کاربر ناشناس
سجده: تفاوت میان نسخه‌ها
منبع یابی، اصلاح پاورقی و منابع
imported>Hasaninasab |
imported>M.r.seifi (منبع یابی، اصلاح پاورقی و منابع) |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
'''سَجده'''، اصطلاحی برای عملی عبادی به معنای نهادن پیشانی بر زمین، نشانه خضوع فرد در مقابل [[خدا]]، که در فرهنگ اسلامی از برترین [[عبادت|عبادات]] به شمار آمده است. مسلمانان در [[نماز]]های روزانه خود [[واجب]] است در هر رکعت دو بار سجده کنند. | '''سَجده'''، اصطلاحی برای عملی عبادی به معنای نهادن پیشانی بر زمین، نشانه خضوع فرد در مقابل [[خدا]]، که در فرهنگ اسلامی از برترین [[عبادت|عبادات]] به شمار آمده است. مسلمانان در [[نماز]]های روزانه خود [[واجب]] است در هر رکعت دو بار سجده کنند. | ||
بنابر [[فقه]] [[شیعه]] در | بنابر [[فقه]] [[شیعه]] در نماز، تنها سجده بر زمین و روییدنی‌های آن صحیح است؛ ولی [[اهل سنت]] سجده بر فرش و مانند آن را نیز جایز شمرده‌اند. در دیدگاه همه مسلمانان سجده برای غیر خدا [[حرام]] است. | ||
==جایگاه عبادی سجده== | ==جایگاه عبادی سجده== | ||
سجده به معنای خضوع، خم شدن و سر فرود آوردن <ref> | سجده به معنای خضوع، خم شدن و سر فرود آوردن <ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ذیل واژه «سجد»، ص۳۹۶؛ ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «سجد»، ج۳، ص۲۰۴.</ref> و در اصطلاح شرعی به معنای نهادن پیشانی بر زمین است.<ref>علامه حلی، تحریر الأحکام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۲۵۳.</ref> | ||
۹۲ بار در [[قرآن]] درباره سجده سخن گفته شده است. نام یکی از سوره‌های قران «[[سوره سجده|سجده]]» است؛ آخرین آیۀ این سوره، سجده را وسیله قُرب و نزدیک شدن به خدا معرفی می‌کند. | ۹۲ بار در [[قرآن]] درباره سجده سخن گفته شده است. نام یکی از سوره‌های قران «[[سوره سجده|سجده]]» است؛ آخرین آیۀ این سوره، سجده را وسیله قُرب و نزدیک شدن به خدا معرفی می‌کند. | ||
در [[روایات]] نیز سجده به عنوان بهترین حالت انسان برای نزدیک شدن به خدا معرفی شده است.<ref group="یادداشت">پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «بنده به چیزی با فضیلت‌تر از سجده پنهانی، به خداوند نزدیک نشده است». نهج الفصاحه، | در [[روایات]] نیز سجده به عنوان بهترین حالت انسان برای نزدیک شدن به خدا معرفی شده است.<ref group="یادداشت">پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «بنده به چیزی با فضیلت‌تر از سجده پنهانی، به خداوند نزدیک نشده است». پاینده، نهج الفصاحه، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۶۱.</ref> | ||
[[پرونده:نماز جماعت در مسجد الاقصی.jpeg|بندانگشتی|امام رضا(ع): نزديكترين حال بنده به خداوند عزّ و جلّ زمانى است كه در سجود است ]] | [[پرونده:نماز جماعت در مسجد الاقصی.jpeg|بندانگشتی|امام رضا(ع): نزديكترين حال بنده به خداوند عزّ و جلّ زمانى است كه در سجود است ]] | ||
سجده به انسان اختصاص نداشته و همه موجودات و اشیاء خدا را با سجده بر او عبادت می‌کنند.<ref group="یادداشت"> أَ وَ لَمْ یرَوْا إِلی ما خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَیءٍ یتَفَیؤُا ظِلالُهُ عَنِ الْیمینِ وَ الشَّمائِلِ سُجَّداً لِلَّهِ وَ هُمْ داخِرُونَ. | سجده به انسان اختصاص نداشته و همه موجودات و اشیاء خدا را با سجده بر او عبادت می‌کنند.<ref group="یادداشت"> أَ وَ لَمْ یرَوْا إِلی ما خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَیءٍ یتَفَیؤُا ظِلالُهُ عَنِ الْیمینِ وَ الشَّمائِلِ سُجَّداً لِلَّهِ وَ هُمْ داخِرُونَ. سوره نحل، آیه ۴۸؛ و یا در اعمال مسجد بزرگ کوفه می‌خوانیم: «اَنْتَ الّذی سَجَدَ لک شُعاع الشّمس»؛ تو آن خدایی هستی که شعاع شمس (خورشید)، برای تو سجده می‌کند.</ref> | ||
