imported>Pourrezaei |
imported>Mohamadhaghani |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{احکام}} | | {{احکام}} |
| '''مکروه''' به معنی ناپسند از اصطلاحات فقهی درباره کاری است که ترک‌کردن آن بهتر از انجام‌دادن آن است. این اصطلاح در مقابل [[مستحب]] یکی از اقسام پنج‌گانه [[احکام تکلیفی]] است. کراهت در عبادات به معنای کم‌شدن [[ثواب]] آن عبادت و در موارد دیگر به معنای ناپسند بودن اصل آن کار است. عمل مکروه از جهت نوع کراهت بر چند قسم است. | | '''مکروه'''، به معنای امر ناپسند و نامطلوب، در [[فقه]] برای اشاره به عملی به کار می‌رود که انجام آن گرچه [[حرام]] نیست، اما ترک‌کردن آن بهتر است. برای مثال، ایستاده بول کردن مکروه است؛یعنی گرچه انجام آن حرام نیست اما بهتر است از انجام آن خودداری شود. مکروه در کنار [[واجب]]، [[حرام]]، [[مستحب]] و [[مباح]] یکی از [[احکام پنج‌گانه]] است. گاه برای اشاره به امور مکروه از واژه کراهت استفاده می‌شود و بیان می‌شود که فلان کار کراهت دارد. |
|
| |
|
| ==تعریف==
| | در [[رساله عملیه|رساله‌های عملیه]] و دیگر کتب [[فقه|فقهی]]، در کنار اشاره به [[واجبات]] و [[محرمات]]، مکروهات هر [[ابواب فقه|باب]] نیز ذکر شده است؛ برای مثال مکروهات باب خوردن و آشامیدن (مثل کراهت پرخوری)؛ مکروهات تخلی (مثل کراهتِ بول کردن زیر درختی که میوه می‌دهد، یا ایستاده بول کردن)؛ یا مکروهاتِ [[ذبح شرعی|ذبح حیوانات]] (از جمله سربریدن حيوان در مقابل حيوانی ديگر) و مانند اینها. |
| مکروه در لغت از ریشه "کره"<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۸۰، ذیل ماده کره</ref> و به معنای سختی‌ای است که بر انسان وارد می‌شود.<ref>صاحب بن عباد، ج۳، ص۳۵۵</ref> در اصطلاح فقهی «مکروه» عملی است که اصل آن ناپسند بوده و ترک کردنش بهتر از انجام دادن آن باشد و اگر عبادتی در شرایطی مکروه باشد به معنی کمتر بودن ارزش عبادت نسبت به حالت عادی است نه اینکه اصل آن کار ناپسند باشد.<ref>فرهنگ‌نامه اصول فقه، ص۶۶۷</ref>
| |
|
| |
|
| مکروه که نقطه مقابل آن [[مستحب]] نام دارد یکی از اقسام پنج‌گانه [[احکام تکلیفی]] است.<ref>جابری عرب‌لو، فرهنگ اصطلاحات فقه فارسی، ۱۳۶۳ش، ص۱۴۸.</ref>
| | همه کراهت‌ها در یک درجه نیستند و برخی شدت بیشتری دارند؛ از جمله مواردی که جزو کراهت‌های شدید به شمار می‌روند نزدیکی با همسر از پشت است<ref>امام خمینی، آیت الله نوری، آیت الله فاضل، تعلیقات علی العروة ج 2، النکاح، الفصل الاول، م 1، آیت الله صافی، توضیح المسائل مراجع، م 45، آیت الله خامنه ای، استفتاء س 419، آیت الله مکارم.</ref>. |
|
| |
|
| | گاهی مکروه درباره عبادات به کار می‌رود؛ مانند مکروه بودن [[نماز|نماز‌خواندن]] در حمام، کراهت نماز خواندن با لباس سیاه و یا کراهت تلاوت قرآن برای فرد [[جنب]] و یا خانم‌هایی که در عادت ماهیانه هستند. در این موارد، مکروه به این معناست که انجام عمل مکروه ثواب عبادت را کمتر می‌کند، یعنی ثواب تلاوت قرآن کریم برای فرد جنب کمتر است از فردِ غیرجنب است؛ و یا ثواب نماز در لباس سیاه کمتر از نماز با لباس رنگ دیگر است و بهتر است فرد برای نماز از لباسِ غیرسیاه استفاده کند. |
|
| |
|
| ==مکروهات معروف==
| | == پانویس == |
