Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۲٬۹۴۰
ویرایش
شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←زیدیه: لینک‌دهی
P.motahari (بحث | مشارکتها) جز (←زیدیه: لینک دهی) |
P.motahari (بحث | مشارکتها) جز (←زیدیه: لینک‌دهی) |
||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
مذهب زیدیه به [[زید بن علی|زید]] فرزند [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] نسبت دارد.<ref>هاینس، تشیع، ۱۳۸۹ش، ص۳۵۷.</ref> برپایه این مذهب، تنها امامت [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]، [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] و [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] به‌صورت انتصابی و توسط پیامبر بوده است.<ref>سلطانی، تاریخ و عقاید زیدیه، ۱۳۹۰ش، ص۲۸۷و۲۸۸؛ صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۸۶.</ref> به‌جز این سه امام، هرکه از نسل [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت زهرا(س)]] قیام کند و عالم و زاهد و سخاوتمند و شجاع باشد، امام است.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۳۷و۱۳۸.</ref> | مذهب زیدیه به [[زید بن علی|زید]] فرزند [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] نسبت دارد.<ref>هاینس، تشیع، ۱۳۸۹ش، ص۳۵۷.</ref> برپایه این مذهب، تنها امامت [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]، [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] و [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] به‌صورت انتصابی و توسط پیامبر بوده است.<ref>سلطانی، تاریخ و عقاید زیدیه، ۱۳۹۰ش، ص۲۸۷و۲۸۸؛ صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۸۶.</ref> به‌جز این سه امام، هرکه از نسل [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت زهرا(س)]] قیام کند و عالم و زاهد و سخاوتمند و شجاع باشد، امام است.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۳۷و۱۳۸.</ref> | ||
زیدیه درخصوص امامت [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] و [[عمر بن خطاب|عمر]] دو موضع دارند: برخی از آنها به امامت این دو باور دارند و برخی دیگر آن را نمی‌پذیرند. دیدگاه زیدیان امروزِ یمن، به دیدگاه گروه نخست نزدیک است.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۹۵</ref> | زیدیه درخصوص امامت [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] و [[عمر بن خطاب|عمر]] دو موضع دارند: برخی از آنها به امامت این دو باور دارند و برخی دیگر آن را نمی‌پذیرند.<ref name=":0" /> دیدگاه زیدیان امروزِ یمن، به دیدگاه گروه نخست نزدیک است.<ref name=":0">صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۹۵</ref> | ||
[[جارودیه]]، صالحیه و [[سلیمانیه]] سه فرقه اصلی زیدیه بوده‌اند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۰۲.</ref> به‌گفته شهرستانی، بیشتر زیدیان در کلام از معتزله و در فقه از مذهب حنفی متأثرند.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۴۳.</ref> | [[جارودیه]]، صالحیه و [[سلیمانیه]] سه فرقه اصلی زیدیه بوده‌اند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۰۲.</ref> به‌گفته شهرستانی، بیشتر زیدیان در کلام از [[معتزله|مُعتزله]] و در فقه از مذهب حنفی متأثرند.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۴۳.</ref> | ||
بهگزارش کتاب [[اطلس شیعه (کتاب)|اطلس شیعه]]، زیدیان ۳۵ تا ۴۰درصد جمعیت بیست میلیونی [[یمن]] را تشکیل می‌دهند.<ref>رسول جعفریان، ۱۳۸۷ش، اطلس شیعه، ص۴۶۶.</ref> | |||
