پرش به محتوا

سجده: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۲۵ سپتامبر ۲۰۱۸
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>M.r.seifi
(حذف مطلب بدون منبع)
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲: خط ۲:
'''سَجده'''، اصطلاحی برای عملی عبادی به معنای نهادن پیشانی بر زمین، نشانه خضوع فرد در مقابل [[خدا]]، که در فرهنگ اسلامی از برترین [[عبادت|عبادات]] به شمار آمده است. مسلمانان در [[نماز]]های روزانه خود [[واجب]] است در هر رکعت دو بار سجده کنند.
'''سَجده'''، اصطلاحی برای عملی عبادی به معنای نهادن پیشانی بر زمین، نشانه خضوع فرد در مقابل [[خدا]]، که در فرهنگ اسلامی از برترین [[عبادت|عبادات]] به شمار آمده است. مسلمانان در [[نماز]]های روزانه خود [[واجب]] است در هر رکعت دو بار سجده کنند.


بنابر [[فقه]] [[شیعه]] در نماز، تنها سجده‌ بر زمین و روییدنی‌های آن صحیح است؛ ولی [[اهل سنت]] سجده بر فرش و مانند آن را نیز جایز شمرده‌اند. در دیدگاه همه مسلمانان سجده برای غیر خدا [[حرام]] است.
بنابر [[فقه]] [[شیعه]] در نماز، تنها سجده‌ بر زمین و روییدنی‌های آن صحیح است؛ ولی [[اهل سنت]] سجده بر فرش و مانند آن را نیز جایز شمرده‌اند. در دیدگاه همه مسلمانان سجده برای غیر خدا [[حرام]] است.


==جایگاه عبادی سجده==
==جایگاه عبادی سجده==
سجده به معنای خضوع، خم شدن و سر فرود آوردن <ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ذیل واژه «سجد»، ص۳۹۶؛ ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «سجد»، ج۳، ص۲۰۴.</ref> و در اصطلاح شرعی به معنای نهادن پیشانی بر زمین است.<ref>علامه حلی، تحریر الأحکام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۲۵۳.</ref>
سجده به معنای خضوع، خم شدن و سر فرود آوردن<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ذیل واژه «سجد»، ص۳۹۶؛ ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «سجد»، ج۳، ص۲۰۴.</ref> و در اصطلاح شرعی به معنای نهادن پیشانی بر زمین است.<ref>علامه حلی، تحریر الأحکام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۲۵۳.</ref>


۶۰ بار در [[قرآن]] درباره سجده سخن گفته شده است.<ref>نوفل، الإعجاز العددي، ۱۹۸۷م، ص۱۴۱-۱۴۳.</ref> نام یکی از سوره‌های قران «[[سوره سجده|سجده]]» است؛ آخرین آیۀ این سوره، سجده را وسیله قُرب و نزدیک شدن به خدا معرفی می‌کند.<ref>سوره سجده، آیه ۱۵.</ref>
۶۰ بار در [[قرآن]] درباره سجده سخن گفته شده است.<ref>نوفل، الإعجاز العددی، ۱۹۸۷م، ص۱۴۱-۱۴۳.</ref> نام یکی از سوره‌های قران «[[سوره سجده|سجده]]» است؛ آخرین آیۀ این سوره، سجده را وسیله قُرب و نزدیک شدن به خدا معرفی می‌کند.<ref>سوره سجده، آیه ۱۵.</ref>
در [[روایات]] نیز سجده به عنوان بهترین حالت انسان برای نزدیک شدن به خدا معرفی شده است.<ref group="یادداشت">پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «بنده به چیزی با فضیلت‌تر از سجده پنهانی، به خداوند نزدیک نشده است». پاینده، نهج الفصاحه، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۶۱.</ref>
در [[روایات]] نیز سجده به عنوان بهترین حالت انسان برای نزدیک شدن به خدا معرفی شده است.<ref group="یادداشت">پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «بنده به چیزی با فضیلت‌تر از سجده پنهانی، به خداوند نزدیک نشده است». پاینده، نهج الفصاحه، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۶۱.</ref>
[[پرونده:نماز جماعت در مسجد الاقصی.jpeg|بندانگشتی|[[امام صادق(ع)]]:‌ نزديكترين حال بنده به خداوند عزّ و جلّ زمانى است كه در سجود است.<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، جامعه مدرسین، ج۱، ص۲۰۹.</ref>]]
[[پرونده:نماز جماعت در مسجد الاقصی.jpeg|بندانگشتی|[[امام صادق(ع)]]:‌ نزدیک‌ترین حال بنده به خداوند عزّ و جلّ زمانی است که در سجود است.<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، جامعه مدرسین، ج۱، ص۲۰۹.</ref>]]
سجده به انسان اختصاص نداشته و همه موجودات و اشیاء خدا را با سجده بر او عبادت می‌کنند.<ref group="یادداشت"> أَ وَ لَمْ یرَوْا إِلی ما خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَیءٍ یتَفَیؤُا ظِلالُهُ عَنِ الْیمینِ وَ الشَّمائِلِ سُجَّداً لِلَّهِ وَ هُمْ داخِرُونَ. سوره نحل، آیه ۴۸؛ و یا در اعمال مسجد بزرگ کوفه می‌خوانیم: «اَنْتَ الّذی سَجَدَ لک شُعاع الشّمس»؛ تو آن خدایی هستی که شعاع شمس (خورشید)، برای تو سجده می‌کند.</ref>
سجده به انسان اختصاص نداشته و همه موجودات و اشیاء خدا را با سجده بر او عبادت می‌کنند.<ref group="یادداشت"> أَ وَ لَمْ یرَوْا إِلی ما خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَیءٍ یتَفَیؤُا ظِلالُهُ عَنِ الْیمینِ وَ الشَّمائِلِ سُجَّداً لِلَّهِ وَ هُمْ داخِرُونَ. سوره نحل، آیه ۴۸؛ و یا در اعمال مسجد بزرگ کوفه می‌خوانیم: «اَنْتَ الّذی سَجَدَ لک شُعاع الشّمس»؛ تو آن خدایی هستی که شعاع شمس (خورشید)، برای تو سجده می‌کند.</ref>


