پرش به محتوا

جبار: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۰۶ بایت حذف‌شده ،  ‏۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۹
جز
تمیزکاری
جز (تمیزکاری)
خط ۱: خط ۱:
'''جبّار''' از [[اسماء و صفات الهی|اسماء خداوند]] است که معانی جبران‌کننده، صاحب قدرت و نفوذ و نیز باشکوه برای آن آمده است. این کلمه در [[قرآن کریم]] هم برای [[خدا]] و هم برای افراد ناصالح به کار رفته است. [[مفسران]] معتقدند مفهوم ‌آن برای خدا مثبت و پسندیده و برای غیر خدا، ناپسند است. جبار در برخی [[روایات]] و [[دعا|دعاها]] نیز گفته شده است.
'''جبّار''' از [[اسماء و صفات الهی|اسماء خداوند]] به معانی جبران‌کننده، صاحب قدرت و نفوذ و نیز باشکوه است. این کلمه در [[قرآن کریم]] هم برای [[خدا]] و هم برای انسان به کار رفته است. [[مفسران]] معتقدند کاربرد ‌جبار برای خدا مثبت و پسندیده و برای غیرخدا، ناپسند است. جبار در برخی [[روایات]] و [[دعا|دعاها]] نیز گفته شده است.


==مفهوم‌شناسی==
==مفهوم‌شناسی==
جبّار، صیغه مبالغه جبر است.<ref>شرباصی، احمد، موسوعة له الاسماء الحسنی، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۷۴.</ref> جبر در لغت به معانی فشار و زور بر انجام کار خلاف میل و اراده، اصلاح، جبران و بهبود<ref>خلیل، العین، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۱۵و۱۱۶.</ref>و نیز بلند و باشکوه است.<ref>ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۵۰۱.</ref>  
جبّار از [[اسماء و صفات الهی|اسماء خداوند]] است، مفسران آن را به جبران‌کننده، اصلاح‌گر زندگی موجودات،  صاحب قدرت، دارای نفوذِ اراده<ref> برای نمونه نگاه کنید به:‌طبری، جامع‌البيان، ۱۴۱۲ق، ج۱۴، ص۷۱؛ طباطبايی، الميزان، ۱۳۷۱ش، ج۱۹، ص۲۰؛ رازی، تفسير کبير، ۱۴۲۰ق، ج۲۹، ص۲۵۵.</ref> و باعظمت و باشکوه<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۲۶۰؛ طوسی، التبیان، ۱۳۷۶ق، ج۹، ص۵۷۴.</ref> معنا کرده‌اند. چرا که جبّار، صیغه مبالغه از جبر است.<ref>شرباصی، موسوعة له الاسماء الحسنی، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۷۴.</ref> و جبر در لغت به معانی فشار و زور بر انجام کار خلاف میل و اراده، اصلاح، جبران و بهبود<ref>فراهیدی، العین، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۱۵و۱۱۶.</ref>و نیز بلند و باشکوه است.<ref>ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۵۰۱.</ref>  


گفته شده نخستین بار واصل بن عطا، عالم [[معتزلی]]، جبار را برای [[خدا]] به معنای جبران و اصلاح به کار برده است.<ref>عسکری، الفروق اللغویة، ۱۴۱۲ق، ص۲۰۵.</ref>
==جباریت خدا==
==جباریت خدا==
جبار در [[قرآن کریم]]، ۱۰ بار قرآن به کار رفته <ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج‏۲۳، ص۵۵۴.</ref> که یک مورد آن درباره خدا و نه مورد دیگر به عنوان صفت برای اشخاص ستمکار و ناصالح بکار رفته است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج‏۲۳، ص۵۵۴.</ref> در [[سوره حشر]]، این واژه همراه برخی [[اسماء و صفات الهی|اسماء خداوند]] مانند عزیز و متکبر آمده،<ref>سوره حشر، آیه۲۳.</ref> و در آیه بعدی، [[خداوند]] را صاحب [[اسماء الحسنی]] (بهترین نام‌ها) معرفی کرده است. <ref>سوره حشر، آیه۲۴.</ref> به گفته لغت‌شناسان، مفهوم جبار درباره خداوند به صورت پسندیده و مثبت، و درباره غیر خداوند زشت و منفی است.<ref> برای نمونه نگاه کنید به:‌ طریحی، مجمع‌‏البحرین، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۲۳۹؛ راغب اصفهانی، مفردات فی غرایب القرآن، ۱۴۱۲ق، ماده جبر.</ref>
جبار در [[قرآن کریم]]، ۱۰ بار به کار رفته است<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج‏۲۳، ص۵۵۴.</ref> یک مورد آن درباره خدا و نه مورد دیگر به عنوان صفت برای افراد ستمکار و ناصالح بکار رفته است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج‏۲۳، ص۵۵۴.</ref> در [[سوره حشر]]، این واژه همراه برخی دیگر از [[اسماء و صفات الهی|اسماء خداوند]] مانند عزیز و متکبر آمده است<ref>سوره حشر، آیه۲۳.</ref> و در آیه بعدی، [[خداوند]] صاحب [[اسماء الحسنی]] (بهترین نام‌ها) معرفی شده است. <ref>سوره حشر، آیه۲۴.</ref> به گفته لغت‌شناسان، کاربرد جبار درباره خدا پسندیده و مثبت، و درباره غیرخدا زشت و منفی است.<ref> برای نمونه نگاه کنید به:‌ طریحی، مجمع‌‏البحرین، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۲۳۹؛ راغب اصفهانی، مفردات فی غرایب القرآن، ۱۴۱۲ق، ماده جبر.</ref> در روایات نیز کلمه جبار برای خدا به صورت مثبت به کار رفته، اما انسان‌های جبار نکوهش و سرانجام بد برای آنها پیش‌بینی شده است.<ref>ری‌شهری، میزان الحکمة، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۳۶۸.</ref>  