علاوه بر سجده نماز، سجده انواعی دیگری نیز دارد مانند: | علاوه بر سجده نماز، سجده انواعی دیگری نیز دارد مانند: | ||
*[[سجده شکر]] که مستحب است افراد پس از پایان [[نماز]]، چه نماز واجب و چه مستحب، رسیدن نعمت جدید، دفع بلا و یا پس از توفیق کار خیر یا ترک [[گناه]]، آن رابه جای آورند. <ref>العروة الوثقی، ج۲، ص۵۸۴-۵۸۵</ref> | *[[سجده شکر]] که مستحب است افراد پس از پایان [[نماز]]، چه نماز واجب و چه مستحب، رسیدن نعمت جدید، دفع بلا و یا پس از توفیق کار خیر یا ترک [[گناه]]، آن رابه جای آورند. <ref>یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۸۴-۵۸۵.</ref> | ||
* [[سجده سهو]] در هنگام فراموشی برخی اجزای نمازهای واجب یا انجام برخی کارها مانند سخن گفتن غیرعمدی در [[نماز]] | * [[سجده سهو]] در هنگام فراموشی برخی اجزای نمازهای واجب یا انجام برخی کارها مانند سخن گفتن غیرعمدی در [[نماز]] | ||
* [[عزائم|سجده‌های قرآن]] هنگام خواندن یا شنیدن یکی از آیات سجده دار: ۱۵ [[سوره سجده]]، ۳۷ [[سوره فصلت|فصلت]]، ۶۲ [[سوره نجم|نجم]] و ۱۹ [[سوره علق|علق]] | * [[عزائم|سجده‌های قرآن]] هنگام خواندن یا شنیدن یکی از آیات سجده دار: ۱۵ [[سوره سجده]]، ۳۷ [[سوره فصلت|فصلت]]، ۶۲ [[سوره نجم|نجم]] و ۱۹ [[سوره علق|علق]] | ||
==احکام سجده نماز== | ==احکام سجده نماز== | ||
تمام نمازهای واجب و مستحب در هر رکعت پس از [[رکوع]] دو سجده دارند. این دو سجده از ارکان نماز بوده و با ترک عمدی یا سهوی آن نماز واجب باطل می‌شود ولی در نمازهای مستحبی چنانچه سهوا هر دو سجده را فراموش کند نماز باطل نمی‌شود. | تمام نمازهای واجب و مستحب در هر رکعت پس از [[رکوع]] دو سجده دارند. این دو سجده از ارکان نماز بوده و با ترک عمدی یا سهوی آن نماز واجب باطل می‌شود ولی در نمازهای مستحبی چنانچه سهوا هر دو سجده را فراموش کند نماز باطل نمی‌شود.<ref>سیستانی، منهاج الصالحین، ۲۰۰۹م، ج۱، ص۲۰۳.</ref> | ||
===کیفیت سجده=== | ===کیفیت سجده=== | ||
نمازگزار باید پس از [[رکوع]] و [[قیام متصل به رکوع]] بنشیند و هفت عضو یعنی پیشانی، کف دو دست، سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر روی زمین بگذارد و ذکر سجده را بگوید. وی پس از گفتن ذکر واجب سجده، سر از سجده بر می‌دارد و پس از لحظاتی که بدن آرام گرفت مجددا اعضای هفت گانه را بر روی زمین قرار داده و ذکر می‌گوید، در پایان این ذکرها مجددا می‌نشیند و بقیه اعمال [[نماز]] را ادامه می‌دهد.<ref> الحدائق الناضرة، ج۸، | نمازگزار باید پس از [[رکوع]] و [[قیام متصل به رکوع]] بنشیند و هفت عضو یعنی پیشانی، کف دو دست، سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر روی زمین بگذارد و ذکر سجده را بگوید. وی پس از گفتن ذکر واجب سجده، سر از سجده بر می‌دارد و پس از لحظاتی که بدن آرام گرفت مجددا اعضای هفت گانه را بر روی زمین قرار داده و ذکر می‌گوید، در پایان این ذکرها مجددا می‌نشیند و بقیه اعمال [[نماز]] را ادامه می‌دهد.<ref>بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۹۸۵م، ج۸، ص۲۹۰؛ نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۱۰، ص۱۶۸-۱۶۹.</ref> | ||