خط ۲۲: خط ۲۲:


===کیفیت سجده===
===کیفیت سجده===
نمازگزار باید پس از [[رکوع]] و [[قیام متصل به رکوع]] بنشیند و هفت عضو یعنی پیشانی، کف دو دست، سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر روی زمین بگذارد و ذکر سجده را بگوید. وی پس از گفتن ذکر واجب سجده، سر از سجده بر می‌دارد و پس از لحظاتی که بدن آرام گرفت مجددا اعضای هفت گانه را بر روی زمین قرار داده و ذکر می‌گوید، در پایان این ذکرها مجددا می‌نشیند و بقیه اعمال [[نماز]] را ادامه می‌دهد.<ref>بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۹۸۵م، ج۸، ص۲۹۰؛ نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۱۰، ص۱۶۸-۱۶۹.</ref>
نمازگزار باید پس از [[رکوع]] و [[قیام متصل به رکوع]] بنشیند و هفت عضو یعنی پیشانی، کف دو دست، سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر روی زمین بگذارد و ذکر سجده را بگوید. وی پس از گفتن ذکر واجب سجده، سر از سجده برمی‌دارد و پس از لحظاتی که بدن آرام گرفت مجددا اعضای هفت گانه را بر روی زمین قرار داده و ذکر می‌گوید، در پایان این ذکرها مجددا می‌نشیند و بقیه اعمال [[نماز]] را ادامه می‌دهد.<ref>بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۹۸۵م، ج۸، ص۲۹۰؛ نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۱۰، ص۱۶۸-۱۶۹.</ref>


====کیفیت سجده فرد ناتوان====
====کیفیت سجده فرد ناتوان====
كسى كه نمى‌تواند پيشانى را به زمين برساند، بايد به قدرى كه مى‌تواند خم شود و مهر يا چيز ديگرى را كه سجده بر آن صحيح است، روى چيز بلندى گذاشته و طورى پيشانى را بر آن بگذارد كه بگويند سجده كرده است، و نيز بايد كف دست‌ها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول به زمين بگذارد.<ref>یزدی، العروة الوثقی‌، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۱۶۴، ۱۶۵.</ref>
کسی که نمی‌تواند پیشانی را به زمین برساند، باید به قدری که می‌تواند خم شود و مهر یا چیز دیگری را که سجده بر آن صحیح است، روی چیز بلندی گذاشته و طوری پیشانی را بر آن بگذارد که بگویند سجده کرده است، و نیز باید کف دست‌ها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول به زمین بگذارد.<ref>یزدی، العروة الوثقی‌، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۱۶۴، ۱۶۵.</ref>


