confirmed، movedable، protected، templateeditor
۵٬۱۲۵
ویرایش
کتاب علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | '''کِتابُ عَلیّ''' یا '''الجامِعَه''' عنوان کتاب حدیثی است که به املای [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و به قلم [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] نوشته شده است. این کتاب از [[ودایع امامت]] است که بر [[امامت|امام‌‌بودن]] صاحب آن دلالت دارد. بر اساس [[حدیث|احادیث]]، در الجامعه تمامی [[احکام شرعی]]، حتی جزئی‌ترین آنها، بیان شده است. [[اخلاق]]، [[کلام اسلامی|عقاید]]، [[قصص انبیا]] و [[روایات باطنی]] از دیگر مباحث این کتاب دانسته شده است. بر اساس روایات، حجم این کتاب به طول ۷۰ ذِراع (۳۵ متر) و به قطر ران شتر است. | ||
این کتاب را دوستان و دشمنان اهل بیت دیده‌اند که از جمله این اشخاص می‌توان به [[محمد بن مسلم]]، [[زرارة بن اعین|زُراره بن اَعْین]] و [[منصور عباسی]] اشاره کرد. از نظر برخی از سنّی‌مذهبان کتاب علی(ع) و [[جفر]] یک کتاب و متن آن به صورت رمزی نوشته شده است. مهدی مهریزی «کتاب علی» را در موضوع الجامعه نوشته است. | |||
کتاب | |||
== | ==معرفی و جایگاه== | ||
بر اساس احادیث شیعه، کتاب الجامعه به دست [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] و به املای [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نوشته شده است.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۴۲-۱۴۶؛ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۳۹.</ref> در روایات عنوان‌های دیگری مانند «صحیفه»<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۳-۱۵۵.</ref> و «کتاب علی»<ref>اهوازی، الزهد، ۱۴۰۲ق، ص۳۹؛ اشعری، النوادر، ۱۴۰۸ق، ص۷۹؛ برقی، محاسن، ۱۳۷۱ق، ج۱، ص۱۰۷ و ۲۷۳.</ref> به کار رفته که برخی پژوهشگران معتقدند این عنوان‌ها، همگی مربوط به یک کتاب‌اند؛ چراکه در این روایت‌ها ویژگی‌های یکسانی برای این عناوین ذکر شده است.<ref>بهاردوست، «جفر و جامعه»، ص۴۷۶.</ref> در مقابل [[آقا بزرگ تهرانی]]، مؤلف [[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|کتاب الذریعه]] معتقد است کتاب علی با الجامعه تفاوت دارد.<ref>آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۵-۳۰۶.</ref> | |||
مطابق برخی از روایات، الجامعه از جمله [[ودایع امامت]] است که بر [[امامت|امام‌‌بودن]] دارنده آن دلالت دارد.<ref>شیخ صدوق، معانی الأخبار، ۱۴۰۳ق، ص۱۰۲-۱۰۳؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۱۸-۴۱۹.</ref> آقا بزرگ تهرانی بر این باور است که کتاب علی(ع) همچون دیگر ودایع امامت، نزد [[امامان شیعه]] دست به دست می‌گشته و اکنون نزد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(عج)]] است.<ref>آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۵.</ref> | |||
==محتوا و ویژگی‌ها== | |||