| ===عبادت‌های مکروه===
| | {{پانویس}} |
| برخی از عبادات مکروه عبارتند از:
| |
| {{ستون-شروع|۳}}
| |
| * نماز خواندن در حمام؛
| |
| * نماز خواندن در مقابل انسان؛
| |
| * نماز خواندن در مقابل دری که باز است؛
| |
| * نماز خواندن در محل عبور مردم مانند خیابان و کوچه؛
| |
| * نماز خواندن در مقابل آتش؛
| |
| * نماز خواندن در آشپرخانه؛
| |
| * نماز خواندن در مقابل عکس و مجسمه؛
| |
| * نماز خواندن در مقابل قبر، روی قبر و بین دو قبر در قبرستان؛<ref>رساله شانزده مرجع، مسئله ۸۹۸:[http://portal.anhar.ir/node/9429/?ref=sbttl#gsc.tab=0 چیزهایی که در لباس نمازگزار مکروه است]</ref>
| |
| * نماز در موقعی که انسان خوابش می‌آید؛
| |
| * نماز خواندن زمانی که انسان جوراب تنگ پوشیده است.<ref>رساله شانزده مرجع، مسئله ۱۱۵۸[http://portal.anhar.ir/node/9459/?ref=sbttl#gsc.tab=0 چیزهایی که در نماز مکروه است]</ref>
| |
| * روزه روز عاشورا؛
| |
| * روزه در روزی که انسان شک دارد [[روز عرفه]] است یا [[عید قربان]].<ref>رساله شانزده مرجع، مسئله ۱۱۴۷[http://portal.anhar.ir/node/1912/?ref=sbttl#gsc.tab=0 روزه‌های حرام و مکروه]</ref>
| |
| {{پایان}}
| |
| | |
| ===سایر کارهای مکروه===
| |
| یک سری از کسب و کارها مکروه دانسته شده است که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
| |
| {{ستون-شروع|۳}}
| |
| * قصابی؛
| |
| * [[کفن]] فروشی؛
| |
| * معامله با انسان‌های پست؛
| |
| * معامله بین [[اذان]] و [[اقامه]] و اول طلوع آفتاب؛
| |
| * خرید و فروش گندم و جو به صورتی که شغل شخص باشد؛<ref>رساله سیزده مرجع، مسأله ۲۰۵۴</ref>
| |
| * صرافی.<ref>خمینی، ص۲۲۵</ref>{{یادداشت|برای اطلاع بیشتر از مکروهات اخلاقی در دین اسلام، رجوع کنید به: کتاب مفاتیح الحیاة آیة الله عبدالله جوادی آملی و حلیه المتقین محمد تقی مجلسی. همچنین مکروهات فقهی در رساله‌های توضیح المسائل ذیل هر عمل عبادی و معامله‌ای مطرح شده است.}}
| |
| {{پایان}}
| |
| | |
| ==اقسام کراهت==
| |
| عمل مکروه ازجهت نوع کراهتش، بر چند قسم است، که عبارتند از:
| |
| {| class="wikitable"
| |
| |-
| |
| ! نام مکروه!! محور و ملاک تقسیم !! تعریف
| |
| |-
| |
| | تحریمی و تنزیهی || از جهت میزان کراهت شارع|| '''مکروه تحریمی'''، عمل مکروهی است که شارع از آن کراهت زیادی دارد. مانند ترک مستحبات مؤکد.<ref>ملکی اصفهانی، ج۲، ص۲۰۴</ref>
| |
| '''مکروه تنزیهی'''، عملی است که انجامش هر چند مورد نهی است، اما ثوابی که به آن عمل داده می‌شود، کمترین اندازه ثواب اعمال مشابهش است. مانند نماز خواندن در مکانی که مجسمه یا عکس در آن باشد یا روزه گرفتن در روز عاشورا (<small>البته به شرط اینکه قصدش از روزه گرفتن، توهین به این روز و کسب برکت از این روز نباشد که در این صورت حرام است</small>)
| |
| |-
| |
| | مطلق و مقید || از جهت وضعیت کراهت در دستور شارع || '''مکروه مطلق'''، به فعلی گفته می‌شود که کراهت آن، بر چیزی متوقف و مشروط نیست، مانند: خوردن گوشت اسب و تخم مرغ.<ref>اصفهانی، ص۸۲</ref>
| |
| '''مکروه معلق'''، به فعلی گفته می‌شود که کراهت آن بر چیزی متوقف و مشروط است، مانند: نماز، به شرطی که در حمام خوانده شود.
