۱۷٬۰۰۰
ویرایش
مختار بن ابی‌عبید ثقفی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
==نسب و لقب== | ==نسب و لقب== | ||
مختار بن ابی‌عبید بن مسعود ثقفی، اهل [[طائف]] و از قبیله ثقیف بود.<ref> ابن‌سعد، الطبقات الکبری، بخش الطبقة الخامسة، جزء۲، ص۷۹.</ref> پدرش [[ابوعبید ثقفی|ابوعبید]] از [[صحابه]] [[پیامبر(ص)]] بود<ref> ابن‌اثیر، اسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۴۷.</ref> که در جنگ‌های [[قادسیه]] در زمان [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] کشته شد. | مختار بن ابی‌عبید بن مسعود ثقفی، اهل [[طائف]] و از قبیله ثقیف بود.<ref> ابن‌سعد، الطبقات الکبری، بخش الطبقة الخامسة، جزء۲، ص۷۹.</ref> پدرش [[ابوعبید ثقفی|ابوعبید]] از [[صحابه]] [[پیامبر(ص)]] بود<ref> ابن‌اثیر، اسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۴۷.</ref> که در جنگ‌های [[قادسیه]] در زمان [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] کشته شد.{{مدرک}} جد وی، [[مسعود ثقفی]] از بزرگان [[حجاز]] بوده و به وی لقب عَظیمُ القَرْیَتَیْن داده بودند.<ref> ابن‌قتیبه، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۴۰۰.</ref> مادرش [[دومه (مادر مختار)|دومه بنت عمرو بن وهب]] است که [[ابن‌طیفور]] در بلاغات النساء از وی یاد کرده است.<ref>ابن‌طیفور، بلاغات النساء، ۱۳۲۶ق، ج۱، ص۱۲۸.</ref> | ||
عموی مختار [[سعد بن مسعود ثقفی]] از طرف [[امام علی(ع)]] والی [[مداین]] بود.<ref> ابن‌حجر، الاصابة، ج۱، ص۵۶۱.</ref> | عموی مختار [[سعد بن مسعود ثقفی]] از طرف [[امام علی(ع)]] والی [[مداین]] بود.<ref> ابن‌حجر، الاصابة، ج۱، ص۵۶۱.</ref> | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۷: | ||
مختار در [[روز عاشورا]] در کربلا حضور نداشت. البته او با مسلم بن عقیل فرستاده امام حسین(ع) در [[کوفه]] همکاری می‌کرد و علیه [[بنی‌امیه]] تحرکاتی داشت. | مختار در [[روز عاشورا]] در کربلا حضور نداشت. البته او با مسلم بن عقیل فرستاده امام حسین(ع) در [[کوفه]] همکاری می‌کرد و علیه [[بنی‌امیه]] تحرکاتی داشت. | ||
*'''مسلم در خانه مختار''': مختار از کسانی بود که به [[مسلم بن عقیل]] پیوست،<ref> الکامل، ج۴، ص۳۶.</ref> مسلم هنگام ورود به کوفه به خانه مختار رفت.<ref> | *'''مسلم در خانه مختار''': مختار از کسانی بود که به [[مسلم بن عقیل]] پیوست،<ref> الکامل، ج۴، ص۳۶.</ref> مسلم هنگام ورود به کوفه به خانه مختار رفت.<ref> دینوری، الاخبار الطوال، ص۲۳۱.</ref> پس از آنکه [[عبیدالله بن زیاد]] از مکان مسلم اطلاع پیدا کرد، مسلم به خانه [[هانی بن عروه]] نقل‌مکان کرد.<ref>دینوری، ص۲۳۳؛ مسعودی، ج۳، ص۲۵۲.</ref> | ||
*'''همراهی با مسلم''': بنا به گزارش‌های تاریخی مختار در صدد یاری رساندن به مسلم بود، او روز [[شهادت]] مسلم، به بیرون کوفه رفته بود تا نیرو جمع‌آوری کند و هنگامی به [[کوفه]] رسید مسلم و هانی شهید شده بودند.<ref> بلاذری، انساب الأشراف، ج۶، ص۳۷۶؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۵۶۹.</ref> | *'''همراهی با مسلم''': بنا به گزارش‌های تاریخی مختار در صدد یاری رساندن به مسلم بود، او روز [[شهادت]] مسلم، به بیرون کوفه رفته بود تا نیرو جمع‌آوری کند و هنگامی به [[کوفه]] رسید مسلم و هانی شهید شده بودند.<ref> بلاذری، انساب الأشراف، ج۶، ص۳۷۶؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۵۶۹.</ref> | ||
