ارث: تفاوت میان نسخه‌ها

==تعریف ارث==

«ارث» در تعریف [[فقه|فقهی]] به معنای استحقاق مال (دارایی) یا حقی (مانند حق [[خیار]] و [[شفعه]]) است که با مرگ دیگری یا آنچه در حکم مرگ است (موت فرضی) حاصل می‌شود.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۳۴۷و۳۴۸.</ref> شخصی را که مستحق ارث است «وارث» و کسی را که از او ارث باقی مانده است «مورِّث» می‌نامند و به مال و حقی که از [[میت|میّت]] باقی مانده است «تَرَکِه» یا «میراث» می‌گویند.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۳۴۷و۳۴۸.</ref> در فقه به پیروی از [[قرآن کریم]] از ارث به «فرض» و «فریضه» تعبیر شده است.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۳۴۷و۳۴۸.</ref>

*'''تحقق ارث:''' مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفّی پس از ادای حقوق و دیونی که به میراث تعلق گرفته است مستقر می‌شود؛ مانند تجهیز و تکفین، دیون و واجبات مالی، وصایای [[میت]] در یک‌سوم (ثلث) مالش بدون اجازه ورثه و زیادتر از ثلث مال با اجازه آن‌ها، آنچه به فرزند بزرگ تر می‌رسد ([[حبوه]]). <ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۳۴۷و۳۴۸.</ref>

در [[قرآن]] به صورت مستقیم یا غیر مستقیم و نیز با رویکردهای مختلف اعتقادی، اخلاقی و [[آیات الاحکام]] به موضوع ارث پرداخته شده است. بخشی از آیات ارث (بویژه در [[سوره نساء]]) قوانین مهم ارث در [[اسلام]] را بیان کرده است و جزئیات بیشتر آن در [[حدیث|روایات]] فقهی آمده است.

*'''نسب (وارثان نَسَبی):''' ارتباط و اتصال دو طرف ارث از طریق ولادت؛ مانند پدری و فرزندی و خواهر و برادری.<ref>سبحانی، نظام الإرث في الشريعة الإسلامية الغراء، 1415ق، ص۱۵و۱۶.</ref>

::الف. [[ازدواج]]: ازدواج دائم یا ازدواج موقت با شرط ارث بردن (بنا بر نظر مشهور).

::ب. وِلاء: پیوندی غیر از تولد و ازدواج که سه نوع است و ارث بردنشان شرایط خاصی دارد: ۱. [[ولاء عتق]] (مربوط به احکام بردگی و کنیزی)، ۲. ولاء [[ضمان جریره]] (قرارداد ضمان با شرط ارث)، ۳. [[ولاء امامت]] (ارث بردن امام معصوم در صورت نبود هیچ وارثی).<ref>سبحانی، نظام الإرث في الشريعة الإسلامية الغراء، 1415ق، ص۱۸و۱۹؛ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۳۴۹.</ref>  

*'''طبقه دوم:''' پدر بزرگ و مادربزرگ پدری و مادری و هرچه بالاتر برود. برادر و خواهر (پدری) یا (مادری) یا (پدری و مادری) و فرزندان آنان.

{{نوشتار اصلی|آیات ارث|طبقات ارث|کلاله}}

 

*'''میراث زوج و زوجه:'''

زوج و زوجه از یکدیگر ارث می‌برند، با دیگر وارثان شریکند و هیچ کدام از آن‌ها همه اموال دیگری را ارث نمی‌برد مگر زمانی که وارث زوجه در زوج منحصر باشد که زوج همه اموال را به ارث می‌برد.<ref>فاضل لنكرانى، تفصيل الشريعة (المواريث)، ۱۴۲۱ق، ص۴۵۵.</ref> در غیر از این مورد، سهم ارث زوج گاهی نصف و گاهی یک‌چهارم است و سهم ارث زوجه گاهی یک‌چهارم و گاهی یک‌هشتم است.<ref>فاضل لنكرانى، تفصيل الشريعة (المواريث)، ۱۴۲۱ق، ص۴۵۵.</ref>

 

*'''سهم ارث در فقه شیعه و اهل سنت:'''

در فقه [[شیعه]] و [[اهل سنت]] در بعضی از احکام [[فقه|فقهی]] ارث اختلاف است؛ مانند تفاوت ارث [[کلاله]] در آیات ۱۲ و ۱۷۶ [[سوره نساء]] و راه‌حل‌های [[عول|عَول]] و [[تعصیب|تَعصیب]] در میان اهل سنت.

 

*'''کفر:''' [[کفر|کافر]] از [[مسلمان]] ارث نمی‌برد اما مسلمان از کافر ارث می‌برد. همچنین از مانعیت [[ارتداد]] در کتاب‌های فقهی بحث شده است.

*'''حَمل:''' فرزندی که در شکم مادر است وقتی ارث می‌برد که در زمان فوت مورث منعقد شده باشد و زنده به دنیا بیاید هرچند پس از تولد فوراً بمیرد.

{{پانویس|۲}}

*سبحانی، جعفر، نظام الإرث في الشريعة الإسلامية الغراء، مقرر: سيد رضا پيغمبرپور‌ کاشانی، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.