گفته شده نخستین بار واصل بن عطا، عالم [[معتزلی]]، مطرح کرده که صفت جبار برای [[خداوند]] به معنای جبران و اصلاح است.<ref>عسکری، الفروق اللغویة، ۱۴۱۲ق، ص۲۰۵.</ref> مفسرانی مانند طبری، فخرالدین رازی و [[علامه طباطبایی|طباطبایی]] جبار را به جبران‌کننده و اصلاح‌گر زندگی موجودات و نیز صاحب قدرت و دارای نفوذِ اراده معنا کرده‌اند.<ref>طبری، جامع‌البيان، ۱۴۱۲ق، ج۱۴، ص۷۱؛ طباطبايی، الميزان، ۱۳۷۱ش، ج۱۹، ص۲۰؛ رازی، تفسير کبير، ۱۴۲۰ق، ج۲۹، ص۲۵۵.</ref> [[طبرسی]] و [[طوسی]] جبار را به معنای باعظمت و باشکوه نوشته‌اند.<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۲۶۰؛ طوسی، التبیان، ۱۳۷۶ق، ج۹، ص۵۷۴.</ref>
==روایات و دعاها==
در روایات کلمه جبار برای خداوند به صورت مثبت و انسان‌های جبار نکوهش شده و عاقبت بد برای آنها پیش‌بینی شده است.<ref>ری‌شهری، میزان الحکمة، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۳۶۸.</ref>
جبار و کلمات هم‌خانواده آن در برخی دعاها مانند [[کمیل]]،<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۶۲.</ref> [[یستشیر]]،<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۷۸.</ref> [[مشلول]]<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۷۴.</ref> و [[مجیر]]<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۸۰.</ref> نیز به کار رفته است. در دعای [[جوشن کبیر]]، جبّار پس از کلمه قهّار (مسلط و چیره)، جابر پس از کاسِر (شکننده) و نیز به صورت جابر العَظمِ الکَسیر (بهبود دهنده استخوان شکسته) آمده است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۸۶.</ref>
جبار و کلمات هم‌خانواده آن در برخی دعاها مانند [[کمیل]]،<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۶۲.</ref> [[یستشیر]]،<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۷۸.</ref> [[مشلول]]<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۷۴.</ref> و [[مجیر]]<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۸۰.</ref> نیز به کار رفته است. در دعای [[جوشن کبیر]]، جبّار پس از کلمه قهّار (مسلط و چیره)، جابر پس از کاسِر (شکننده) و نیز به صورت جابر العَظمِ الکَسیر (بهبود دهنده استخوان شکسته) آمده است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۸۶.</ref>


خط ۱۸: خط ۱۵:
==منابع==
==منابع==
*ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، بیروت، دار الفکر، ۱۳۹۹ق.
*ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، بیروت، دار الفکر، ۱۳۹۹ق.
*خلیل بن احمد، العین، قم، نشر هجرت، ۱۴۰۹ق.
*فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم، نشر هجرت، ۱۴۰۹ق.
*رازی، فخرالدین، تفسیر کبیر، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.  
*رازی، فخرالدین، تفسیر کبیر، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.  
*راغب، حسین بن محمد، مفردات فی غرایب القرآن، بیروت، دار الشامیة، ۱۴۱۲ق.
*راغب، حسین بن محمد، مفردات فی غرایب القرآن، بیروت، دار الشامیة، ۱۴۱۲ق.
خط ۳۱: خط ۲۸:
*محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، قم، موسسه دارالحدیث، ۱۳۸۰ش.
*محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، قم، موسسه دارالحدیث، ۱۳۸۰ش.
*مکارم، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۸۰ش.
*مکارم، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۸۰ش.
== پیوند به بیرون==
== پیوند به بیرون==
*[http://rch.ac.ir/article/Details?id=10273 مدخل جبار، دانشنامه جهان اسلام]
*[http://rch.ac.ir/article/Details?id=10273 مدخل جبار، دانشنامه جهان اسلام]