*'''روز عاشورا در زندان''': پس از شهادت مسلم، [[ابن زیاد]] قصد کشتن مختار را داشت که با وساطت [[عمرو بن حریث]] به وی امان داد، و در این هنگام با تازیانه به چشم مختار کوبید و وی را زخمی کرد و به زندان افکند. مختار تا پایان واقعه کربلا در زندان بود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۶، ص۳۷۷؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۲۹.</ref> | *'''روز عاشورا در زندان''': پس از شهادت مسلم، [[ابن زیاد]] قصد کشتن مختار را داشت که با وساطت [[عمرو بن حریث]] به وی امان داد، و در این هنگام با تازیانه به چشم مختار کوبید و وی را زخمی کرد و به زندان افکند. مختار تا پایان واقعه کربلا در زندان بود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۶، ص۳۷۷؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۲۹.</ref> | ||
| خط ۶۰: | خط ۵۹: | ||
در حمله سپاه [[یزید]] به [[مکه]] و محاصره عبدالله بن زبیر، مختار در کنار عبدالله با یزیدیان جنگید. وقتی عبدالله ادعای خلافت کرد مختار از او کناره گرفت و به کوفه رفت و مقدمات قیام را فراهم نمود.<ref> آفرینش و تاریخ، ج۲، ص۹۱۰.</ref> | در حمله سپاه [[یزید]] به [[مکه]] و محاصره عبدالله بن زبیر، مختار در کنار عبدالله با یزیدیان جنگید. وقتی عبدالله ادعای خلافت کرد مختار از او کناره گرفت و به کوفه رفت و مقدمات قیام را فراهم نمود.<ref> آفرینش و تاریخ، ج۲، ص۹۱۰.</ref> | ||
ورود مختار به کوفه شش ماه پس از درگذشت یزید بود.<ref>تاریخ ابن‌خلدون، ج۲، ص۴۳</ref> | ورود مختار به کوفه شش ماه پس از درگذشت یزید بود.<ref>تاریخ ابن‌خلدون، ج۲، ص۴۳.</ref> | ||
ابن زبیر، [[عبدالله بن مطیع]] را به عنوان والی به کوفه فرستاد، مختار با وی جنگید و بر وی غلبه کرد.<ref>آفرینش و تاریخ، ج۲، ص۹۱۱؛ تاریخ ابن‌خلدون، ج۲، ص۴۴.</ref> | ابن زبیر، [[عبدالله بن مطیع]] را به عنوان والی به کوفه فرستاد، مختار با وی جنگید و بر وی غلبه کرد.<ref>آفرینش و تاریخ، ج۲، ص۹۱۱؛ تاریخ ابن‌خلدون، ج۲، ص۴۴.</ref> | ||
| خط ۱۲۷: | خط ۱۲۶: | ||
=== خودداری از قضاوت درباره مختار=== | === خودداری از قضاوت درباره مختار=== | ||
[[میرزا محمد استرآبادی]] معتقد است نباید مختار را به بدی یاد کرد در عین حال روایات وی را قابل اعتماد نمیداند و در نهایت در مورد او توقف کرده است.<ref>جامع الرواه، ج۲، ص۲۲۱.</ref> [[علامه مجلسی]] نیز ایمان و یقین مختار را کامل ندانسته و اقدامات وی را بدون اجازه امام دانسته است در عین حال معتقد است به دلیل آنکه مختار کارهای نیک زیادی انجام داده است عاقبت به خیر شده است. علامه مجلسی نیز تصریح به توقف در مورد مدح یا ذم مختار کرده است.<ref>بحارالانوار، ج۴۵، ص۳۳۹.</ref> | [[میرزا محمد استرآبادی]] معتقد است نباید مختار را به بدی یاد کرد در عین حال روایات وی را قابل اعتماد نمیداند و در نهایت در مورد او توقف کرده است.<ref>جامع الرواه، ج۲، ص۲۲۱.</ref> [[علامه مجلسی]] نیز ایمان و یقین مختار را کامل ندانسته و اقدامات وی را بدون اجازه امام دانسته است در عین حال معتقد است به دلیل آنکه مختار کارهای نیک زیادی انجام داده است عاقبت به خیر شده است. علامه مجلسی نیز تصریح به توقف در مورد مدح یا ذم مختار کرده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص۳۳۹.</ref> | ||
