استبراء: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اِسْتِبْراء'''، به معنای پاکی جستن، عمل مستحبی که پس از خروج [[ادرار]] یا [[منی|مَنی]] انجام می‌شود تا مجرای ادرار از باقیمانده آنها پاک شود. از نظر فقیهان، اگر پس از استبراء، رطوبت مشکوکی از مجرای ادرار خارج شود، [[پاک]] است و [[وضو]] یا [[غسل]] را باطل نمی‌کند.  

استبراء کاربردهای دیگری هم در فقه دارد که عبارتند از: استبراء حیوان نجاست‌خوار(نگهداری حیوان [[حلال‌گوشت|حلال‌گوشتی]] که به خوردن مدفوع انسان عادت کرده به منظور پاک شدن گوشت و شیرش)؛ استبراء رحم (ترک [[آمیزش]] با کنیز به هنگام خرید و فروش برای اطمینان از باردار نبودنش)؛ و استبراء از [[حیض]] (وارسی کردن فرج پس از قطع خون حیض)

استبراء از بول و منی: عمل مستحبی است که پس از خروج ادرار یا منی انجام می‌دهند تا باقیمانده بول یا ادرار در مجرای ادرارشان باقی نماند.<ref> طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۳۲۳.</ref>

مردان پس از ادرار، سه بار با انگشت میانه دست چپ از مخرج غایط تا بیخ آلت می‌کشند سپس انگشت شصت دست چپ را روی آلت و یکی دیگر از انگشتان را زیر آلت قرار داده و از آنجا تا [[ختنه‌گاه]] می‌کشند سپس سه مرتبه سر آلت را فشار می‌دهند.<ref> طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۳۲۲.</ref>  

استبراء از منی همانند استبراء از بول است البته پیش از استبراء باید ادرار کند. هرچند برخی در استبرا از منی ادرار کردن را کافی دانسته و گفته‌اند در صورتی که نتواند ادرار کند همان شیوه استبراء از بول کافی است.<ref>حکیم، مستمسک العروة، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۱۰۹.</ref>

===پاک بودن رطوبت مشکوک پس از استبراء===

به فتوای فقیهان اگر پس از استبراء رطوبت مشکوکی از مجرای ادرار مردان خارج شود این رطوبت [[پاک]] است و [[وضو]] یا [[غسل]] را باطل نمی‌کند؛<ref> علامه حلی، منتهی المطلب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۵۵؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۲۲.</ref> اما اگر کسی پس از ادرار استبراء نکند و رطوبت مشکوکی از او خارج شود، فقها به نجاست این رطوبت فتوا داده و وضو را باطل می‌کند؛<ref>علامه حلی، منتهی المطلب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۵۵.</ref> همچنین بنا بر فتوای مشهور اگر مردی پس از خروج منی بدون استبراء [[غسل]] کند و پس از آن، رطوبتی از مجرای ادرار او خارج شود که نداند منی است یا چیز دیگر، باید دوباره [[غسل جنابت]] کند.<ref> نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۲۶.</ref>

=== آیا استبرا برای زنان هم جاری است؟===

فقیهان درباره اینکه آیا استبراء درباره زنان هم وجود دارد یا خیر؟ اختلاف‌نظر دارند، بیشتر آنان معتقدند که مستحب بودن استبرا مختص مردان است.<ref> نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۵۷-۵۸، ج۳، ص۱۱۲.</ref> از این‌رو رطوبتی که پس از بول یا منی از مجرای ادرار زنان خارج می‌شود را در صورت عدم استبراء هم [[طهارت|پاک]] دانسته‌اند.<ref>حکیم، مستمسک العروة، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۲۲۸.</ref> هرچند که گفته‌اند بهتر است زنان پس از ادرار اندکی صبر کرده، سپس تنحنح نمایند و آلت خود را فشار دهند.<ref> طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۳۲۳.</ref> [[علامه حلی]] معتقد است که استبراء درباره زنان نیز جاری است<ref>علامه حلی، منتهی المطلب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۵۶.</ref> اما چگونگی آن را بیان نکرده است.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۵۸.</ref>

نگهداری و جلوگیری از خوردن مدفوع انسان توسط حیوان حلال‌گوشتی که به خوردن آن عادت کرده برای حلال شدن شیر و گوشت و نیز پاک شدن ادرار و مدفوع‌اش.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۲۷۸.</ref> مدت استبراء نسبت به حیواناتِ مختلف متفاوت است؛ بنابر گفته [[شیخ طوسی]] مدت استبراء شتر ۴۰، گاو ۲۰، گوسفند ۱۰ یا هفت و مرغ سه روز دانسته شده است.<ref>طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۸۵-۸۶.</ref>

== استبراء از خون حیض ==

وارسی فرج پس از قطع خون در [[عادت ماهانه]]: به فتوای فقیهان اگر خون حیض قبل از ده روز قطع شود و زن احتمال بدهد که خون در رحمش باقی مانده است باید پنبه‌ای داخل فرج خود کند<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۸۹</ref> سپس آن را بیرون بیاورد اگر پنبه به خون آلوده نشده باشد، زن از حیض پاك است و در غير اين صورت، بايد صبر كند تا پاك شود.<ref>شهید ثانی، روض الجنان، مؤسسة آل البیت، ص۷۳؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۸۹-۱۹۰.</ref>

== استبراء رَحِم==

ترک [[آمیزش]] با کنیز به منظور اطمینان از باردار نبودن او به هنگام خرید و فروش؛ فروشنده قبل از فروش کنیز باید به مدت یک حیض از آمیزش با کنیز خودداری کند و اگر کنیز از زنانی است که خون حیض نمی‌بیند مدت استبراء او ۴۵ روز است.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۴، ص۱۹۳-۱۹۵.</ref> همچنین خریدار در صورتی که نمی‌داند فروشنده در مدت مذکور با کنیز نزدیکی کرده یا خیر؟  یا می‌داند که فروشنده با کنیز نزدیکی کرده است باید پس از خرید کنیز به مدت مذکور با او آمیزش نکند.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۴، ص۱۹۹.</ref>

*حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، مؤسسه ‌دارالتفسیر، ۱۴۱۶ق.

*شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، روض الجنان فی شرح ارشاد، قم، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، بی‌تا.

*صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.

*طباطبایی یزدی، العروة الوثقی فیما تعم به البلوی (المحشی)، تصحیح احمد محسنی سبزواری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،۱۴۱۹ق.

*طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تصحیح سید احمد حسینی، تهران، کتابفروشی مرتضوی، ۱۴۱۶ق.

*طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، تصحیح علی خراسانی و دیگران، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۷ق.

*علامه حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، تصحیح بخش فقه در جامعه پژوهش‌های اسلامی، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، ۱۴۱۲ق.

*نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، تصحیح عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق.