پرش به محتوا

ابن سبیل: تفاوت میان نسخه‌ها

۹۳۹ بایت اضافه‌شده ،  ‏۴ ژوئیهٔ ۲۰۱۷
جز
افزودن مطلب در بخش معنا و کاربرد در قرآن و روایات، افزودن پانویس و منابع
جزبدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahdiemadi
جز (افزودن مطلب در بخش معنا و کاربرد در قرآن و روایات، افزودن پانویس و منابع)
خط ۱: خط ۱:
'''اِبن‌ سَبیل''' مسافری است که در راه مانده و توانایی مالیِ رسیدن به مقصد را ندارد. از ابن‌ سبیل در [[قرآن]] یاد شده است. بر اساس منابع [[فقه|فقهی]] ابن‌ سبیل مستحق دریافت [[زکات]]، [[خمس]] و [[فیء]] است. در برخی از [[حدیث|روایات]] به میهمان و فردی که توانایی مسافرت ندارد نیز ابن‌ سبیل گفته می‌شود.
'''اِبن‌ سَبیل''' مسافری که در راه مانده و توانایی مالیِ رسیدن به مقصد را ندارد. از ابن‌ السبیل در چند جای قرآن یاد شده است. بر اساس منابع [[فقه|فقهی]] ابن‌ سبیل مستحق دریافت [[زکات]]، [[خمس]] و [[فیء]] است. در برخی از [[حدیث|روایات]] به میهمان نیازمند و فردی که توانایی مسافرت را ندارد نیز ابن‌السبیل گفته می‌شود.  


==معنا و کاربرد در قرآن و روایات==
==معنا و کاربرد در قرآن، روایات و ابواب فقهی==
ابن‌ سبیل در اصطلاح [[قرآن|قرآنی]] و [[فقه|فقهی]] به مسافری گفته می‌شود که برای رسیدن به مقصد توانایی مالی ندارد.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۲۱؛محقق داماد/ پاکتچی، «ابن‌السبیل»، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۶۶۴.</ref> واژه ابن‌ سبیل در قرآن چندبار آمده است. این واژه در سوره‌های [[سوره بقره|بقره]]،<ref>سوره بقره، آیه ۱۷۷ و ۲۱۵.</ref> [[سوره نساء|نساء]]،<ref>سوره نساء، آیه ۳۶.</ref> [[سوره نساء|اسراء]]<ref>سوره اسراء، آیه۲۶.</ref> و [[سوره روم|روم]]<ref>سوره روم، آیه ۲۸.</ref> به عنوان یکی از مستحقان [[انفاق|انفاق عام]]، در [[سوره توبه]] یکی از مستحقان [[زکات]]<ref>سوره توبه، آیه ۶۰.</ref> و در [[سوره انفال]] و [[سوره حشر|حشر]] مستحق [[خمس]] و [[فیء]] شمرده شده است.<ref>سوره انفال، آیه ۴۱؛ سوره حشر، آیه ۷.</ref>   
ابن‌ سبیل در اصطلاح [[قرآن|قرآنی]] و [[فقه|فقهی]] به مسافری گفته می‌شود که برای رسیدن به مقصد توانایی مالی ندارد.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۲۱؛محقق داماد/ پاکتچی، «ابن‌السبیل»، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۶۶۴.</ref> واژه ابن‌السبیل در قرآن چندبار آمده است. این واژه در سوره‌های [[سوره بقره|بقره]]،<ref>سوره بقره، آیه ۱۷۷ و ۲۱۵.</ref> [[سوره نساء|نساء]]،<ref>سوره نساء، آیه ۳۶.</ref> [[سوره نساء|اسراء]]<ref>سوره اسراء، آیه۲۶.</ref> و [[سوره روم|روم]]<ref>سوره روم، آیه ۲۸.</ref> به عنوان یکی از مستحقان [[انفاق|انفاق عام]]، در [[سوره توبه]] یکی از مستحقان [[زکات]]<ref>سوره توبه، آیه ۶۰.</ref> و در [[سوره انفال]] و [[سوره حشر|حشر]] مستحق [[خمس]] و [[فیء]] شمرده شده است.<ref>سوره انفال، آیه ۴۱؛ سوره حشر، آیه ۷.</ref>   