===دیدگاه علمای اهل‌سنت=== | ===دیدگاه علمای اهل‌سنت=== | ||
[[ابن‌اثیر]] در [[اسد الغابه]] در صدد ذم مختار بر آمده است و روایات وی را قبول نمی‌کند.<ref> ابن‌اثیر، اسدالغابة، ج۴، ص۳۴۷ </ref> | [[ابن‌اثیر]] در [[اسد الغابه]] در صدد ذم مختار بر آمده است و روایات وی را قبول نمی‌کند.<ref> ابن‌اثیر، اسدالغابة، ج۴، ص۳۴۷ </ref> روایتی به پیامبر منسوب است که از ثقیف کَذّاب و جنایتکار به وجود خواهد آمد. راوی این روایت [[اسماء دختر ابوبکر]] مادر [[عبدالله بن زبیر]] است.<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۹۰۹.</ref> گفته شده منظور از کذّاب در این روایت، مختار است،<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۹۰۹.</ref> بنا به گزارشی [[حجاج بن یوسف]]، مردم را به [[لعن]] [[حضرت علی(ع)]] و مختار امر می‌کرد.<ref> نگاه کنید به ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۶۸.</ref>مقریزی مختار را جزء [[خوارج]] می‌داند.<ref> مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱۴، ص۱۵۷.</ref> | ||
==اتهامات== | ==اتهامات== | ||
| خط ۱۳۸: | خط ۱۳۷: | ||
برخی مختار را مؤسس [[کیسانیه]] و پیروانش را کیسانیه می‌نامند.<ref>آفرینش وتاریخ/ترجمه، ج۲، ص۸۲۰</ref> مامقانی با بیان دلایلی این مطلب را نمی‌پذیرد و کیسانی بودن مختار را رد می‌کند.<ref>تنقیح المقال، ج۳، ص ۲۰۵و۲۰۶.</ref> آیت‌الله خویی این اتهام را ساخته علمای ملل و نحل غیرشیعه دانسته که به روایات مجعول و مردود استناد کرده‌اند. از نطر وی مذهب کیسانیه پس از قتل مختار و درگذشت محمد بن حنفیه تأسیس شده است.<ref>معجم الرجال، ج۱۸، ص۱۰۲و ۱۰۳.</ref> [[علامه امینی]] نیز انتساب مختار به کیسانیه را نمی‌پذیرند.<ref> امینی، الغدیر، ج۱، ص۳۴۳.</ref> | برخی مختار را مؤسس [[کیسانیه]] و پیروانش را کیسانیه می‌نامند.<ref>آفرینش وتاریخ/ترجمه، ج۲، ص۸۲۰</ref> مامقانی با بیان دلایلی این مطلب را نمی‌پذیرد و کیسانی بودن مختار را رد می‌کند.<ref>تنقیح المقال، ج۳، ص ۲۰۵و۲۰۶.</ref> آیت‌الله خویی این اتهام را ساخته علمای ملل و نحل غیرشیعه دانسته که به روایات مجعول و مردود استناد کرده‌اند. از نطر وی مذهب کیسانیه پس از قتل مختار و درگذشت محمد بن حنفیه تأسیس شده است.<ref>معجم الرجال، ج۱۸، ص۱۰۲و ۱۰۳.</ref> [[علامه امینی]] نیز انتساب مختار به کیسانیه را نمی‌پذیرند.<ref> امینی، الغدیر، ج۱، ص۳۴۳.</ref> | ||
==همسرو فرزندان== | ==همسرو فرزندان== | ||
مختار ثقفی چهار همسر داشت. امثابت دختر [[سمرة بن جندب]]،<ref> ابن‌قتیبه، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۴۰۱.</ref>عمره دختر [[نعمان بن بشیر،<ref> مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۹۹.</ref> ام‌زید الصغری دختر [[سعید بن زید بن عمرو]]<ref>المحبر، ص۷۰.</ref> و ام‌ولید دختر عمیر بن رباح.<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۴۶.</ref> امثابت برای او محمد و اسحاق<ref> ابن‌قتیبه، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۴۰۱.</ref> و ام‌ولید، ام‌سلمه را<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۴۶.