===اسماعیلیه=== | ===اسماعیلیه=== | ||
{{اصلی|اسماعیلیه}} | {{اصلی|اسماعیلیه}} | ||
اسماعیلیه فرقه‌ای از شیعیان است که پس از امام صادق(ع)، اسماعیل پسر بزرگ او را امام می‌داند و امامت امام کاظم(ع) و دیگر امامانِ امامیه را نمی‌پذیرد.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۷۰و۱۷۱.</ref> اسماعیلیان بر این باور بودند که [[امامت]] هفت دوره دارد و هر دوره با یک «ناطق» آغاز می‌شود که شریعتی نو می‌آورد و در هر دوره پس از او هفت امام امامت می‌کنند.<ref>دفتری، تاریخ و سنت‌های اسماعیلیه، ۱۳۹۳ش، ص۱۶۵.</ref> | اسماعیلیه فرقه‌ای از شیعیان است که پس از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]، [[اسماعیل پسر امام صادق|اسماعیل]] پسر بزرگ او را امام می‌داند و امامت [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] و دیگر [[امامان شیعه|امامانِ امامیه]] را نمی‌پذیرد.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۷۰و۱۷۱.</ref> اسماعیلیان بر این باور بودند که [[امامت]] هفت دوره دارد و هر دوره با یک «ناطق» آغاز می‌شود که شریعتی نو می‌آورد و در هر دوره پس از او هفت امام امامت می‌کنند.<ref>دفتری، تاریخ و سنت‌های اسماعیلیه، ۱۳۹۳ش، ص۱۶۵.</ref> | ||
ناطق‌های شش دوره نخست امامت، همان پیامبران اولوالعزم‌اند که عبارت‌اند از: | ناطق‌های شش دوره نخست امامت، همان [[اولو العزم|پیامبران اولوالعزم‌اند]] که عبارت‌اند از: [[آدم (پیامبر)|آدم]]، [[نوح (پیامبر)|نوح]]، [[ابراهیم (پیامبر)|ابراهیم]]، موسی، عیسی و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمد(ص)]].<ref>دفتری، تاریخ و سنت‌های اسماعیلیه، ۱۳۹۳ش، ص۱۶۵؛ صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۱۵۱.</ref> محمدِ مکتوم پسر اسماعیل، هفتمین امام از دوره ششم امامت است که با پیامبر اسلام آغاز شده است. او همان [[مهدی موعود]] است که وقتی قیام کند، ناطق دوره هفتم امامت هم خواهد بود.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۱۵۱و۱۵۲؛ دفتری، تاریخ و سنت‌های اسماعیلیه، ۱۳۹۳ش، ص۱۶۵.</ref> البته می‌گویند برخی از این آموزه‌ها در دوره حکومت [[فاطمیان]]، دچار تغییراتی شد.<ref>دفتری، تاریخ و سنت‌های اسماعیلیه، ۱۳۹۳ش، ص۱۶۲.</ref> | ||
مهم‌ترین ویژگی اسماعیلیه را [[باطنی‌گری]] می‌دانند؛ چراکه آنها [[آیه|آیات]] و [[حدیث|احادیث]] و معارف و [[احکام شرعی|احکام]] اسلامی را تأویل می‌کنند و معنایی خلاف ظاهر آنها برداشت می‌کنند. به‌باور آنها آیات قرآن و روایات ظاهر و باطن دارند.امام باطن آنها را می‌داند و فلسفه امامت، تعلیم باطن دین و بیان معارف باطنی است.<ref>برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ۱۳۸۹ش، ص۹۵.</ref> | مهم‌ترین ویژگی اسماعیلیه را [[باطنی‌گری]] می‌دانند؛ چراکه آنها [[آیه|آیات]] و [[حدیث|احادیث]] و معارف و [[احکام شرعی|احکام]] اسلامی را [[تأویل]] می‌کنند و معنایی خلاف ظاهر آنها برداشت می‌کنند. به‌باور آنها آیات [[قرآن]] و روایات ظاهر و باطن دارند.امام باطن آنها را می‌داند و فلسفه امامت، تعلیم باطن دین و بیان معارف باطنی است.<ref>برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ۱۳۸۹ش، ص۹۵.</ref> | ||
[[قاضی نعمان]] بزرگ‌ترین فقیه | [[قاضی نعمان]] را بزرگ‌ترین [[فقیه]] اسماعیلیه<ref name=":1" /> و کتابش [[دعائم الاسلام (کتاب)|دعائم الاسلام]] را منبع اصلی [[فقه|فقهی]] این مذهب دانسته‌اند.<ref name=":1">دفتری، تاریخ و سنت‌های اسماعیلیه، ۱۳۹۳ش، ص۲۱۲.</ref> ابوحاتم رازی، [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]] و گروهی به‌نام اِخوان الصفا هم از اندیشمندان برجسته اسماعیلیه هستند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۱۵۳.</ref> می‌گویند [[رسائل اخوان الصفا|رسائل اِخوان الصفا]] و اَعلام النبوّه نوشته ابوحاتم رازی، از مهم‌ترین کتاب‌های [[فلسفه اسلامی|فلسفی]] آنان است.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۱۵۴و۱۶۱</ref> | ||