بر اساس روایات متعدد، تمامی احکام مربوط به [[حلال|حلال‌ها]] و [[حرام|حرام‌ها]]، حتی امور جزئی مانند دیه خراش، در کتاب جامعه ذکر شده است.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۴۲-۱۴۶؛ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۳۹.</ref> برخی از محققان احتمال داده‌اند که این کتاب به دلیل فراگیری‌اش نسبت به تمام احکام، «الجامعه» نامیده شده است.<ref>بهاردوست، «جفر و جامعه»، ص۴۷۷.</ref> [[سید حسین مدرسی طباطبایی]]، نویسنده کتاب میراث مکتوب شیعه، با استناد به روایت‌های متعدد، محتوای کتاب علی را شامل مباحث ذیل دانسته است: [[فروع دین|احکام فروع دین]] (شامل [[نماز]]، [[حج]]، [[جهاد]]، [[ازدواج|نکاح]] و [[طلاق]]، [[قضاوت|قضا]] و [[بینه شرعی|شهادات]]، [[حد شرعی|حدود]] و [[دیه انسان|دیات]]) [[اخلاق]]، [[کلام اسلامی|عقاید]] و فضایل، [[قصص انبیا]] و [[روایات باطنی]].<ref>مدرسی طباطبایی، میراث مکتوب شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۳۲-۳۶.</ref> به گفته سید محمدکاظم طباطبایی در کتاب تاریخ حدیث شیعه، در کتاب [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسایل الشیعه]] هشتاد روایت، از کتاب علی(ع) نقل شده است.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۶۹.</ref> | |||
در روایت‌هایی اندازه کتاب علی(ع) به طول هفتاد ذِراع (تقریباً ۳۵ متر)<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۳۹؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص ۴۱۹.</ref> و به ضخامت ران شتر دانسته شده<ref>شیخ طوسی، التهذیب، ۱۴۰۷ق، ج۹، ص۲۷۱.</ref> که از گستردگی و حجم زیاد آن حکایت دارد.<ref>بهاردوست، «جفر و جامعه»، ص۴۷۷.</ref> اما در بعضی از روایت‌ها آمده است که این کتاب کوچک بوده و در غلاف شمشیر جای می‌گرفته است.<ref>برقی، المحاسن، ۱۳۷۱ق، ج۱، ص۱۷-۱۸؛ نسائی، السنن الکبری، ۱۴۲۱ق، ج۸، ص۵۶.</ref> برخی از محققان با استناد به روایت‌های دیگر، این کتاب کوچک را، نه همه کتاب بلکه بخشی از کتاب دانسته‌اند؛<ref>بهاردوست، «جفر و جامعه»، ص۴۷۷.</ref> چنان‌که سید محمدکاظم طباطبایی مؤلف کتاب تاریخ حدیث شیعه، معتقد است این کتاب کوچک، کتاب دیگری غیر از کتاب علی(ع) بوده است.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ج۱، ص۶۵-۶۶.</ref> | |||
==گزارش‌کنندگان== | |||
بر اساس تحقیق مجید معارف، پژوهش‌گر علوم اسلامی، بیش از چهل نفر اصل کتاب جامعه را روایت کرده‌اند.<ref>معارف، پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۷۴ش، ص۴۳-۴۵.</ref> اگر چه مطابق روایتی از [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] نگاه کردن به [[جفر]] از امتیازات پیامبر(ص) و جانشینان او دانسته شده است، اما مطابق بعضی از روایت‌ها برخی اصحاب ائمه مانند [[محمد بن مسلم ثقفی کوفی|محمد بن مسلم]]<ref>شیخ طوسی، التهذیب، ۱۴۰۷ق، ج۹، ص۲۷۱.</ref>، [[زرارة بن اعین|زُراره بن اَعْین]]<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۹۴.</ref>، [[ابوبصیر مرادی]]<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۴۳.</ref>، [[عبدالملک بن اعین|عبدالملک بن اَعین]]<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۳.</ref> و مُعَتَّب<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۴۵.</ref> و برخی از دشمنان آنها مانند [[منصور عباسی]] کتاب جامعه را دیده‌اند.<ref>الجندی، الامام جعفر الصادق، ۱۳۹۷ق، ص۲۰۰.</ref> | |||
==دیدگاه اهل سنّت== | |||
