مجوس: تفاوت میان نسخه‌ها

مجوس به کسانی گفته می‌شود که دارای پیامبر و کتاب آسمانی بودند که بنا بر یک نظر، پیامبرشان «[[زرتشت]]» است و بنا بر نظر دیگر، پیامبرشان «داماست» می باشد که مقدم بر [[زرتشت]] بوده است.<ref>علیمردی، «مجوس در روایات اسلامی»، ۱۳۹۴ش، ص۹-۱۲.</ref><br />

درباره خاستگاه این واژه اختلاف نظر است: گروهی مجوس را واژه ای عربی از ماده «مجس» <ref>فراهیدی، کتاب العین، دار و مكتبة الهلال، ج۶، ص۶۰ ؛ صاحب، المحیط فی اللغۀ، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۱۹.</ref> و گروهی از ماده «جوس» می‌دانند<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۲۱۲.</ref>. اما برخی نیز این واژه را دارای ریشه فارسی «میخ گوش» یا «مگوش» و یا «موغو» دانسته که به زبان عربی وارد شده است<ref>ابن فارس، معجم مقاییس اللغۀ، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۲۹۸؛ فیومی، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، ۱۴۱۴ق، ص۵۶۴؛ازهری، تهذیب اللغۀ، ۱۴۲۱ق، ج۱۰، ص۳۱۷؛ فیروز آبادی، القاموس المحیط، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۳۹۰؛ تهانوی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ۱۹۹۶م، ج۲، ص۱۴۷۹؛ خاتمی، فرهنگ نامه موضوعی قرآن کریم، ۱۳۸۴ش، ذیل واژه «مجوس»؛ معين، فرهنگ فارسی معین، ۱۳۷۱ش، ج۶، ص۱۹۰۶.</ref>.<br />  

بنا به گزارش‌های تاریخی در صدر اسلام، گروهی از مجوسیان در قبیله تمیم در [[حجاز]] <ref>دينوري،المعارف، ۱۳۷۳ش، ص۶۲۱.</ref> و گروهی نیز در [[یمن]] می‌زیستند که به حکم [[پیامبر(ص)]] از آنها [[جزیه]] گرفته می‌شد.<ref>بلاذري، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۸۶.</ref> برخی از منابع مسیحی نیز از نفوذ قابل‌توجه مجوسیان در [[فلسطین]]، و [[ایمان]] گروهی از آنها به [[عیسی(ع)]] خبر می‌دهند.<ref>هاکس، قاموس کتاب مقدس، ۱۳۹۴ش، واژه «مجوس»</ref> در عصر حاضر، گزارشی از وجود مجوسیان در دست نیست؛ مگر این که مجوسیان را همان زرتشتیان بدانیم که عمدتاً در مناطق مختلف [[ایران]] و [[هند]] حضور دارند.{{مدرک}}

دینوری<ref>الدينوری،الأخبار الطوال، ۱۳۷۳ش، ص۲۵.</ref> و بیهقی<ref>بیهقی، تاريخ بيهق، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۴۸۵و۴۹۸.</ref>- از تاریخ‏‌نگاران قرن سوم و چهارم هجری قمری، [[زرتشت]] را پیامبر مجوس می‌دانند. اما گروهی دیگر از تاریخ‌نگاران-از جمله [[شهرستانی]] و برخی از نویسندگان معاصر- با این دیدگاه مخالفند<ref>علیمردی، «مجوس در روایات اسلامی»، ۱۳۹۴ش، صص۹-۱۰.</ref> و برخی از آنها، با استناد به روایات نقل شده از [[امامان شیعه(ع)]]<ref>حر عاملی، وسائل الشیعۀ، مؤسسة آل البيت، ج۱۵، ص۱۲۷.</ref>، مجوس را دارای پیامبری با نام «داماست» و کتابی با نام «جاماست» می‌دانند.<ref>علیمردی، «مجوس در روایات اسلامی»، ۱۳۹۴ش، صص۹-۱۰.</ref>

در تاریخ فرق و مذاهب اسلامی، گاهی به «[[قدریه]]» و «[[معتزله]]» -که معتقد به تفویض هستند و فاعلیت خدا در افعال اختیاری انسان را منکرند- مجوس امت اسلامی گفته شده است که ظاهرا دلیلش، شباهت قدریه به مجوس در دوگانه‌باوری بوده است؛ یعنی همانطور که تصور می‌شد مجوس به دو فاعل خیر و شرّ معتقدند، [[قدریه]] نیز با قبول تفویض و انکار فاعلیت خدا در حوزه افعال اختیاری انسان، به این دو گانه‌باوری مبتلا شده‌اند.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۹۸؛ طباطبائی، الميزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۸۹.</ref> [[قدریه]] و [[معتزله]] نیز به [[اشاعره]] و طرفداران [[جبرگرایی|جبر]]، مجوس امت می‌گویند چرا که آنها نیز همانند مجوس، ازدواج با محارم را مشمول [[قضا و قدر]] و خواست خدا می‌دانند.<ref>جهانگیری، «قدریان نخستین»، ۱۳۶۷ش، ص۱۳.</ref><br />{{منبع بهتر}}

همچنین، [[ابن تیمیه]] -بدون آن که دلیلی ارائه کند- مجوس امت اسلامی را کسانی می‌داند که با تظاهر به [[تشیع]]، از [[شريعت]] فاصله گرفته و آکنده از جهل و تصديق به مجهولات است. به باور او، خطر این گروه، از خطر یهودیان و مسیحیان بیشتر است.<ref>ابن تیمیه، منهاج السنة النبوية في نقض كلام الشيعة القدرية، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۴۵۳.</ref>

در روایاتی که از [[امامان(ع)]] نقل شده، مجوس از زمره [[اهل کتاب]] هستند؛ یعنی پیامبر و کتاب آسمانی دارند و به همین جهت، [[پیامبر(ص)]] از آنها -همانند سایر اهل کتاب- [[جزیه]] می گرفت<ref>حر عاملی، وسائل الشیعۀ، موسسه آل البیت، ج۱۵، ص۱۲۷.</ref> در روایاتی که از [[امامان(ع)]] نقل شده، مجوس در دو حکم از سایر اهل کتاب متمایز است: یکی، جایز نبودنِ ازدواج با زنان مجوس، به خاطر بدعتی که کردند و ازدواج با محارم را برای توجیه عملکرد زشت پادشاهانشان در دین وارد نمودند<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۴، ص۴۶۱.</ref>؛ و دوم، جایز نبودنِ خوردن ذبیحه مجوس به خاطر روش غلطی که آنها در کشتار حیوانات داشتند.<ref>علیمردی، «مجوس در روایات اسلامی»، ۱۳۹۴ش، ص۱۳-۱۵.</ref>

*ابن تیمیه، منهاج السنة النبوية في نقض كلام الشيعة القدرية، انتشارات جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، ۱۴۰۶ق.

*از هری، محمد بن احمد، تهذیب اللغۀ، دار احیاءالتراث العربی، ۱۴۲۱ق.  

*الدينوري، ابن قتيبة،الأخبار الطوال، منشورات الشريف الرضي، ۱۳۷۳ش.

*بیهقی، ابوالحسن، تاريخ بيهق، دار اقرأ، ۱۴۲۵ق.

*حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعۀ، مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، بیتا.

*طباطبائی، محمدحسین، الميزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارت اسلامی، ۱۴۱۷ق.

*فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، دار و مكتبة الهلال، بیتا.  

*فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، دارالکتب العلمیّۀ، ۱۴۱۵ق.