۵.</ref>
حدّ زنای به عنف، قتل زناکار است؛ خواه [[محصن]] باشد یا غیر محصن<ref>مؤسسه دایره المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۴۹۷.</ref> و در این حکم اختلافی نیست.<ref>شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۲۵ق، ج۱۴، ص۳۶۰.</ref> [[صاحب جواهر]]، مجازات زنای به اکراه را قتل دانسته و دلیل این حکم را عدم اختلاف [[فقها]] و [[اجماع]] آنان می‌داند.<ref>صاحب جواهر، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۳۱۶.</ref> [[شیخ مفید]] با استناد به [[صحیحه زراره]] از [[امام صادق(ع)]] می‌گوید: «کسی که زنی را غصب نموده و به عنف با او [[زنا]] کند گردنش زده می‌شود.»<ref>شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۷۷۸.</ref> [[سیدمرتضی]] این حکم را به همۀ فقهای [[شیعه]] نسبت می‌دهد و دلیل آن را اجماع فقها می‌داند و بر این باور است که این فعل شنیع‌تر از عمل زنا با رضایت طرفین است و مجازات آن نیز باید غلیظ‌تر باشد.<ref>سید مرتضی، الانتصار، ج۱، ص۵۲۷.</ref>[[محقق حلی]] می‌گوید: «مجازات کسی که مرتکب زنای به عنف شده است، قتل است و در اجرای این حکم، فرقی میان پیر یا جوان، حر یا عبد و مسلمان یا کافر نیست.»<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۴۱.</ref> فقهای معاصر نیز مجازات کسی که مرتکب تجاوز به عنف شده است را قتل یا اعدام می‌دانند.<ref>منتظری، الاحکام الشریعة علی مذهب اهل البیت، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۵۵۳؛ لنکرانی، تفصیل الشریعة، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۵۶؛مکارم شیرازی، انوار الفقاهة، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۲۹۲؛سبحانی، نظام القضاء و الشهادة، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۵۰۸. </ref> مهمترین دلیل «قتل» در زنای به عنف، چهار [[روایت]] است که فقها به آن استناد کرده‌اند.<ref>توجهی، توکل‌پور، «تمایز زنا و تجاوز به عنف با تاکید بر شیوه اثبات»، ص۱۰۵.</ref>
 
همچنین در ماده ۲۲۴، قانون مجازات اسلامی، مصوّب سال ۱۳۹۲ش، مجازات زنای به عنف و اکراه را اعدام زناکننده دانسته است.»<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/845048 «قانون مجازات اسلامی»، سایت مرکز پژوهش‌های اسلامی مجلس شورای اسلامی.]</ref>  در ماده ۲۳۱ آمده است اگر زن [[باکره]] باشد، زناکننده علاوه بر اعدام، به پرداخت [[ارش البکارة]] {{یادداشت|مالی که برای جبران نقص وارد شده بر زن، به جهت برداشتن بکارت وی توسط غیر همسر، از ازاله کننده بکارت گرفته می‌شود.(مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۳۸۳.)}} و [[مهر المثل]] نیز محکوم می‌شود و در صورتی که [[باکره]] نباشد، فقط به اعدام و پرداخت مهرالمثل محکوم می‌گردد.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/845048 «قانون مجازات اسلامی»، سایت مرکز پژوهش‌های اسلامی مجلس شورای اسلامی.]</ref>


===سایر احکام===
===سایر احکام===
خط ۲۲: خط ۲۴:
*در زنای به عنف، اگر زن در مقام دفاع از خود مرد را به قتل برساند، دیه‌ای بر عهده او نیست. این حکم اختلافی است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۳، ص۸۷و۸۸.</ref>
*در زنای به عنف، اگر زن در مقام دفاع از خود مرد را به قتل برساند، دیه‌ای بر عهده او نیست. این حکم اختلافی است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۳، ص۸۷و۸۸.</ref>
*به تصریح برخی، چنانچه عنف از ناحیه زن باشد و او با توسل به خشونت و تهدید، مرد را وادار به زنا کند، حکم زنای به عنف بر زن جاری نمی‌شود.<ref>مؤسسه دایره المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۴۹۷.</ref>
*به تصریح برخی، چنانچه عنف از ناحیه زن باشد و او با توسل به خشونت و تهدید، مرد را وادار به زنا کند، حکم زنای به عنف بر زن جاری نمی‌شود.<ref>مؤسسه دایره المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۴۹۷.</ref>
==احکام حقوقی==
*قانون مجازات اسلامی، مصوّب سال ۱۳۹۲ش در بند ت، ماده ۲۲۴، مجازات زنای به عنف و اکراه را اعدام زناکننده دانسته و در تبصره ۲ مقرر می‌دارد: «هرگاه کسی با زنی که راضی به زنای با او نباشد، در حال بیهوشی، خواب یا مستی زنا کند، رفتار او در حکم زنای به عنف است. در زنا از طریق اغفال و فریب دادن دختر نابالغ یا از طریق ربایش، تهدید و یا ترساندن زن اگرچه موجب تسلیم شدن او شود نیز حکم فوق جاری است.»<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/845048 «قانون مجازات اسلامی»، سایت مرکز پژوهش‌های اسلامی مجلس شورای اسلامی.]</ref>
*در ماده ۲۳۱، در زنای به عنف در صورتی که زن باکره باشد، زناکننده علاوه بر مجازات مقرر، به پرداخت [[ارش البکارة]] {{یادداشت|به مالی که برای جبران نقص وارد شده بر زن، به جهت برداشتن بکارت وی توسط غیر همسر، از ازاله کننده بکارت گرفته می‌شود، ارش بکارت اطلاق می‌گردد.(مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۳۸۳.)}} و [[مهر المثل]] نیز محکوم می‌شود و در صورتی که [[باکره]] نباشد، فقط به مجازات مقرر و پرداخت مهرالمثل محکوم می‌گردد.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/845048 «قانون مجازات اسلامی»، سایت مرکز پژوهش‌های اسلامی مجلس شورای اسلامی.]</ref>


==راه‌های اثبات جرم==
==راه‌های اثبات جرم==