| |
| |-
| |
| | اصلی و تبعی || از جهت تعلق کراهت || '''مکروه اصلی'''، به عملی گفته می‌شود که خداوند به صورت مستقل، آن را مکروه معرفی کرده است؛ مانند نماز خواندن در حمام.
| |
| '''مکروه تبعی'''، به عملی گفته می‌شود که خطاب مستقلی بر کراهت آن دلالت نمی‌کند، بلکه کراهت، از راه‌های دیگری فهمیده می‌شود؛ مانند نهی از نماز خواندن در حمام که به صورت ضمنی، رفتن به حمام به قصد نماز خواندن را نیز نشان می‌دهد.<ref>فاضل لنکرانی، ج۲، ص۴۲۱</ref>
| |
| |-
| |
| | نفسی و غیری || از جهت کیفیت مطلوب بودن متعلق تکلیف || '''مکروه نفسی'''، عملی است که کراهت آن برای خودش است نه به این جهت که مقدمه انجام عمل مکروه دیگری است.
| |
| '''مکروه غیری'''، عملی است که به خودی خود، انجامش کراهتی ندارد، اما از آنجا که انجامش مقدمه انجام مکروه دیگری است، آنرا مکروه تبعی می‌گویند؛ مانند کراهت حمام رفتن برای خواندن نماز که حکم کراهت از جانب کراهت نماز خواندن برای رفتن به حمام نیز اثبات شده است.<ref>اصفهانی، ص۸۲.</ref>
| |
| |-
| |
| | معلق و منجّز || از جهت کیفیت دستور شارع || '''مکروه معلق'''، به فعلی گفته می‌شود که وجودش بر امر غیر مقدوری متوقف است، هرچند کراهت آن فعلی است؛ به بیان دیگر، مکروه معلق، به عملی گفته می‌شود که کراهتش فعلی، ولی وجود مکروه استقبالی است.<ref> اصفهانی، ص۸۲</ref>
| |
| '''مکروه منجّز'''، عملی است که هم کراهت آن و هم خود عمل مکروه، در یک زمان وجود دارند و حالت انتظاری ندارد.<ref>اصفهانی، ص۸۲</ref>
| |
| |-
| |
| |}
| |
| | |
| ==جستارهای وابسته==
| |
| *[[احکام عملی]]
| |
| *[[حکم شرعی]]
| |
| | |
| ==پانویس== | |
| {{پانویس|۲}} | |
| | |
| ==منابع==
| |
| * ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الکفر، ۱۴۱۴ق، چاپ سوم.
| |
| * اصفهانی، محمد حسین، الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة، قم، دار احیاء العلوم الاسلامیه، ۱۴۰۴ق.
| |
| * [http://portal.anhar.ir/node/19#gsc.tab=0 بنی هاشمی خمینی، محمد حسن، رساله شانزده مرجع].
| |
| * جابری عرب‌لو، محسن، فرهنگ اصطلاحات فقه فارسی، تهران، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۶۳ش.
| |
| * خمینی، سیدروح الله، نجاة العباد، تهران، مؤسسه تنظیم نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۲ق.
| |
| * صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۱۴ق.
| |
| * فاضل لنکرانی، محمد، شرح کفایة الاصول، قم، نشر نوح، ۱۳۸۵ش، چاپ پنجم.
| |
| * مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، فرهنگ نامه اصول فقه، قم، ۱۳۸۹ ش.
| |
| * ملکی اصفهانی، مجتبی، فرهنگ اصطلاحات اصول - قم، ۱۳۷۹ ش.
| |
|
| |
|
| {{اصطلاحات فقهی}} | | {{اصطلاحات فقهی}} |
