پرش به محتوا

تجوید: تفاوت میان نسخه‌ها

۶ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۰ اکتبر ۲۰۱۸
جز
جز (←‏پیوند به بیرون: اصلاح ناوبری)
خط ۴۸: خط ۴۸:
==کتب علم تجوید==
==کتب علم تجوید==
===آثار نخستین===
===آثار نخستین===
*القصیدة الخاقانیة تدوین ابومزاحم موسی بن عبیداللّه بن یحیی بن خاقان مشهور به خاقانی (متوفی ۳۲۵) نخستین اثر مستقل در علم تجوید است <ref> حاجی خلیفه، ج ۱، ستون ۳۵۴، ج ۲، ستون ۱۳۳۷ </ref>. قبل از آن نیز برخی مباحث راجع به علم تجوید، تدوین شده بود، اما به عنوان علمی مستقل معرفی نشده بود، بلکه در خلال علم قرائات به قواعد تجویدی آن نیز اشاره می‌شد، مانند ادغام در قرائت [[ابوعمرو بصری]] و سَکْت بر همزه در قرائت [[حمزه کوفی]].
*القصیدة الخاقانیة تدوین ابومزاحم موسی بن عبیداللّه بن یحیی بن خاقان مشهور به خاقانی (متوفی ۳۲۵) نخستین اثر مستقل در علم تجوید است <ref> حاجی خلیفه، ج ۱، ستون ۳۵۴، ج ۲، ستون ۱۳۳۷ </ref>. قبل از آن نیز برخی مباحث راجع به علم تجوید، تدوین شده بود، اما به عنوان علمی مستقل معرفی نشده بود، بلکه در خلال علم قرائات به قواعد تجویدی آن نیز اشاره می‌شد، مانند ادغام در قرائت [[ابوعمرو بصری]] و سَکْت بر همزه در قرائت [[حمزة بن حبیب]].
* [[العین (کتاب) |العین]] اثر [[خلیل بن احمد فراهیدی]]، نخستین اثر موجود که در آن مبحث مخارج حروف مطرح شده است. برخی در انتساب این کتاب به او تردید دارند <ref> ابن سینا، یادداشت خانلری، ص ۱۰۲ـ۱۰۳ </ref>.
* [[العین (کتاب) |العین]] اثر [[خلیل بن احمد فراهیدی]]، نخستین اثر موجود که در آن مبحث مخارج حروف مطرح شده است. برخی در انتساب این کتاب به او تردید دارند <ref> ابن سینا، یادداشت خانلری، ص ۱۰۲ـ۱۰۳ </ref>.
*الکتاب اثر سیبویه؛ اندکی بعد [[سیبویه]] (متوفی ۱۷۷)، شاگرد خلیل، کتابی در [[نحو]] و [[ادبیات عرب]] تألیف کرد و در پایان آن مبحثی را به تلفظ حروف و مخارج و صفات آن‌ها اختصاص داد <ref> ج ۴، ص ۴۳۱ـ۴۸۵ </ref>. پس از وی بیشتر دانشمندان مسلمان، روش او را در تبیین مخارج حروف و صفات آن برگزیدند و گاهی چیزی بر آن افزودند، مثلاً ابن جنّی (متوفی ۳۹۲) در بحث صفات حروف، صفات اِصمات و اِذلاق را به صفات متضاد افزود <ref>ابن جنی، سر صناعة العرب، ج ۱، ص ۷۴؛ نیز رجوع کنید به انیس، ص ۱۱۰ </ref>. به عقیدة رابینز <ref>رابینز، تاریخ مختصر زبان‌شناسی، ص ۲۱۴ </ref>، زبان‌شناس انگلیسی، سیبویه برای وصف آوا‌شناختی حروف عربی، روش جدید و منحصر به فردی ارائه کرد که بمراتب از علم آوا‌شناسی غربی، چه در دوره سیبویه چه در دوره‌های پیش از او، کمال یافته‌تر بود. سیبویه و دیگر دانشمندان مسلمان توانستند اندامهای گفتار و شیوه تولید حروف را به روشی منظم تبیین کنند. ایشان وصف آوا‌ها و حروف را از جایگاه پسین (حنجره و حلق) شروع و به جایگاه پیشین (لب‌ها و خیشوم) ختم نمودند و مختصاتی چون «اطباق» (نرمکامی شده) را که ویژه اصوات مُفَخَّم عربی است، بخوبی شناخته و وصف کردند. همچنین اصوات عربی را به مجهور و مهموس تقسیم کردند، که این تقسیم بندی بدون هیچگونه اشتباهی صورت گرفته است. <ref> ستوده نیا، بررسی تطبیقی میان علم تجوید و آوا‌شناسی، ص ۱۱ </ref>
*الکتاب اثر سیبویه؛ اندکی بعد [[سیبویه]] (متوفی ۱۷۷)، شاگرد خلیل، کتابی در [[نحو]] و [[ادبیات عرب]] تألیف کرد و در پایان آن مبحثی را به تلفظ حروف و مخارج و صفات آن‌ها اختصاص داد <ref> ج ۴، ص ۴۳۱ـ۴۸۵ </ref>. پس از وی بیشتر دانشمندان مسلمان، روش او را در تبیین مخارج حروف و صفات آن برگزیدند و گاهی چیزی بر آن افزودند، مثلاً ابن جنّی (متوفی ۳۹۲) در بحث صفات حروف، صفات اِصمات و اِذلاق را به صفات متضاد افزود <ref>ابن جنی، سر صناعة العرب، ج ۱، ص ۷۴؛ نیز رجوع کنید به انیس، ص ۱۱۰ </ref>. به عقیدة رابینز <ref>رابینز، تاریخ مختصر زبان‌شناسی، ص ۲۱۴ </ref>، زبان‌شناس انگلیسی، سیبویه برای وصف آوا‌شناختی حروف عربی، روش جدید و منحصر به فردی ارائه کرد که بمراتب از علم آوا‌شناسی غربی، چه در دوره سیبویه چه در دوره‌های پیش از او، کمال یافته‌تر بود. سیبویه و دیگر دانشمندان مسلمان توانستند اندامهای گفتار و شیوه تولید حروف را به روشی منظم تبیین کنند. ایشان وصف آوا‌ها و حروف را از جایگاه پسین (حنجره و حلق) شروع و به جایگاه پیشین (لب‌ها و خیشوم) ختم نمودند و مختصاتی چون «اطباق» (نرمکامی شده) را که ویژه اصوات مُفَخَّم عربی است، بخوبی شناخته و وصف کردند. همچنین اصوات عربی را به مجهور و مهموس تقسیم کردند، که این تقسیم بندی بدون هیچگونه اشتباهی صورت گرفته است. <ref> ستوده نیا، بررسی تطبیقی میان علم تجوید و آوا‌شناسی، ص ۱۱ </ref>
===کتب قرائات===
===کتب قرائات===
علم تجوید منشعب و برگرفته از [[علم قرائات]] است و در کتب قرائات بخشهایی بدان اختصاص یافته است. از کتب معروفی که قبل از کتاب سیبویه تألیف شده‌اند، اینهاست:
علم تجوید منشعب و برگرفته از [[علم قرائات]] است و در کتب قرائات بخشهایی بدان اختصاص یافته است. از کتب معروفی که قبل از کتاب سیبویه تألیف شده‌اند، اینهاست: