شیخ فضل‌الله نوری: تفاوت میان نسخه‌ها

| نام = شیخ فضل الله نوری

| استادان = [[شیخ راضی آل خضر]]، [[حبیب‌الله رشتی|میرزا حبیب الله رشتی]] و [[سید محمدحسن شیرازی]]

'''فضل الله کجوری'''، مشهور به '''شیخ فضل‌الله نوری''' ([[سال ۱۲۵۹ هجری قمری|۱۲۵۹]]ـ[[سال ۱۳۲۷ هجری قمری|۱۳۲۷]]ق)، از [[مجتهدان طراز اول]] در [[تهران]] و از پیشروان [[جنبش مشروطه ایران]] بود. وی با پشتیبانی [[محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]]، [[اصل دوم ممتم قانون اساسی مشروطه]] مبنی بر تشکیل هیات نظار را به تصویب [[مجلس شورای ملی]] رساند ولی به دلیل اختلاف با دیگر نمایندگان درباره برخی از اصول متمم قانون اساسی مشروطه، از مجلس کناره‌گیری کرد و با راه‌اندازی جریانی که [[مشروعه‌خواهان]] نام گرفت، اعتراضات شدیدی بر [[مشروطه‌خواهان]] و مشروطیت وارد کرد.

شیخ فضل‌الله با همراهی کردن مخالفین مشروطه در ماجرای به توپ بستن مجلس، جمع‌آوری امضا از علما برای عدم بازگشایی مجلس بعد از بمباران آن توسط [[محمدعلی شاه]] و نوشتن رساله‌هایی از جمله [[رساله حرمت مشروطه]]، مخالفت شدید مشروطه‌خواهان را به خود جلب کرد.

شیخ فضل الله کجوری معروف به نوری فرزند ملا عباس نوری طبری، در منطقه نور مازندران در [[۲ ذی‌الحجه]] [[سال ۱۲۵۹ هجری قمری|۱۲۵۹]]ق. در کجور زاده شد.<ref>فرهنگ جامع تاریخ ایران، ج‌۲، صص ۵۳۹.</ref> وی فرزند ملاعباس نوری طبرسی است. مادر او دختر میرزا محمدتقی نوری و خواهر [[میرزا حسین نوری]] (محدث نوری) بود. شیخ فضل الله تنها یک خواهر داشت که بدون فرزند درگذشت.<ref>خاطرات نورالدین کیانوری، پانویس ویراستار، صفحه ۳۳.</ref>

وی در آغاز جوانی به تحصیل مقدمات علوم متداول عصر خود پرداخت و برای تکمیل تحصیلات، همراه [[میرزا حسین نوری]] به [[نجف]] مهاجرت کرد و در حوزه به درس [[شیخ راضی آل خضر]]، [[حبیب‌الله رشتی|میرزا حبیب الله رشتی]] و [[سید محمدحسن شیرازی]] راه یافت و پس از نیل به مرتبه [[اجتهاد]] به اشاره میرزای شیرازی برای ارشاد و هدایت مردم، به تهران آمد.<ref>فرهنگ جامع تاریخ ایران، ج‌۲، صص ۵۳۹-۵۴۰.</ref>

شیخ فضل الله ۴ پسر و ۶ دختر به نام‌های ذیل داشته است:

* [[ضیاء الدین نوری|ضیاء الدین]]

* جلال الدین

* انیس الشریعه

* احترام الشریعه

* بدیع الزمان

* انور الزمان

* اقدس الزمان.<ref>کیانوری، خاطرات نورالدین کیانوری، ص۳۳؛ وی در اینجا می‌افزاید دختری دیگر نیز شیخ داشته که از همه مسن‌تر بوده ولی من ندیده و نامش را به یاد ندارم. تنها می‌دانم که او با خانواده حاج شیخ عبدالنبی نبوی ازدواج کرده بود.</ref>

به روایتی دیگر، فرزندان وی به تفصیل دو همسرش چنین‌اند: از همسر اول (سکینه خانم، دختر محدث نوری) ۳ پسر و ۴ دختر که به ترتیب عبارتند از: شیخ میرزا مهدی، آقا ضیاء الدین کیانوری، شیخ میرزا هادی نوری، زینت الشریعه، مرضیه، احترام الشریعه، بدیع الزمان، خدیجه (بلاعقب). از همسر دوم، یک پسر و ۳ دختر به نام‌های: میرزا جلال الدین کیا، منیره، اقدس الزمان، انور الزمان.<ref>محمدعلی معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، اصفهان: اداره فرهنگ و هنر، ۱۳۵۵، ج۵، صص ۱۶۰۵-۱۶۰۹؛ به نقل خاطرات نورالدین کیانوری، پانویس ویراستار، صفحه ۳۳.</ref>