كسى كه به هيچ وجه نمى‌تواند خم شود، بايد براى سجده بنشيند و با سر اشاره كند و اگر نتواند بايد با چشم‌ها اشاره نمايد. این افراد اگر مى‌توانند باید مهر را به قدرى بلند كنند كه پيشانى را بر آن بگذارد و اگر نمى‌توانند، فردی دیگر مهر را بلند كند و به پيشانى بگذارد و اگر با سر يا چشم‌ها نمى‌تواند اشاره كند، بايد در قلب نيّت سجده كند و با دست و مانند آن براى سجده اشاره نمايد.<ref>یزدی، العروة الوثقی‌، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۱۶۴، ۱۶۵.</ref>
کسی که به هیچ وجه نمی‌تواند خم شود، باید برای سجده بنشیند و با سر اشاره کند و اگر نتواند باید با چشم‌ها اشاره نماید. این افراد اگر می‌توانند باید مهر را به قدری بلند کنند که پیشانی را بر آن بگذارد و اگر نمی‌توانند، فردی دیگر مهر را بلند کند و به پیشانی بگذارد و اگر با سر یا چشم‌ها نمی‌تواند اشاره کند، باید در قلب نیت سجده کند و با دست و مانند آن برای سجده اشاره نماید.<ref>یزدی، العروة الوثقی‌، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۱۶۴، ۱۶۵.</ref>
[[پرونده:سجده فرد معذور.jpg|بندانگشتی|[[امام خمینی]] در بیمارستان{{سخ}}
[[پرونده:سجده فرد معذور.jpg|بندانگشتی|[[امام خمینی]] در بیمارستان{{سخ}}
نمازگزاری که نمی‌تواند برای سجده سر به زمین بگذارد اگر مى‌تواند باید مهر را به قدرى بلند كند كه پيشانى را بر آن بگذارد و اگر نمى‌تواند، فردی دیگر مهر را بلند كند و به پيشانى او بگذارد]]
نمازگزاری که نمی‌تواند برای سجده سر به زمین بگذارد اگر می‌تواند باید مهر را به قدری بلند کند که پیشانی را بر آن بگذارد و اگر نمی‌تواند، فردی دیگر مهر را بلند کند و به پیشانی او بگذارد]]


=== واجبات سجده ===
=== واجبات سجده ===
خط ۴۶: خط ۴۶:
* نشستن به گونه [[تورک|تورّک]] پس از سجده.(نشستن بر ران چپ و نهادن پشت پای راست بر کف پای چپ)
* نشستن به گونه [[تورک|تورّک]] پس از سجده.(نشستن بر ران چپ و نهادن پشت پای راست بر کف پای چپ)
* [[استغفار]] بین دو سجده هنگام نشستن و آرام گرفتن بدن.
* [[استغفار]] بین دو سجده هنگام نشستن و آرام گرفتن بدن.
* مردان هنگام سجده آرنجها را مانند دو بال باز کند و بانوان آرنجها را به پهلو بچسبانند.
* مردان هنگام سجده آرنجها را مانند دو بال باز کند و بانوان آرنج‌ها را به پهلو بچسبانند.
* گذاشتن دستها بر روی رانها هنگام نشستن.
* گذاشتن دست‌ها بر روی ران‌ها هنگام نشستن.
* بلند کردن زانوها از زمین پیش از دستها هنگام برخاستن از سجده برای قیام.
* بلند کردن زانوها از زمین پیش از دست‌ها هنگام برخاستن از سجده برای قیام.
* گفتن ذکر «بِحَولِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أقُومُ وَ أقْعُدُ» هنگام برخاستن جهت قیام.
* گفتن ذکر «بِحَولِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أقُومُ وَ أقْعُدُ» هنگام برخاستن جهت قیام.