امروزه اسماعیلیه به دو گروه [[آقاخانیه]] و [[بهره|بُهره]] تقسیم می‌شوند که بازماندگان دو شاخه از فاطمیان مصر یعنی نزاریه و مستعلویه هستند.<ref>مشکور، فرهنگ فرق اسلامی،۱۳۷۲ش، ص۵۳.</ref> گروه نخست را حدود یک میلیون نفر می‌دانند که عمدتاً در کشورهای | امروزه اسماعیلیه به دو گروه [[آقاخانیه]] و [[بهره|بُهره]] تقسیم می‌شوند که بازماندگان دو شاخه از [[فاطمیان]] مصر یعنی [[نزاریان|نزاریه]] و مستعلویه هستند.<ref>مشکور، فرهنگ فرق اسلامی،۱۳۷۲ش، ص۵۳.</ref> گروه نخست را حدود یک میلیون نفر می‌دانند که عمدتاً در کشورهای آسیایی چون [[هند]]، [[پاکستان]]، [[افغانستان]] و [[ایران]] زندگی می‌کنند.<ref>دفتری، «اسماعیلیه»، ص۷۰۱.</ref> شمار گروه دوم را هم حدود پانصد هزار نفر تخمین زده‌اند که بیش از ۸۰درصدشان در هند سکونت دارند.<ref>دفتری، «بهره»، ص۸۱۳.</ref> | ||
==جمعیت و پراکندگی جغرافیایی== | ==جمعیت و پراکندگی جغرافیایی== | ||
| خط ۱۳۰: | خط ۱۳۰: | ||
|width=800 | |width=800 | ||
}} | }} | ||
«انجمن دین و زندگی عمومی پیو»، شمار شیعیان جهان را بین ۱۵۴ تا ۲۰۰ میلیون نفر و برابر با ۱۰ تا ۱۳ درصد مسلمانان | «انجمن دین و زندگی عمومی پیو»، شمار شیعیان جهان را بین ۱۵۴ تا ۲۰۰ میلیون نفر و برابر با ۱۰ تا ۱۳ درصد مسلمانان اعلام کرده است.<ref>انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت مسلمانان جهان، ۱۳۹۳ش، ص۱۹.</ref> البته برخی این آمار را غیرواقعی دانسته و جمعیت واقعی شیعیان را بیش از سیصد میلیون، یعنی ۱۹ درصد جمعیت مسلمانان جهان، دانسته‌اند.<ref>انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت مسلمانان جهان، ۱۳۹۳ش، ص۱۱.</ref> | ||
برپایه گزارش «انجمن دین و زندگی عمومی پیو»، ۶۸ تا ۸۰درصد شیعیان در چهار کشور [[ایران]]، [[عراق]]، [[پاکستان]] و [[هند]] زندگی می‌کنند. ایران ۶۶ تا ۷۰ میلیون شیعه دارد که برابر با ۳۷ تا ۴۰درصد کل شیعیان جهان است. در هریک از کشورهای پاکستان، هند و عراق هم بیش از ۱۶ میلیون نفر شیعه زندگی می‌کنند.<ref>انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت مسلمانان جهان، ۱۳۹۳ش، ص۱۹.</ref> | برپایه گزارش «انجمن دین و زندگی عمومی پیو»، ۶۸ تا ۸۰درصد شیعیان در چهار کشور [[ایران]]، [[عراق]]، [[پاکستان]] و [[هند]] زندگی می‌کنند. ایران ۶۶ تا ۷۰ میلیون شیعه دارد که برابر با ۳۷ تا ۴۰درصد کل شیعیان جهان است. در هریک از کشورهای پاکستان، هند و عراق هم بیش از ۱۶ میلیون نفر شیعه زندگی می‌کنند.<ref>انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت مسلمانان جهان، ۱۳۹۳ش، ص۱۹.</ref> | ||
| خط ۱۳۹: | خط ۱۳۹: | ||
حکومت‌های [[علویان طبرستان]]، [[آل بویه]]، زیدیان [[یمن]]، [[فاطمیان]]، [[اسماعیلیه]]، [[سربداران]]ِ [[سبزوار]]، [[صفویه]] و [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] از حکومت‌های شیعیِ [[جهان اسلام]] بوده‌اند. | حکومت‌های [[علویان طبرستان]]، [[آل بویه]]، زیدیان [[یمن]]، [[فاطمیان]]، [[اسماعیلیه]]، [[سربداران]]ِ [[سبزوار]]، [[صفویه]] و [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] از حکومت‌های شیعیِ [[جهان اسلام]] بوده‌اند. | ||