====کیفیت سجده فرد ناتوان==== | ====کیفیت سجده فرد ناتوان==== | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
نمازگزاری که نمی‌تواند برای سجده سر به زمین بگذارد اگر مى‌تواند باید مهر را به قدرى بلند كند كه پيشانى را بر آن بگذارد و اگر نمى‌تواند، فردی دیگر مهر را بلند كند و به پيشانى او بگذارد]] | نمازگزاری که نمی‌تواند برای سجده سر به زمین بگذارد اگر مى‌تواند باید مهر را به قدرى بلند كند كه پيشانى را بر آن بگذارد و اگر نمى‌تواند، فردی دیگر مهر را بلند كند و به پيشانى او بگذارد]] | ||
=== واجبات سجده === | === واجبات سجده === | ||
* در سجده باید تمام اعضای هفت گانه بر روی زمین قرار بگیرد | * در سجده باید تمام اعضای هفت گانه بر روی زمین قرار بگیرد. | ||
* ذکر سجده باید در حال آرامش گفته شود. | * ذکر سجده باید در حال آرامش گفته شود. | ||
* سر برداشتن از سجده نخست و نشستن با آرامش لازم بوده و ترک عمدی آن موجب بطلان نماز است.<ref> الحدائق الناضرة، ج۸، | * سر برداشتن از سجده نخست و نشستن با آرامش لازم بوده و ترک عمدی آن موجب بطلان نماز است.<ref>بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۹۸۵م، ج۸، ص۲۹۰؛ نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۱۰، ص۱۶۸-۱۶۹.</ref> | ||
* کم و زیاد کردن عمدی یک سجده باعث باطل شدن نماز است ولی چنانچه سجده‌ای را فراموش کند و قبل از رکوع رکعت بعد یادش بیاید، لازم است بنشیند و سجده فراموش شده را انجام دهد، پس از پایان نماز نیز دو [[سجده سهو]] واجب است؛ ولی اگر بعد از رکوع یادش بیاید نماز را ادامه داده و پس از پایان نماز، علاوه بر قضای سجده فراموش شده دو سجده سهو انجام دهد. | * کم و زیاد کردن عمدی یک سجده باعث باطل شدن نماز است ولی چنانچه سجده‌ای را فراموش کند و قبل از رکوع رکعت بعد یادش بیاید، لازم است بنشیند و سجده فراموش شده را انجام دهد، پس از پایان نماز نیز دو [[سجده سهو]] واجب است؛ ولی اگر بعد از رکوع یادش بیاید نماز را ادامه داده و پس از پایان نماز، علاوه بر قضای سجده فراموش شده دو سجده سهو انجام دهد.<ref>اصفهانی، وسیلة النجاة، ۱۹۹۳ق، ج۱، ص۱۷۸.</ref> | ||
===مستحبات سجده=== | ===مستحبات سجده=== | ||
در کتاب‌های فقهی، مستحباتی برای سجده گفته‌اند که عبارتند از:<ref> نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۱۰، ص۱۶۹-۱۸۹؛ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۷۳-۵۷۵.</ref> | |||
* گفتن تکبیر هنگام رفتن از [[رکوع]] به سجده، پس از بلند شدن از سجده و هنگام رفتن برای سجده دوم. | * گفتن تکبیر هنگام رفتن از [[رکوع]] به سجده، پس از بلند شدن از سجده و هنگام رفتن برای سجده دوم. | ||
* هنگام سجده رفتن از رکوع، مردان نخست دستها و زنان زانوها را بر زمین بگذارند. | * هنگام سجده رفتن از رکوع، مردان نخست دستها و زنان زانوها را بر زمین بگذارند. | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۸: | ||
* گذاشتن دستها بر روی رانها هنگام نشستن. | * گذاشتن دستها بر روی رانها هنگام نشستن. | ||
* بلند کردن زانوها از زمین پیش از دستها هنگام برخاستن از سجده برای قیام. | * بلند کردن زانوها از زمین پیش از دستها هنگام برخاستن از سجده برای قیام. | ||
* گفتن ذکر «بِحَولِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أقُومُ وَ أقْعُدُ» هنگام برخاستن جهت قیام. | * گفتن ذکر «بِحَولِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أقُومُ وَ أقْعُدُ» هنگام برخاستن جهت قیام. | ||
===ذکر سجده نماز=== | ===ذکر سجده نماز=== | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۹: | ||