===ذکر سجده نماز===
===ذکر سجده نماز===
{{نقل قول چهار طبقه|عرض=۳۶|تراز=چپ|رنگ حاشیه=D6E0CC|قال الصادق(ع):| إنّ قَوما أتَوا رسولَ اللّه صلی الله علیه و آله و سلّم فقالوا: یا رسولَ اللّه، اضمَن لَنا علی رَبِّكَ الجَنَّةَ، فقالَ: علی أن تُعِینُونِی بِطُولِ السُّجودِ.|امام صادق(ع) فرمود: گروهی خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم آمدند و عرض كردند: ای رسول خدا، در برابر پروردگارت بهشت را برای ما ضمانت كن. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: به شرط آن كه شما نیز با سجده‌های طولانی مرا یاری دهید.| شیخ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۶۶۴.}}
{{نقل قول چهار طبقه|عرض=۳۶|تراز=چپ|رنگ حاشیه=D6E0CC|قال الصادق(ع):| إنّ قَوما أتَوا رسولَ اللّه صلی الله علیه و آله و سلّم فقالوا: یا رسولَ اللّه، اضمَن لَنا علی رَبِّک الجَنَّةَ، فقالَ: علی أن تُعِینُونِی بِطُولِ السُّجودِ.|امام صادق(ع) فرمود: گروهی خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم آمدند و عرض کردند:ای رسول خدا، در برابر پروردگارت بهشت را برای ما ضمانت کن. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: به شرط آن که شما نیز با سجده‌های طولانی مرا یاری دهید.| شیخ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۶۶۴.}}
ذکر خاص سجده، «سُبْحانَ رَبِّی الاَعْلیٰ وَ بِحَمْدِهِ» است. می‌توان سه بار «سُبْحانَ اللّهِ» یا هر ذکر دیگری که حداقل به این مقدار باشد نیز گفت.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۷۲۸.</ref>
ذکر خاص سجده، «سُبْحانَ رَبِّی الاَعْلیٰ وَ بِحَمْدِهِ» است. می‌توان سه بار «سُبْحانَ اللّهِ» یا هر ذکر دیگری که حداقل به این مقدار باشد نیز گفت.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۷۲۸.</ref>


===محل سجده===
===محل سجده===
{{اصلی|مهر نماز}}
{{اصلی|مهر نماز}}
محل سجده باید [[طهارت|پاک]]<ref>اصفهانی، وسیلة النجاة، ۱۹۹۳ق، ج۱، ص۱۳۵.</ref> و از جنس زمین یا آنچه از زمین می‌روید باشد(به شرط آنکه خوردنی و پوشیدنی نباشد)،<ref>اصفهانی، وسیلة النجاة، ۱۹۹۳ق، ج۱، ص۱۵۷.</ref> بنابراین سجده بر کاغذ یا دستمال کاغذی از چوب یا گیاه (به جز پنبه و کتان) صحیح است .<ref> نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۸، ص۴۳۰-۴۳۲.</ref> بر اساس روایات، برترین سجده‌گاه تربت [[امام حسین(ع)]] است.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۳۶۶.</ref>  
محل سجده باید [[طهارت|پاک]]<ref>اصفهانی، وسیلة النجاة، ۱۹۹۳ق، ج۱، ص۱۳۵.</ref> و از جنس زمین یا آنچه از زمین می‌روید باشد(به شرط آنکه خوردنی و پوشیدنی نباشد)،<ref>اصفهانی، وسیلة النجاة، ۱۹۹۳ق، ج۱، ص۱۵۷.</ref> بنابراین سجده بر کاغذ یا دستمال کاغذی از چوب یا گیاه (به جز پنبه و کتان) صحیح است.<ref> نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۸، ص۴۳۰-۴۳۲.</ref> بر اساس روایات، برترین سجده‌گاه تربت [[امام حسین(ع)]] است.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۳۶۶.</ref>  


سجده بر مواد معدنی مانند طلا و نقره و قیر صحیح نیست و بیشتر [[مراجع تقلید]] سجده بر سنگهای معدنی مانند [[عقیق]] و [[فیروزه]] را نیز صحیح نمی‌دانند.<ref> نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۸، ص۴۱۲.</ref> اما در حال ضرورت می‌توان بر لباس کتان یا پنبه‌ای سجده کرد و در صورت نبود آن بر هر نوع لباسی، و در صورت نبود آنها در اینکه باید بر پشت دست سجده کرد یا مواد معدنی مانند عقیق، اختلاف نظر وجود دارد.<ref> یزدی، العروة الوثقی‌، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۳۹۴-۳۹۵.</ref>
سجده بر مواد معدنی مانند طلا و نقره و قیر صحیح نیست و بیشتر [[مراجع تقلید]] سجده بر سنگهای معدنی مانند [[عقیق]] و [[فیروزه]] را نیز صحیح نمی‌دانند.<ref> نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۸، ص۴۱۲.</ref> اما در حال ضرورت می‌توان بر لباس کتان یا پنبه‌ای سجده کرد و در صورت نبود آن بر هر نوع لباسی، و در صورت نبود آنها در اینکه باید بر پشت دست سجده کرد یا مواد معدنی مانند عقیق، اختلاف نظر وجود دارد.<ref> یزدی، العروة الوثقی‌، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۳۹۴-۳۹۵.</ref>


