پرش به محتوا

قاعده زرین: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۷۰۹ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۶ ژوئن ۲۰۱۹
جز
ویرایش بخش آیات
imported>Hasaninasab
imported>Sama
جز (ویرایش بخش آیات)
خط ۳: خط ۳:


==معرفی قاعده==
==معرفی قاعده==
صورت مشهور این قاعده عبارت است از «آنچه را برای خود دوست می‌داری برای دیگران دوست بدار و آنچه را برای خود نمی‌پسندی بر دیگران مپسند»<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، نامه ۳۱، ص ۳۹۷</ref> یا «با دیگران همان کن که دوست داری دیگران با تو کنند» <ref>سینگر، قاعده زرین،ص ۵۶</ref>فرد باید با دیگران به گونه‌ای رفتار کند که آرزو دارد دیگران با او رفتار کنند.
قاعدهٔ زرین، قاعده‌ای بنیادین در اخلاق است و مضمون آن در مکاتب اخلاقی و ادیان مختلف بیان شده است. صورت مشهور این قاعده عبارت است از «آنچه را برای خود دوست می‌داری برای دیگران دوست بدار و آنچه را برای خود نمی‌پسندی بر دیگران مپسند»<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، نامه ۳۱، ص ۳۹۷</ref> یا «با دیگران همان کن که دوست داری دیگران با تو کنند» <ref>سینگر، قاعده زرین،ص ۵۶</ref> فرد باید با دیگران به گونه‌ای رفتار کند که آرزو دارد دیگران با او رفتار کنند.


این قاعده از قرن شانزدهم، قاعده زرین خوانده شد.
این قاعده از قرن شانزدهم، قاعده زرین خوانده شد. این صفت به دلیل ارزش این قاعده <ref>سینگر، قاعده زرین،ص ۵۶</ref> و چیرگی این قاعده بر دیگر قواعد است.
این صفت به دلیل ارزش این قاعده <ref>سینگر، قاعده زرین،ص ۵۶</ref> و چیرگی این قاعده بر دیگر قواعد است.


این قانون منشأ بسیاری از تعالیم اخلاقی دیگر است و از قوانین بنیادین است.<ref> شیواپور، اخباری، تأملاتی در کاربرد قانون زرین اخلاق در قرآن کریم، ص ۶۷</ref>
این قانون منشأ بسیاری از تعالیم اخلاقی دیگر است و از قوانین بنیادین است.<ref> شیواپور، اخباری، تأملاتی در کاربرد قانون زرین اخلاق در قرآن کریم، ص ۶۷</ref>


 
===تقریرهای قاعده زرین===
قاعده به دو شکل منفی «آنچه را برای خود نمی‌پسندی، برای دیگران مپسند» و مثبت «آنچه را برای خود می‌پسندی، برای دیگران بپسند» بیان شده است. گفته شده روایت منفی قدیمی‌تر است.<ref>سلامی، حسن، قاعده زرین در حدیث و اخلاق، ص ۲۵</ref> قاعدهٔ زرین معمولاً به معنای مطلق هم شامل بخش منفی است و هم مثبت. اما گاه فقط به معنای خاص به کار برده می‌شود و منظور بخش مثبت قاعده است و به بخش سلبی و منفی قاعده «قاعدهٔ سیمین» گفته می‌شود. <ref> شیواپور، اخباری، تأملاتی در کاربرد قانون زرین اخلاق در قرآن کریم، ص ۶۸</ref>
قاعده به دو شکل منفی «آنچه را برای خود نمی‌پسندی، برای دیگران مپسند» و مثبت «آنچه را برای خود می‌پسندی، برای دیگران بپسند» بیان شده است. گفته شده روایت منفی قدیمی‌تر است.<ref>سلامی، حسن، قاعده زرین در حدیث و اخلاق، ص ۲۵</ref> قاعدهٔ زرین معمولاً به معنای مطلق هم شامل بخش منفی است و هم مثبت. اما گاه فقط به معنای خاص به کار برده می‌شود و منظور بخش مثبت قاعده است و به بخش سلبی و منفی قاعده «قاعدهٔ سیمین» گفته می‌شود. <ref> شیواپور، اخباری، تأملاتی در کاربرد قانون زرین اخلاق در قرآن کریم، ص ۶۸</ref>




==قاعدهٔ زرین در متن‌های اسلامی==
==قاعدهٔ زرین در متن‌های اسلامی==
 
مضمون قاعدهٔ زرین گاه به صورت صریح و گاه به صورت ضمنی و غیرمستقیم در آیات و روایات بیان شده است. در آیات قرآن مضمونی صریح بر قاعده زرین بیان نشده است. پژوهشگران تعدادی از آیات قرآن را مانند [[آیه احسان]]، آیات نخستین سوره مطففین ذکر کرده‌اند که به مضمون قاعدهٔ زرین اشاره دارد.
 
