واقعه کشف حجاب: تفاوت میان نسخه‌ها

'''واقعه کشف حجاب''' سلسله وقایعی است که به دنبال تصویب قانونی در [[۱۷ دی]] ۱۳۱۴ش در [[ایران]] رخ داد و به موجب آن، زنان و دختران ایرانی از استفاده چادر، روبنده و روسری منع شدند. این قانون اوج سیاست‌های [[رضاخان]] در زمینه تغییر لباس بود که از سال ۱۳۰۷ش آغاز شده بود. این سیاست‌ها واکنش‌هایی از جمله [[قیام مسجد گوهرشاد]] را در پی داشت. با درخواست علما، این قانون در سال [[سال ۱۳۲۳ هجری شمسی|۱۳۲۳ش]] در دوره حکومت [[محمدرضا پهلوی]] لغو شد.

یکی از سیاست‌های فرهنگی رضاخان، تغییر لباس بوده است که بعد از تثبیت قدرت، به مرور و در طول چند سال دنبال شد. قانون «اتحاد شکل لباس اتباع ایرانی در داخلۀ مملکت»، [[۱۰ دی]] ۱۳۰۷ش در مجلس شورای ملّی وقت تصویب شد. بر اساس این مصوبه، «به جز برخی از روحانیان، کلیه اتباع ذکور ایران در داخلۀ مملکت مکلّف هستند که ملبّس به لباس متحدالشکل بشوند». در ادامه این مصوبه تصریح شده است که متخلفان از اجرای این قانون به جزای نقدی محکوم می‌شوند و اجرای آن از فروردین ۱۳۰۸ش آغاز خواهد شد.<ref>تغییر لباس و کشف حجاب به روایت اسناد، ۱۳۷۸ش، سند شماره ۲، ص۱۱-۱۰.</ref>  

در تیرماه ۱۳۱۴ و به دنبال تصویب قانون اجباری شدن استعمال کلاه شاپو به جای کلاه پهلوی، روحانیان مشهد در منزل [[سید یونس اردبیلی]] جلسه‌‎ای برگزار کردند تا علیه سیاست‌های رضاشاه اعتراض کنند. [[سید حسین طباطبایی قمی]] برای گفتگوی مستقیم با رضا شاه انتخاب شده و به تهران رفت، او پس از ورود به تهران، در [[حرم حضرت عبدالعظیم]] محصور و ممنوع الملاقات شد. بخشی از روحانیت مشهد در [[مسجد گوهرشاد]] گرد آمده، مردم را به اعتراض علیه این عملکرد رژیم فرا خواندند. سربازان نیز این حرکت را به سختی سرکوب کردند و چندی از عالمان [[حوزه علمیه مشهد]] دستگیر شدند و بیشتر روحانیونی که در این قضیه دخیل بودند مخفی شدند یا ایران را به سوی [[نجف]] یا [[هرات]] ترک کردند. عده‎‌ای از محکومین نظامی همچنان در زندان بودند تا پس از شهریور ۱۳۲۰ش، با فشار مجلس دوره سیزدهم، دولت همگی را آزاد کرد. محمد خراسانی مشهور به آقازاده، فرزند [[آخوند خراسانی]] و از عالمان مشهد که در تهران محبوس بود، در ۱۳۱۶ش توسط پزشک احمدی با آمپول هوا کشته شد.<ref>صلاح،  کشف حجاب، ۱۳۸۴ش، چ۱، ص۱۰۳.</ref>

در [[قم]]، [[آیت الله حائری]] که به‌خاطر حفظ حوزه علمیه، موضعی بی‎طرفانه در امور داشت از سوی روحانیون و دیگر طبقات سخت تحت فشار قرار گرفت به گونه‎ای که [[میرزا مهدی بروجردی]] که عملاً مدیریت [[حوزه علمیه قم]] را بر عهده داشت، تهدید کرد که نامه‎ای را با امضای وی علیه اقدامات دولت انتشار خواهد داد.<ref> خاطرات آیت الله گرامی، ۱۳۸۱ش، ص۹۹.</ref> سرانجام شیخ عبدالکریم حائری، تلگرافی در تاریخ ۱۱ تیر ۱۳۱۴ش خطاب به رضاشاه نگاشت.<ref>طهرانی، وظیفه فرد مسلمان در احیای حکومت اسلام، ۱۴۱۰ق، ص۲۷-۳۱.</ref> بعد از این تلگراف، رضا شاه به [[قم]] آمد و به منزل آیت‌الله حائری رفت، بدون سلام و جواب، با غضب و عصبانیت گفت: «رفتارتان را عوض کنید و گرنه حوزه قم را با خاک یکسان می‎کنم».<ref>حضور - تابستان ۱۳۸۵، شماره ۵۷.</ref> در ادامه این ماجرا، رژیم پهلوی تعدادی از روحانیون را به جرم تحریک آیت‌الله حائری تبعید کرد.<ref>مجله یاد، شماره ۴، ص۲۸-۲۷.</ref>

[[سیدابوالقاسم کاشانی]] نیز از روحانیونی بود که با لحنی تند به رضاخان اعتراض می‌کند. از دیگر روحانیون صاحب‌نام این دوره، امام جمعه تهران «حاج سیدمحمد» بود که در پی مخالفت با کشف حجاب محبوبیت خاصی در تهران و ایران پیدا کرد؛ زیرا که گفته بود اگر کشته شوم عیالم را بدون حجاب در مجلس جشن بی‌حجابی نخواهم برد.<ref>طهرانی، وظیفه فرد مسلمان در احیای حکومت اسلام، ۱۴۱۰ق، ص۲۷۳۱.</ref> «سیدابوالحسن طالقانی» هم به علت اعتراض به اقدامات ضد اسلامی به ویژه کشف حجاب مکررا به زندان افتاد و یا تبعید گردید. [[سید محمود طالقانی]] فرزند او که در این ایام طلبه‌ای پر شور بود، در سال ۱۳۱۸ در درگیری با پاسبانی که به اجبار قصد برداشتن چادر زنی را داشت به زندان افتاد.<ref>کمبریج، سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روابت کمبریج، ۱۳۷۱ش، ص۴۱.</ref> با سرکوب [[قیام گوهرشاد]] روحانیون در تنگنای بیشتری قرار گرفتند، بعد از اعلام رسمی کشف حجاب آنان را مجبور به سکوت کردند و دیگر فرصتی برای بیان آشکار مخالفت‌های خود نیافتند. تنها مورد استثنا مخالفت‌های روحانیون ولایات بود که البته مخالفت‌هایشان بازتابی فرا‌تر از همان ناحیه نداشت و از سوی ماموران ولایت نیز به شدت با آنان برخورد می‌شد.<ref>بوذرجمهری، مهستی، کشف حجاب،  ۱۳۸۴، ص۱۴-۱۵.</ref> سرکوب قیام مسجد گوهرشاد و برخورد تند رضاخان با آیت‌الله حائری پیش از قانون کشف حجاب توانست واکنش‌ها را محدود کند.

پس از روی کار آمدن [[محمدرضا پهلوی]] در سال ۱۳۲۰ش، گروهی از زنان که از فشار حکومت پدرش سخت به ستوه آمده بودند، در مخالفت با کشف حجاب، در معابر عمومی با چادر ظاهر شدند و مأموران حکومتی هم علی‌رغم وجود قانون کشف حجاب چندان که باید با آنان مقابله نمی‌کردند. در مهرماه همان سال [[سید ابوالقاسم کاشانی]] طی نامه‌ای به نخست وزیر وقت خواهان کم کردن فشار بر زنان محجبه شد. در سال [[سال ۱۳۲۳ هجری شمسی|۱۳۲۳ش]] نیز [[سید حسین طباطبایی قمی]] از مراجع وقت، نامه‌ای به شاه جدید نوشت و از وی خواست کشف حجاب اجباری را لغو کند. سرانجام با مخالفت علما و مقاومت مردم، قانون کشف حجاب لغو گردید.<ref>زیبابی‌نژاد و سبحانی، درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام، ۱۳۷۹ش، ص۱۶۳.</ref> انتشار دو فتوای «[[سید حسین طباطبایی بروجردی|سید حسین بروجردی]]» و «[[سید محمدتقی خوانساری]]» که دال بر لزوم [[حجاب]] و تحریم بی‌حجابی بود در آن روز‌ها منتشر شد و از نظر فرهنگی و دینی مردم را به سمت حجاب تشویق کرد.<ref>بوذرجمهری، مهستی، کشف حجاب، ۱۳۸۴ش، ص۱۴-۱۵.</ref>