===محل سجده=== | ===محل سجده=== | ||
{{اصلی|مهر نماز}} | {{اصلی|مهر نماز}} | ||
محل سجده باید پاک و از جنس زمین یا آنچه از زمین می‌روید باشد(به شرط آنکه خوردنی و پوشیدنی نباشد)<ref>جامع عباسی، ص ۱۴۶.</ref> بنابراین سجده بر کاغذ یا دستمال کاغذی از چوب یا گیاه (به جز پنبه و کتان) صحیح است .<ref> جواهر الکلام، ج۸، ص۴۳۰-۴۳۲.</ref> بر اساس روایات، برترین سجده‌گاه تربت [[امام حسین(ع)]] است.<ref>وسائل الشیعه، ج۵، ص۳۶۶.</ref> | محل سجده باید پاک و از جنس زمین یا آنچه از زمین می‌روید باشد(به شرط آنکه خوردنی و پوشیدنی نباشد)<ref>جامع عباسی، ص ۱۴۶.</ref> بنابراین سجده بر کاغذ یا دستمال کاغذی از چوب یا گیاه (به جز پنبه و کتان) صحیح است .<ref> نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۸، ص۴۳۰-۴۳۲.</ref> بر اساس روایات، برترین سجده‌گاه تربت [[امام حسین(ع)]] است.<ref>وسائل الشیعه، ج۵، ص۳۶۶.</ref> | ||
سجده بر مواد معدنی مانند طلا و نقره و قیر صحیح نیست و بیشتر [[مراجع تقلید]] سجده بر سنگهای معدنی مانند [[عقیق]] و [[فیروزه]] را نیز صحیح نمی‌دانند.<ref> جواهر الکلام، ج۸، ص۴۱۲.</ref> اما در حال ضرورت می‌توان بر لباس کتان یا پنبه‌ای سجده کرد و در صورت نبود آن بر هر نوع لباسی، و در صورت نبود آنها در اینکه باید بر پشت دست سجده کرد یا مواد معدنی مانند عقیق، اختلاف نظر وجود دارد.<ref> العروة | سجده بر مواد معدنی مانند طلا و نقره و قیر صحیح نیست و بیشتر [[مراجع تقلید]] سجده بر سنگهای معدنی مانند [[عقیق]] و [[فیروزه]] را نیز صحیح نمی‌دانند.<ref> نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۸، ص۴۱۲.</ref> اما در حال ضرورت می‌توان بر لباس کتان یا پنبه‌ای سجده کرد و در صورت نبود آن بر هر نوع لباسی، و در صورت نبود آنها در اینکه باید بر پشت دست سجده کرد یا مواد معدنی مانند عقیق، اختلاف نظر وجود دارد.<ref> یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۹۴-۳۹۵.</ref> | ||
اهل سنت سجده بر فرش، زیلو و آنچه نجس نباشد را هم جایز می‌دانند.<ref> الفِقْهُ الإسلاميُّ وأدلَّتُهُ (الشَّامل للأدلّة الشَّرعيَّة والآراء المذهبيَّة وأهمّ النَّظريَّات الفقهيَّة وتحقيق الأحاديث النَّبويَّة وتخريجها)، ج۱، ص۷۳۱. المؤلف: أ. د. وَهْبَة بن مصطفى الزُّحَيْلِيّ، أستاذ ورئيس قسم الفقه الإسلاميّ وأصوله بجامعة دمشق - كلّيَّة الشَّريعة، الناشر: دار الفكر - سوريَّة - دمشق</ref> [[وهابیت|وهابیون]] سجده شیعیان بر مُهر یا تربت را به بهانه‌هایی مانند [[شرک]]، پرستش قبر، [[تبرک]]، یا [[بدعت]] مورد هجمه قرار داده و در مکانهایی مانند [[مسجد الحرام]] و [[مسجد النبی]] با آن برخورد تندی می‌کنند.<ref group="یادداشت"> آیت الله خویی نمونه‌ای از این برخوردها را در تفسیر خود نقل کرده است. ایشان می‌گوید: در سال ۱۳۵۳ براى حج مشرف شدم، شخصى دانشمند- به نام شيخ زين العابدين- در مسجد النبى مراقب بود هر كس روى مهر سجده مىكرد مهر او را مىگرفت. به او گفتم: آيا رسول اللَّه صلى الله عليه و آله و سلم تصرف در مال مسلمان را بدون اذن و رضايت او حرام نكرده است؟ | اهل سنت سجده بر فرش، زیلو و آنچه نجس نباشد را هم جایز می‌دانند.