حکومت علویانْ [[زیدیه|زیدی]] بودند.<ref>چلونگر و شاهمرادی، دولت‌های شیعی در تاریخ، ۱۳۹۵ش، ص۵۱.</ref> زیدیان همچنین از سال ۲۸۴ق تا سال ۱۳۸۲ق بر یمن حکومت می‌کردند.<ref>رسول جعفریان، ۱۳۸۷ش، اطلس شیعه، ص۴۶۲.</ref> حکومت‌های فاطمیان و اسماعیلیهٔ اَلَموت، مذهب [[اسماعیلیه|اسماعیلی]] داشتند.<ref>چلونگر و شاهمرادی، دولت‌های شیعی در تاریخ، ۱۳۹۵ش، ص۱۵۵-۱۵۷.</ref> درخصوص آل بویه اختلاف‌نظر هست. برخی آنها زیدی‌مذهب می‌دانند، گروهی می‌گویند امامی بوده‌اند و به‌باور کسانی هم آنها ابتدا زیدی‌مذهب بودند و بعدها به مذهب امامیه درآمدند.<ref>چلونگر و شاهمرادی، دولت‌های شیعی در تاریخ، ۱۳۹۵ش، ص۱۲۵-۱۳۰.</ref> | حکومت علویانْ [[زیدیه|زیدی]] بودند.<ref>چلونگر و شاهمرادی، دولت‌های شیعی در تاریخ، ۱۳۹۵ش، ص۵۱.</ref> زیدیان همچنین از سال ۲۸۴ق تا سال ۱۳۸۲ق بر یمن حکومت می‌کردند.<ref>رسول جعفریان، ۱۳۸۷ش، اطلس شیعه، ص۴۶۲.</ref> حکومت‌های فاطمیان و اسماعیلیهٔ اَلَموت، مذهب [[اسماعیلیه|اسماعیلی]] داشتند.<ref>چلونگر و شاهمرادی، دولت‌های شیعی در تاریخ، ۱۳۹۵ش، ص۱۵۵-۱۵۷.</ref> درخصوص آل بویه اختلاف‌نظر هست. برخی آنها زیدی‌مذهب می‌دانند، گروهی می‌گویند [[امامیه|امامی]] بوده‌اند و به‌باور کسانی هم آنها ابتدا زیدی‌مذهب بودند و بعدها به مذهب امامیه درآمدند.<ref>چلونگر و شاهمرادی، دولت‌های شیعی در تاریخ، ۱۳۹۵ش، ص۱۲۵-۱۳۰.</ref> | ||
سلطان محمد خدابنده مشهور به [[الجایتو|اولجایتو]] (حکومت ۷۰۳-۷۱۶ق) هم برای مدتی مذهب شیعه دوازده‌امامی را مذهب رسمی حکومتش اعلام کرد؛ اما براثر فشار تشکیلات دولتی‌اش که برپایه مذهب اهل سنت بود، دوباره مذهب | سلطان محمد خدابنده مشهور به [[الجایتو|اولجایتو]] (حکومت ۷۰۳-۷۱۶ق) هم برای مدتی مذهب شیعه دوازده‌امامی را مذهب رسمی حکومتش اعلام کرد؛ اما براثر فشار تشکیلات دولتی‌اش که برپایه مذهب [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] بود، دوباره مذهب اهل‌سنت را رسمی اعلام کرد.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ش، ص۶۹۴.</ref> | ||
حکومت [[سربداران]] در [[سبزوار]] را هم حکومتی شیعی می‌دانند.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ ش، ص۷۷۶.</ref> البته به‌گفته رسول جعفریان، مذهب رهبران و حاکمان سربداران دقیقاً معلوم نیست؛ اما روشن است که رهبران مذهبی آنها صوفیانی با گرایش‌های شیعی بوده‌اند.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ ش، ص۷۷۷-۷۸۰.</ref> | حکومت [[سربداران]] در [[سبزوار]] را هم حکومتی شیعی می‌دانند.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ ش، ص۷۷۶.</ref> البته به‌گفته رسول جعفریان، مذهب رهبران و حاکمان سربداران دقیقاً معلوم نیست؛ اما روشن است که رهبران مذهبی آنها صوفیانی با گرایش‌های شیعی بوده‌اند.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ ش، ص۷۷۷-۷۸۰.</ref> خواجه علی مؤید آخرین حاکم سربدارن<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ ش، ص۷۷۸.</ref> امامیه را مذهب رسمی دولت خود اعلام کرد.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ ش، ص۷۸۱.</ref> | ||
در حکومت [[صفویان|صفویه]] که در سال ۹۰۷ق به‌دست [[اسماعیل اول صفوی|شاه‌اسماعیل]] تأسیس شد، مذهب شیعه دوازده‌امامی رسمیت یافت.<ref>هاینس، تشیع، ۱۳۸۹ش، ص۱۵۶و۱۵۷.</ref> این حکومت مذهب امامیه را در ایران گسترش داد و ایران را به کشوری کاملاً شیعی تبدیل کرد.<ref>چلونگر و شاهمرادی، دولت‌های شیعی در تاریخ، ۱۳۹۵ش، ص۲۷۶، ۲۷۷.</ref> | |||
در جمهوری اسلامی ایران هم [[اصول دین|اصولِ مذهب]] و [[فقه]] شیعهٔ دوازده‌امامی مبنا قرار گرفته است.<ref>قاسمی و کریمی، «جمهوری اسلامی ایران»، ص۷۶۵و۷۶۶.</ref> | |||
در جمهوری اسلامی ایران هم | |||