::در دوران مشروطه... یک عده‌ای که نمی‌خواستند که در این کشور، اسلام قوه داشته باشند... جوسازی کردند، به طوری که مثل مرحوم آقا شیخ فضل الله که آن وقت یک آدم شاخصی در [[ایران]] بود و مورد قبول بود، همچو جوسازی کردند که در میدان علنی ایشان را به‌دار زدند و پای آن هم کف زدند. و این نقشه‌ای بود برای اینکه [[اسلام]] را منعزل کنند و کردند. و از آن به بعد دیگر نتوانست مشروطه، یک مشروطه‌ای باشد که علمای نجف می‌خواستند، حتی قضیه مرحوم آقا شیخ فضل الله را، در نجف هم یک جور بدی منعکس کردند، که آنجا هم صدائی از آن در نیامد. این جوی که ساختند در ایران و در سایر جاها، این جو اسباب این شد که آقا شیخ فضل الله را، با دست بعضی از روحانیون خود ایران محکوم کردند و بعد او را آوردند در وسط میدان و به‌دار کشیدند و پای آن هم ایستادند، کف زدند و شکست دادند اسلام را، در آن وقت. و مردم غفلت داشتند از این عمل، حتی علما هم غفلت داشتند.<ref>[http://lib.eshia.ir/50080/18/181 صحیفه نور، ج۱۸، ص۱۸۱.]</ref>

* [[جلال آل‌احمد|جلال آل احمد]] در کتاب غرب‌زدگی:

::این که پیشوای روحانی طرفدار «مشروطه»، در نهضت مشروطیت بالای‌دار رفت، خود نشانه‌ای از... عقب نشینی بود. و من با دکتر تندرکیا موافقم که نوشت شیخ شهید نوری نه به عنوان مخالف «مشروطه» که خود در اوایل امر مدافعش بود، بلکه به عنوان مدافع «مشروعه» باید بالای‌دار برود. و من می‌افزایم، و به عنوان مدافع کلیت [[شیعه|تشیع]] اسلامی.... به هر صورت از آن روز بود که نقش غرب‌زدگی را همچون داغی بر پیشانی ما زدند. و من نعش آن بزرگوار را بر سردار، همچون پرچمی می‌دانم که به علامت استیلای غرب‌زدگی پس از دویست سال کشمکش بر بام سرای این مملکت افراشته شد.

:: قانون یا باید خود را «حافظ شریعت» بداند و یا خود، شریعتی دیگر خواهد شد. پس، رویکرد تاریخی ما به قانون در مشروطیت روی آوردن به شریعتی دیگر بود، بی‌آنکه خود بدانیم. شیخ فضل الله نوری به همین «نسبت» توجه یافته بود، چرا که «شرع» نیز در مقام احکام به مجموعه‌ای از شرط‌ها و حدود – یعنی قانون – مبدل می‌شود.<ref>آوینی، سید مرتضی. فردایی دیگر. واحه. ص. ۹۲.</ref>

* اعظام الوزاره (حسن اعظام قدسی)، کتاب خاطرات من یا روشن شدن تاریخ صد ساله، بیجا: چاپخانه حیدری، ۱۳۴۲ش.

* ترکمان، محمد (گردآورنده)، مجموعه‌ای از: رسائل، اعلامیه‌ها، مکتوبات،... و روزنامه شیخ شهید فضل الله نوری، ج۱، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، ۱۳۶۲ش.

* دولت آبادی، یحیی، حیات یحیی، ج۲، تهران: عطار، ۱۳۷۱ش.

* رئیس زاده، محمد، مدخل «خراسانی، آخوند ملامحمدکاظم» در دانشنامه جهان اسلام، ج۱.

* سالور، قهرمان میرزا عین السلطنه، روزنامه خاطرات عین السلطنه، مصحح: مسعود سالور، ایرج افشار، تهران: اساطیر، ۱۳۷۴ش.

* کدیور، محسن، سیاست نامه خراسانی: قطعات سیاسی در آثار آخوند ملامحمدکاظم خراسانی، به کوشش ستاد بزرگداشت یکصدمین سالگرد مشروطیت، تهران: کویر، ۱۳۸۷ش.

* ملک زاده، مهدی، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج۶-۷، تهران: علمی، ۱۳۷۳ش.

* نوری، فضل الله، رسالة فی قاعدة ضمان الید، در ضمن کتاب «اشارة السبق الی معرفة الحق»، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۴ق. (نسخه موجود در لوح فشرده جامع فقه اهل‌البیت(ع)، نسخه ۲).