در برخی روایات به میهمان نیازمند و فردی که قصد سفر دارد اما توانایی مالی برای مسافرت ندارد (در اصطلاح: منشیء السفر) نیز ابن‌ سبیل گفته شده است.<ref>ابن‌‏عاشور، تفسیر التحریر و التنویر، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۱۳۰؛ سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۱۵ و ج۴، ص۲۲۵.</ref>
در برخی روایات به میهمان محتاج و فردی که قصد سفر دارد اما توانایی مالی مسافرت را ندارد (در اصطلاح: منشیء السفر) نیز ابن‌ سبیل گفته شده است.<ref>ابن‌‏عاشور، تفسیر التحریر و التنویر، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۱۳۰؛ سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۱۵ و ج۴، ص۲۲۵.</ref>


در منابع فقهی از ابن‌ سبیل در ابواب [[زکات]]، [[خمس]] و [[فیء]] بحث شده است.<ref>ر.ک: ابن‌براج، المهذب، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۶۹؛محقق حلی، المختصر النافع، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۶۳.</ref>
==تأمین هزینه سفر ابن‌ سبیل==  
==تأمین هزینه سفر ابن‌ سبیل==  
* '''زکات''': بر اساس [[آیه]] ۶۰ [[سوره توبه]] ابن‌ سبیل یکی از هشت گروه دریافت‌کننده [[زکات]] به شمار می‌رود.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۷ش، ج۱۵، ص۳۷۲ و ۳۷۳.</ref> برخی از [[فقه|فقها]] استحقاق زکات به ابن‌ سبیل را منحصر در فقر مطلق مسافر ندانسته‌اند بلکه گفته‌اند اگر مسافری در شهر خود توانایی مالی دارد اما در سفر برای رسیدن به مقصد با ناتوانی مالی مواجه شده است نیز مستحق دریافت زکات است.<ref>طوسی، النهایة، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۱۹۲.</ref> عده‌ای نیز پرداخت زکات به ابن‌ سبیل را به [[سفر واجب]] و [[سفر مستحب|مستحب]] منحصر کرده‌اند که در مقابل این قول، نظریه مباح بودن سفر مطرح است؛ یعنی صرف اینکه سفر حرامی نباشد مسافر در راه مانده مستحق دریافت زکات است.<ref>علامه حلی، مختلف الشیعة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۲۰۶.</ref> [[شهید ثانی]] دریافت زکات از سوی ابن‌ سبیل را به ناتوانی او در فروش و معاوضه اموال خود و ممکن نبودن استقراض شرط کرده است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۵۰.</ref> برخی این شرط را به نظر مشهور فقها نسبت داده‌اند.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۲۱.</ref>  
* '''زکات''': بر اساس [[آیه]] ۶۰ [[سوره توبه]] ابن‌ سبیل یکی از هشت گروه دریافت‌کننده [[زکات]] به شمار می‌رود.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۷ش، ج۱۵، ص۳۷۲ و ۳۷۳.</ref> برخی از [[فقه|فقها]] استحقاق زکات به ابن‌ سبیل را منحصر در فقر مطلق مسافر ندانسته‌اند بلکه گفته‌اند اگر مسافری در شهر خود توانایی مالی دارد اما در سفر برای رسیدن به مقصد با ناتوانی مالی مواجه شده است نیز مستحق دریافت زکات است.<ref>طوسی، النهایة، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۱۹۲.</ref> عده‌ای نیز پرداخت زکات به ابن‌ سبیل را به [[سفر واجب]] و [[سفر مستحب|مستحب]] منحصر کرده‌اند که در مقابل این قول، نظریه مباح بودن سفر مطرح است؛ یعنی صرف اینکه سفر حرامی نباشد مسافر در راه مانده مستحق دریافت زکات است.<ref>علامه حلی، مختلف الشیعة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۲۰۶.</ref> [[شهید ثانی]] دریافت زکات از سوی ابن‌ سبیل را به ناتوانی او در فروش و معاوضه اموال خود و ممکن نبودن استقراض شرط کرده است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۵۰.</ref> برخی این شرط را به نظر مشهور فقها نسبت داده‌اند.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۲۱.</ref>  
خط ۱۱: خط ۱۲:
بیشتر فقها گفته‌اند اگر از پول دریافت شده زکات پس از رسیدن ابن‌ سبیل مبلغی باقی ماند باید آن را برگرداند.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۷ش، ج۱۵، ص۳۷۲ و ۳۷۳.</ref>   
بیشتر فقها گفته‌اند اگر از پول دریافت شده زکات پس از رسیدن ابن‌ سبیل مبلغی باقی ماند باید آن را برگرداند.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۷ش، ج۱۵، ص۳۷۲ و ۳۷۳.</ref>   