اهل سنت سجده بر فرش، زیلو و آنچه نجس نباشد را هم جایز می‌دانند.<ref>زحیلی، الفقه الإسلاميّ و أدلّته، دار الفکر، ج۱، ص۷۳۱.</ref> [[وهابیت|وهابیون]] سجده شیعیان بر مُهر یا تربت را به بهانه‌هایی مانند [[شرک]]، پرستش قبر، [[تبرک]]، یا [[بدعت]] مورد هجمه قرار داده و در مکانهایی مانند [[مسجد الحرام]] و [[مسجد النبی]] با آن برخورد تندی می‌کنند.<ref group="یادداشت"> آیت الله خویی نمونه‌ای از این برخوردها را در تفسیر خود نقل کرده است. ایشان می‌گوید: در سال ۱۳۵۳ براى حج مشرف شدم، شخصى دانشمند- به نام شيخ زين العابدين- در مسجد النبى مراقب بود هر كس روى مهر سجده مى‌‏كرد مهر او را مى‏‌گرفت. به او گفتم: آيا رسول اللَّه صلى الله عليه و آله و سلم تصرف در مال مسلمان را بدون اذن و رضايت او حرام نكرده است؟
اهل سنت سجده بر فرش، زیلو و آنچه نجس نباشد را هم جایز می‌دانند.<ref>زحیلی، الفقه الإسلامی و أدلّته،‌ دار الفکر، ج۱، ص۷۳۱.</ref> [[وهابیت|وهابیون]] سجده شیعیان بر مُهر یا تربت را به بهانه‌هایی مانند [[شرک]]، پرستش قبر، [[تبرک]]، یا [[بدعت]] مورد هجمه قرار داده و در مکانهایی مانند [[مسجد الحرام]] و [[مسجد النبی]] با آن برخورد تندی می‌کنند.<ref group="یادداشت"> آیت الله خویی نمونه‌ای از این برخوردها را در تفسیر خود نقل کرده است. ایشان می‌گوید: در سال ۱۳۵۳ برای حج مشرف شدم، شخصی دانشمند- به نام شیخ زین العابدین- در مسجد النبی مراقب بود هر کس روی مهر سجده می‌کرد مهر او را می‌گرفت. به او گفتم: آیا رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم تصرف در مال مسلمان را بدون اذن و رضایت او حرام نکرده است؟
گفت: بلى حرام كرده است.
گفت: بلی حرام کرده است.
گفتم: پس چرا اموال اين مسلمانان را از آنها به زور مى‏‌گيرى و حال اينكه اينها شهادت به «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»* و «محمد عبده و رسوله» مى‌‏دهند؟
گفتم: پس چرا اموال این مسلمانان را از آنها به زور میگیری و حال اینکه اینها شهادت به «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»* و «محمد عبده و رسوله» میدهند؟
گفت: اينها مشرک هستند و مهر را بت قرار داده و براى مهر سجده مى‌‏كنند (نه براى خدا).
گفت: اینها مشرک هستند و مهر را بت قرار داده و برای مهر سجده میکنند (نه برای خدا).
گفتم: حاضر هستى درباره اين موضوع با هم مذاكره كنيم؟ گفت: مانعى ندارد.
گفتم: حاضر هستی درباره این موضوع با هم مذاکره کنیم؟ گفت: مانعی ندارد.
شروع به صحبت كردم و سرانجام آن شخص از كارى كه مرتكب شده بود عذر خواهى و استغفار كرد. خویی، البیان فی تفسیر القران، ص۵۲۳.</ref>
شروع به صحبت کردم و سرانجام آن شخص از کاری که مرتکب شده بود عذر خواهی و استغفار کرد. خویی، البیان فی تفسیر القران، ص۵۲۳.</ref>


جای پیشانی نمازگزار باید از جای ایستادن او بیش از چهار انگشت بسته بلندتر یا پایین‌تر نباشد. سجده‌گاه باید استقرار داشته و تکان نخورد؛ بدین معنا که پیشانی روی آن قرار گرفته و ثبات پیدا کند. بنابر این، سجده بر گِل صحیح نیست.<ref>بروجردی، مستند العروة، مدرسة‌ دار العلم، ج۲، ص۱۹۱.</ref>
جای پیشانی نمازگزار باید از جای ایستادن او بیش از چهار انگشت بسته بلندتر یا پایین‌تر نباشد. سجده‌گاه باید استقرار داشته و تکان نخورد؛ بدین معنا که پیشانی روی آن قرار گرفته و ثبات پیدا کند. بنابر این، سجده بر گِل صحیح نیست.<ref>بروجردی، مستند العروة، مدرسة دار العلم، ج۲، ص۱۹۱.</ref>