===آیات===
===آیات===
#هل جزاء الاحسان الا الاحسان؛ برخی این آیه را اشاره به قاعده زرین می‌داند(اسلامی، ص ۱۴-۱۵) و برخی آن را صرفاً مقابه به مثل در برابر احسان و خوبی نه قاعده زرین می‌شمرند.<ref>کریمی لاسکی، فرامرزقراملکی، ادیان بزرگ، قاعده زرین و دیگری، ص ۹۰</ref>
#'''هل جزاء الاحسان الا الاحسان''' (مگر پاداش احسان جز احسان است؟)<ref>سوره الرحمن، آیه ۶۰</ref>{{سخ}} برخی این آیه را اشاره به قاعده زرین می‌داند<ref>اسلامی، حسن، قاعده زرین در حدیث و اخلاق، ص۱۴-۱۵</ref>  و برخی آن را صرفاً مقابه به مثل در برابر احسان و خوبی نه قاعده زرین می‌شمرند.<ref>کریمی لاسکی، فرامرزقراملکی، ادیان بزرگ، قاعده زرین و دیگری، ص ۹۰</ref>
 
#'''ولیعفوا ولیصفحوا الا تحبون ان یغفر الله لکم''' (و بايد عفو كنند و گذشت نمايند. مگر دوست نداريد كه خدا بر شما ببخشايد؟)<ref>سوره نور، آیه ۲۲</ref>{{سخ}}برخی این را اشاره به قاعدهٔ زرین دانسته‌اند.<ref>اسلامی، حسن، قاعده زرین در حدیث و اخلاق، ص ۱۴-۱۵</ref> در مقابل گفته شده است مضمون این آیات با قاعده زرین تفاوت دارند. مضمون آیه، نتیجه و جواب گذشتن از خطای دیگران، گذشتن از خداوند از خطای شخص است نه گذر دیگران از خطای شخص و این با قاعده زرین متفاوت است.<ref>کریمی لاسکی، فرامرزقراملکی، ادیان بزرگ، قاعده زرین و دیگری، ص ۹۰-۹۱</ref>
#ولیعفوا ولیصفحوا الا تحبون ان یغفر الله لکم؛ اگرچه مضمون این آیه «از خطای دیگران بگذرید، مگر نمی‌خواهید خداوند از خطای شما بگذرد» با قاعده زرین متفاوت است و به جای «دیگران»، خدا آمده است <ref>کریمی لاسکی، فرامرزقراملکی، ادیان بزرگ، قاعده زرین و دیگری، ص ۹۱</ref>{{سخ}}اما برخی این را اشاره به قاعدهٔ زرین دانسته‌اند.<ref>اسلامی، حسن، قاعده زرین در حدیث و اخلاق، ص ۱۴-۱۵</ref> {{سخ}}مضمون این آیات با قاعده زرین تفاوت دارند. آیه احسان دربارهٔ مقابله به مثل و پاداش خوبی با خوبی است. و آیه سوره نور، جواب گذر از خطای دیگران، گذر خداوند از خطای شخص است نه گذر دیگران از خطای شخص و این با قاعده زرین متفاوت است.<ref>کریمی لاسکی، فرامرزقراملکی، ادیان بزرگ، قاعده زرین و دیگری، ص ۹۰-۹۱</ref>
# '''ویل للمطففین الذین اذا اکتالو علی الناس یستوفون واذا کالوهم اووزنوهم یخسرون'''. (واى بر كم‌فروشان، كه چون از مردم پيمانه ستانند، تمام ستانند؛ و چون براى آنان پيمانه يا وزن كنند، به ايشان كم دهند.)<ref>سوره مطففین، آیه ۱-۳</ref>{{سخ}}طباطبایی در تفسیر این آیات می‌گوید: {{سخ}}«معناى آیه این است که وقتى از مردم ، کالایى مى گیرند حق خود را به تمام و کمال دریافت مى کنند، ولى وقتى مى خواهند کالایى به مردم بدهند به کیل یا وزن ناقص مى دهند، و مردم را به خسران و ضرر مى اندازند. پس مضمون مجموع دو آیه یک مذمت است ، و آن این است که مطففین حق را براى خود رعایت مى کنند، ولى براى دیگران رعایت نمى کنند. و به عبارتى دیگر حق را براى دیگران آنطور که براى خود رعایت مى کنند رعایت نمى نمایند، و این خود باعث تباهى اجتماع انسانى است که اساس آن بر تعادل حقوق متقابل است ، و اگر این تعادل از بین برود و فاسد شود همه چیز فاسد مى شود.»<ref>طباطبائی، المیزان، ج ۲۰، ص ۳۲۰؛ طباطبائی، ترجمه موسوی همدانی، المیزان، ج ۲۰، ص ۳۸۰؛</ref>
 