</ref> به دنیا آوردند. ام‌سلمه به ازدواج عبدالله بن عبدالله بن عمر بن خطاب درآمد.<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۴۶.</ref> | مختار ثقفی چهار همسر داشت. امثابت دختر [[سمرة بن جندب]]،<ref> ابن‌قتیبه، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۴۰۱.</ref>عمره دختر [[نعمان بن بشیر،<ref> مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۹۹.</ref> ام‌زید الصغری دختر [[سعید بن زید بن عمرو]]<ref>ابن‌حبیب، المحبر، دارالآفاق الجدیده، ص۷۰.</ref> و ام‌ولید دختر عمیر بن رباح.<ref> ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۴۶.</ref> امثابت برای او محمد و اسحاق<ref> ابن‌قتیبه، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۴۰۱.</ref> و ام‌ولید، ام‌سلمه را<ref> الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۴۶.</ref> به دنیا آوردند. ام‌سلمه به ازدواج عبدالله بن عبدالله بن عمر بن خطاب درآمد.<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۴۶.</ref> | ||
ابوالحکم،<ref> ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۱۷، ص۱۰۵.</ref>جبر،<ref>جمهرة انساب العرب، ص۲۶۸.</ref>امیة،<ref> جمهرة انساب العرب، ص۲۶۸.</ref> بلال<ref>طوسی، رجال الطوسی، ص۵۶۸.</ref> و عمر (والی ری توسط [[ابومسلم خراسانی]])<ref> اخبار الدولة العباسیة، ص۲۶۲.</ref>دیگر فرزندان وی بودند. | ابوالحکم،<ref> ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۱۷، ص۱۰۵.</ref>جبر،<ref>جمهرة انساب العرب، ص۲۶۸.</ref>امیة،<ref> جمهرة انساب العرب، ص۲۶۸.</ref> بلال<ref>طوسی، رجال الطوسی، ص۵۶۸.</ref> و عمر (والی ری توسط [[ابومسلم خراسانی]])<ref> اخبار الدولة العباسیة، ص۲۶۲.</ref>دیگر فرزندان وی بودند. | ||
| خط ۱۶۵: | خط ۱۶۴: | ||
*ماهیت قیام مختار نوشته ابوفاضل رضوی اردکانی | *ماهیت قیام مختار نوشته ابوفاضل رضوی اردکانی | ||
*آینه عصر اموی یا مختار ثقفی، علی حسین کریوتلی این کتاب به فارسی ترجمه شده است. | *آینه عصر اموی یا مختار ثقفی، علی حسین کریوتلی این کتاب به فارسی ترجمه شده است. | ||
*[[روضة المجاهدین (کتاب)|روضة المجاهدین]]؛ کتابی به زبان فارسی، شامل روایات و اخباری است از جنگ‌ها و شرح رشادت‌های مختار که از حالت منظوم و روایی، به صورت منثور و حماسی درآمده است. این اثر نوشته [[عطاءالله بن حسام هروی|واعظ هروی]]، (قرن ۱۰ق) | *[[روضة المجاهدین (کتاب)|روضة المجاهدین]]؛ کتابی به زبان فارسی، شامل روایات و اخباری است از جنگ‌ها و شرح رشادت‌های مختار که از حالت منظوم و روایی، به صورت منثور و حماسی درآمده است. این اثر نوشته [[عطاءالله بن حسام هروی|واعظ هروی]]، (قرن ۱۰ق) است که در ماه محرم بر منبر برای مردم روایت می‌کرده است. قرائت این کتاب مدت‌ها در مجالس روضه‌خوانی رواج داشته است. انتشارات ققنوس این کتاب را در ۵۲۰ صفحه منتشر کرده است. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
| خط ۲۰۳: | خط ۲۰۲: | ||
*ابن‌اعثم کوفی، احمد، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م. | *ابن‌اعثم کوفی، احمد، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م. | ||
*ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م. | *ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م. | ||
*ابن‌حبیب، محمد بن حبیب، المحبر، تحقیق ایلزة لیختن شتیتر، بیروت، دارالآفاق | *ابن‌حبیب، محمد بن حبیب، المحبر، تحقیق ایلزة لیختن شتیتر، بیروت، دارالآفاق الجدیدة، بی‌تا. | ||
*ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، | *ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م. | ||
*ابن‌حزم، جمهرة انساب العرب، تحقیق لجنة من العلماء، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. | *ابن‌حزم، جمهرة انساب العرب، تحقیق لجنة من العلماء، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. | ||
*ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن خلدون، مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چ هشتم، ۱۳۷۵ش. | *ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن خلدون، مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چ هشتم، ۱۳۷۵ش. | ||
| خط ۲۱۰: | خط ۲۰۹: | ||
*ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، مشهد، مؤسسه آل‌البیت(ع)، ۱۳۹۰ش. | *ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، مشهد، مؤسسه آل‌البیت(ع)، ۱۳۹۰ش. | ||
*ابن‌طقطقی، محمد بن علی بن طباطبا، الفخری فی الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة، تحقیق عبدالقادر محمد مایو، بیروت، دار القلم العربی، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م. | *ابن‌طقطقی، محمد بن علی بن طباطبا، الفخری فی الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة، تحقیق عبدالقادر محمد مایو، بیروت، دار القلم العربی، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م. | ||
*ابن‌طیفور، احمد بن ابی‌طاهر، بلاغات النساء، تصحیح احمد الالفی، قاهره، مطبعة مدرسة والدة عباس الاول، ۱۳۲۶ق/۱۹۰۸م. | |||
*ابن‌قتیبه عبدالله بن مسلم، المعارف، تحقیق ثروت عکاشة، قاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، البطعة الثانیة، ۱۹۹۲م. | *ابن‌قتیبه عبدالله بن مسلم، المعارف، تحقیق ثروت عکاشة، قاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، البطعة الثانیة، ۱۹۹۲م. | ||
*امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۶ق. | *امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۶ق. | ||
| خط ۲۲۲: | خط ۲۲۲: | ||
*ذهبی، محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۱۰ق. | *ذهبی، محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۱۰ق. | ||
*زرکلی، خیرالدین، الاَعلام قاموس تراجم لاَشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دارالعلم للملایین، الطبعة الثامنة، ۱۹۸۹م. | *زرکلی، خیرالدین، الاَعلام قاموس تراجم لاَشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دارالعلم للملایین، الطبعة الثامنة، ۱۹۸۹م. | ||
*صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، قم، کتاب‌فروشی داوری، ۱۳۸۵ش/۱۹۶۶م. | *صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، قم، کتاب‌فروشی داوری، ۱۳۸۵ش/۱۹۶۶م. | ||
*طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، الطبعة الثانیة، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م. | *طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، الطبعة الثانیة، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م. | ||