به گفته برخی محققان، بر خلاف گزارش‌های شیعی که میان کتاب جفر و جامعه و محتوای آن دو تفکیک کرده‌اند، در گزارش‌های [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] چنین تفکیکی وجود ندارد و در مواردی از گزارش‌های اهل‌سنت، که این دو کتاب به طور جداگانه ذکر شده‌‌اند، محتوای آن دو، یک چیز معرفی شده است.<ref>بهاردوست، «جفر و جامعه»، ص۴۷۷.</ref> سید میر شریف جرجانی، از عالمان حَنَفی‌مذهب قرن هشتم، معتقد است کتاب جامعه به صورت رمزی به روش علم حروف نوشته شده است.<ref>جرجانی، شرح المواقف، ۱۳۲۵ق، ج۶، ص۲۲.</ref> حاجی خلیفه، جفر را همان علم به لوح قضا و جامعه را همان علم به لوح قَدَر معرفی کرده است.<ref>حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۹۴۱م، ج ۱، ستون ۵۹۱.</ref> | |||
==تک‌نگاری‌ها== | |||
مهدی مهریزی کتابی را با عنوان «کتاب علی» در موضوع کتاب علی(ع) نوشته است؛ انتشارات صحیفه خرد این کتاب را در سال ۱۳۹۰ش در ۲۲۰ صفحه منتشر کرده است.<ref>مهریزی، کتاب علی، ۱۳۹۰ش.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
* [[مصحف امام علی(ع)]] | * [[مصحف امام علی(ع)]] | ||
* [[مصحف فاطمه(س)]] | * [[مصحف فاطمه(س)]] | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس۲}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{ | {{منابع}} | ||
* | * آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق | ||
* | * اشعری، احمد بن محمد بن عیسی، النوادر، قم، مدرسه امام مهدی(عج) ۱۴۰۸ق. | ||
* | * الجندی، عبدالحلیم، الامام جعفر الصادق، قاهره، المجلس الأعلی للشئون الاسلامیة، ۱۳۹۷ق. | ||
* اهوازی، حسین بن سعید، الزهد، قم، المطبعة العلمیة، ۱۴۰۲ق. | |||
* برقی، احمد بن محمد، المحاسن، قم، دار الکتب العلمیه، ۱۳۷۱ق. | |||
* بهاردوست، علیرضا، [https://rch.ac.ir/article/Details/9780 «جفر و جامعه»]، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، ۱۳۸۵ش. | |||
* جرجانی، میر سید شریف، شرح المواقف، قم، الشریف الرضی، ۱۳۲۵ق. | |||
* حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون عن أسامی الکتب و الفنون، بغداد، مکتبة المثنی، ۱۹۴۱م. | |||
* شیخ صدوق، محمد بن علی، معانی الأخبار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۳ق. | |||
* شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۳ق. | |||
* شیخ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق. | |||
* صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق. | |||
* طباطبایی، سید محمدکاظم، تاریخ حدیث شیعه، تهران، سمت، ۱۳۸۸ش. | |||
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق. | |||
* مدرسی طباطبایی، حسین، میراث مکتوب شیعه، قم، نشر مورخ، ۱۳۸۶ش. | |||
* معارف، مجید، پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه، تهران، مؤسسه فرهنگی و هنری ضریح، ۱۳۷۴ش. | |||
* مهریزی، مهدی، کتاب علی، قم، صحیفه خرد، ۱۳۹۰ش. | |||
* نسائی، احمد بن شعیب، السنن الکبری، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۲۱ق. | |||
{{پایان}} | |||
==پیوند به بیرون== | |||
* [http://farhangziarat.hzrc.ac.ir/article_101671.html «آشنایی با کتاب علی(ع)»] | |||
* [https://ensani.ir/fa/article/44920 «بازجست کتاب علی»] | |||
{{کتاب‌شناسی امام علی (ع)}} | {{کتاب‌شناسی امام علی (ع)}} | ||
{{امامت}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی امام علی]] | [[رده:کتاب‌شناسی امام علی]] | ||
[[رده:ودایع امامت]] | |||
[[رده:کتاب‌های حدیثی شیعه قرن ۱ (قمری)]] | [[رده:کتاب‌های حدیثی شیعه قرن ۱ (قمری)]] | ||
[[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت ب]] | [[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت ب]] | ||