#'''ولاتیمموا الخبیث منه تنفقون ولستم بآخذیه الا ان تغمضوا فیه''' (و در پى ناپاك آن نرويد كه [از آن‌] انفاق نماييد، در حالى كه آن را [اگر به خودتان مى‌دادند] جز با چشم‌پوشى [و بى‌ميلى‌] نسبت به آن، نمى‌گرفتيد)<ref>سوره بقره، آیه ۲۶۷</ref> {{سخ}}مضمون آیه این است که همان‌گونه که خود مال ناپاک دیگران را نمی‌گیرید پس در هنگام انفاق مال ناپاک انفاق نکنید. این آیه بخش سلبی قانون زرین را بیان می‌کند. بر اساس آیه انسان نباید از چیزهای ناپاک و ناپسند انفاق کند؛ زیرا اگر خود او به جای شخص نیازمند باشد، حاضر نمی‌شود چنان چیزی را بپذیرد. آیات دیگری که بر انفاق آنچه دوست داشته می‌شود امر می‌کند مانند «لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون» (آل عمران، ۹۲) می‌تواند اشاره به بخش مثبت قانون زرین باشد.<ref> شیواپور، اخباری، تأملاتی در کاربرد قانون زرین اخلاق در قرآن کریم، ص ۷۰</ref>
# ویل للمطففین الذین اذا اکتالو علی الناس یستوفون واذا کالوهم اووزنوهم یخسرون.{{سخ}} طباطبایی در تفسیر این آیات می‌گوید:  
فمضمون الآيتين جميعا ذم واحد وهو أنهم يراعون الحق لأنفسهم ولا يراعونه لغيرهم وبعبارة أخرى لا يراعون لغيرهم من الحق مثل ما يراعونه لأنفسهم وفيه إفساد الاجتماع الإنساني المبني على تعادل الحقوق المتقابلة وفي إفساده كل الفساد. (المیزان ج ۲۰، ص ۲۳۰)
 
#یا ایها الذین آمنوا انفقوا من طیبات ما کسبتم ومما اخرجنا لکم من الارض ولاتیمموا الخبیث منه تنفقون ولستم بآخذیه الا ان تغمضوا فیه واعلموا ان الله غنی حمید {{سخ}}آیه می‌گوید: همان‌گونه که خود مال ناپاک دیگران را نمی‌گیرید پس در هنگام انفاق مال ناپاک انفاق نکنید. این آیه بخش سلبی قانون زرین را بیان می‌کند. بر اساس آیه انسان نباید از چیزهای ناپاک و ناپسند انفاق کند؛ زیرا اگر خود او به جای شخص نیازمند باشد، حاضر نمی‌شود چنان چیزی را بپذیرد. آیات دیگری که بر انفاق آنچه دوست داشته می‌شود امر می‌کند مانند «لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون» (آل عمران، ۹۲) می‌تواند اشاره به بخش مثبت قانون زرین باشد.<ref> شیواپور، اخباری، تأملاتی در کاربرد قانون زرین اخلاق در قرآن کریم، ص ۷۰</ref>


از آیات ۸ و ۹ ممتحنه می‌توان برداشت کرد که نیکی به دیگران مختص به مؤمنان نیست و دلیلی ندارد که قاعدهٔ‌ زرین را به مؤمنان محدود کرد.<ref>کریمی لاسکی، فرامرزقراملکی، ادیان بزرگ، قاعده زرین و دیگری، ص ۹۳</ref>
از آیات ۸ و ۹ ممتحنه می‌توان برداشت کرد که نیکی به دیگران مختص به مؤمنان نیست و دلیلی ندارد که قاعدهٔ‌ زرین را به مؤمنان محدود کرد.<ref>کریمی لاسکی، فرامرزقراملکی، ادیان بزرگ، قاعده زرین و دیگری، ص ۹۳</ref>
کاربر ناشناس