==سجده برای معصومان==
==سجده برای معصومان==
خط ۸۱: خط ۸۱:
{{منابع}}
{{منابع}}
* قرآن کریم.
* قرآن کریم.
* ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۴ق.
* ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت،‌ دار صادر، ۱۴۱۴ق.
* اصفهانی، ابوالحسن، وسيلة النجاة، قم، انتشارات مهر استوار، ۱۹۹۳ق.
* اصفهانی، ابوالحسن، وسیلة النجاة، قم، انتشارات مهر استوار، ۱۹۹۳ق.
* امام خمینی، سید روح‌الله، توضیح المسائل (محشی)، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
* امام خمینی، سید روح‌الله، توضیح المسائل (محشی)، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
* بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، بیروت، دار الأضواء، ۱۹۸۵م.
* بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، بیروت،‌ دار الأضواء، ۱۹۸۵م.
* بروجردی، مرتضی، مستند العروة الوثقی (تقریرات آیة الله خوئی)، قم، مدرسة‌ دار العلم، [بی تا].
* بروجردی، مرتضی، مستند العروة الوثقی (تقریرات آیة الله خوئی)، قم، مدرسة دار العلم، [بی تا].
* پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، به اهتمام غلامحسین مجیدی‌ خوانساری، قم، مؤسسه انصاریان، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
* پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، به اهتمام غلامحسین مجیدی‌ خوانساری، قم، مؤسسه انصاریان، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
* حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، ۱۴۰۹ق
* حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، ۱۴۰۹ق
* خویی، سید أبوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار الزهراء، بی‌تا.
* خویی، سید أبوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، بیروت،‌ دار الزهراء، بی‌تا.
* راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، به کوشش صفوان عدنان داوودی، دمشق،‌ دار القلم، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
* راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، به کوشش صفوان عدنان داوودی، دمشق، دار القلم، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
* زُحَیلی، وهبة بن مصطفى، الفقه الإسلاميّ و أدلّته، دمشق، دار الفکر، بی‌تا.
* زُحَیلی، وهبة بن مصطفی، الفقه الإسلامی و أدلّته، دمشق،‌ دار الفکر، بی‌تا.
* سُرُور، ابراهیم حسین، المعجم الشامل للمصطلحات العلمية والدينية، بيروت، دار الهادي، ۲۰۰۸م.
* سُرُور، ابراهیم حسین، المعجم الشامل للمصطلحات العلمیة والدینیة، بیروت،‌ دار الهادی، ۲۰۰۸م.
* سیستانی، سید علی، منهاج الصالحین، بغداد، دار البذرة، ۲۰۰۹م.
* سیستانی، سید علی، منهاج الصالحین، بغداد،‌ دار البذرة، ۲۰۰۹م.
* شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، بی‌تا.
* شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، بی‌تا.
* شیخ طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، قم، دار الثقافة، ۱۴۱۴ق.
* شیخ طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، قم،‌ دار الثقافة، ۱۴۱۴ق.
* علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه، به کوشش ابراهیم بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق(علیه‌السلام)، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
* علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه، به کوشش ابراهیم بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق(علیه‌السلام)، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۱ش.
* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۱ش.
* نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا.
* نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا.
* نوفل، عبد الرزاق، الإعجاز العددي للقرآن الكريم، بيروت، دار الكتاب العربي، ۱۹۸۷م.
* نوفل، عبد الرزاق، الإعجاز العددی للقرآن الکریم، بیروت،‌ دار الکتاب العربی، ۱۹۸۷م.
* یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی، با تعلیقه سید علی سیستانی، قم،‌ مكتب آية الله السيد السيستاني، ۱۴۲۵ق.
* یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی، با تعلیقه سید علی سیستانی، قم،‌ مکتب آیة الله السید السیستانی، ۱۴۲۵ق.
{{پایان}}
{{پایان}}


{{نمازها}}
{{نمازها}}
Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۵٬۹۸۱

ویرایش