* '''خمس و فیء''': بیشتر [[مجتهد|فقهای]] [[امامیه]] معتقدند در صورتی که ابن‌ سبیل از [[سادات]] باشد می‌توان هزینه سفر او را از [[خمس]] و [[فیء]] پرداخت نمود.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۷ش، ج۱۵، ص۳۷۲ و ۳۷۳.</ref> شرایطی که در پرداخت زکات وجود دارد در خمس نیز ذکر شده است از جمله اینکه [[سفر معصیت]] نباشد و ابن‌ سبیل از راه قرض کردن یا فروش اموال خود نتواند هزینه رسیدن به مقصد را تأمین کند.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۲۱.</ref>
* '''خمس و فیء''': بیشتر [[مجتهد|فقهای]] [[امامیه]] معتقدند در صورتی که ابن‌ سبیل از [[سادات]] باشد می‌توان هزینه سفر او را از [[سهم سادات]] و [[فیء]] پرداخت نمود.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۷ش، ج۱۵، ص۳۷۲ و ۳۷۳.</ref> شرایطی که در پرداخت زکات وجود دارد در [[خمس]] نیز ذکر شده است از جمله اینکه [[سفر معصیت]] نباشد و ابن‌ سبیل از راه قرض کردن یا فروش اموال خود نتواند هزینه رسیدن به مقصد را تأمین کند.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۲۱.</ref>


==پانویس==
==پانویس==
خط ۱۷: خط ۱۸:
==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
* ابن‌براج، عبدالعزیز، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.
* ابن‌‏عاشور، محمدطاهر، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن‌عاشور، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی‏‏، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
* ابن‌‏عاشور، محمدطاهر، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن‌عاشور، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی‏‏، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
* سیوطی، جلال‌الدین، الدرالمنثور، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
* سیوطی، جلال‌الدین، الدرالمنثور، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
خط ۲۲: خط ۲۴:
* طوسی، محمدبن حسن، النهایة، بیروت، دارالکتب العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۰ق.
* طوسی، محمدبن حسن، النهایة، بیروت، دارالکتب العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۰ق.
* علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
* علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
* محقق حلی، نجم‌الدین جعفر بن حسن، المختصر النافع، قم، مؤسسة المطبوعات الدینیة، چاپ ششم، ۱۴۱۸ق.
* محقق داماد، سیدمصطفی/ پاکتچی، احمد، «ابن‌السبیل»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر محمدکاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش.
* محقق داماد، سیدمصطفی/ پاکتچی، احمد، «ابن‌السبیل»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر محمدکاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش.
* نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، دارالکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۶۷ش.
* نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، دارالکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۶۷ش.
* هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۲ش.
* هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۲ش.
{{پایان}}
{{پایان}}
==پیوند به بیرون==
* [https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/1803 دائره المعارف بزرگ اسلامی]
* [http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/image/6343 فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)]


[[رده:احکام زکات]]
[[رده:احکام زکات]]
[[رده:اصطلاحات فقهی]]
[[رده:اصطلاحات فقهی]]
[[رده:اصطلاحات قرآنی]]
[[رده:اصطلاحات قرآنی]]
کاربر ناشناس