<ref> الفِقْهُ الإسلاميُّ وأدلَّتُهُ (الشَّامل للأدلّة الشَّرعيَّة والآراء المذهبيَّة وأهمّ النَّظريَّات الفقهيَّة وتحقيق الأحاديث النَّبويَّة وتخريجها)، ج۱، ص۷۳۱. المؤلف: أ. د. وَهْبَة بن مصطفى الزُّحَيْلِيّ، أستاذ ورئيس قسم الفقه الإسلاميّ وأصوله بجامعة دمشق - كلّيَّة الشَّريعة، الناشر: دار الفكر - سوريَّة - دمشق</ref> [[وهابیت|وهابیون]] سجده شیعیان بر مُهر یا تربت را به بهانه‌هایی مانند [[شرک]]، پرستش قبر، [[تبرک]]، یا [[بدعت]] مورد هجمه قرار داده و در مکانهایی مانند [[مسجد الحرام]] و [[مسجد النبی]] با آن برخورد تندی می‌کنند.<ref group="یادداشت"> آیت الله خویی نمونه‌ای از این برخوردها را در تفسیر خود نقل کرده است. ایشان می‌گوید: در سال ۱۳۵۳ براى حج مشرف شدم، شخصى دانشمند- به نام شيخ زين العابدين- در مسجد النبى مراقب بود هر كس روى مهر سجده مىكرد مهر او را مىگرفت. به او گفتم: آيا رسول اللَّه صلى الله عليه و آله و سلم تصرف در مال مسلمان را بدون اذن و رضايت او حرام نكرده است؟ | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۳: | ||
==سجده برای معصومان== | ==سجده برای معصومان== | ||
سجده برای غیر خداوند [[حرام]] است؛ خواه برای [[معصومان]] باشد یا غیر ایشان. البته سجده نزد قبر معصومان برای خدا به قصد شکرگزاری بر توفیق یافتن به [[زیارت]] قبر ایشان جایز است<ref> العروة | سجده برای غیر خداوند [[حرام]] است؛ خواه برای [[معصومان]] باشد یا غیر ایشان. البته سجده نزد قبر معصومان برای خدا به قصد شکرگزاری بر توفیق یافتن به [[زیارت]] قبر ایشان جایز است<ref>یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۸۷.</ref> مگر اینکه باعث بدبینی مخالفان شیعه شده و تصور کنند سجده برای امام است که در اینصورت انجام چنین کاری شرعاً جایز نیست.<ref group="یادداشت">بر اساس فتاوای مراجع هر کاری که باعث بدبینی و سست نشان دادن مذهب شیعه شود جایز نیست مناسک جامع حج، مکارم، ص ۴۰۲</ref> | ||
بر اساس آیات قرآن، برادران [[حضرت یوسف]] بر وی و [[فرشتگان]] بر [[حضرت آدم]](بقره-۳۴) سجده کرده‌اند. اين سجده نوعی احترام و بزرگداشت بود و نه پرستش.<ref>شیعه پاسخ می‌دهد، ص ۱۴۵.</ref> | بر اساس آیات قرآن، برادران [[حضرت یوسف]] بر وی و [[فرشتگان]] بر [[حضرت آدم]](بقره-۳۴) سجده کرده‌اند. اين سجده نوعی احترام و بزرگداشت بود و نه پرستش.<ref>شیعه پاسخ می‌دهد، ص ۱۴۵.</ref> | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۳: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* فرهنگ فقه فارسی، زیر نظر آیت الله سید محمود شاهرودی، انتشارات موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی | * فرهنگ فقه فارسی، زیر نظر آیت الله سید محمود شاهرودی، انتشارات موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی | ||
* اصفهانی، ابوالحسن، وسيلة النجاة، قم، انتشارات مهر استوار، ۱۹۹۳ق. | |||
* إرشاد القلوب إلی الصواب(للدیلمی)، دیلمی، حسن بن محمد، ناشر: الشریف الرضی، قم، ۱۴۱۲ق | * إرشاد القلوب إلی الصواب(للدیلمی)، دیلمی، حسن بن محمد، ناشر: الشریف الرضی، قم، ۱۴۱۲ق | ||
* بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، بیروت، دار الأضواء، ۱۹۸۵م. | |||
* ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۴ق. | |||
* اَلإحتجاج علی أهل اللجاج(للطبرسی)، طبرسی، احمد بن علی، نشر مرتضی، مشهد، ۱۴۰۳ق | * اَلإحتجاج علی أهل اللجاج(للطبرسی)، طبرسی، احمد بن علی، نشر مرتضی، مشهد، ۱۴۰۳ق | ||
* شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، ۱۴۰۹ق | * شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، ۱۴۰۹ق | ||
* | * پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، به اهتمام غلامحسین مجیدی خوانساری، قم، مؤسسه انصاریان، چاپ اول، ۱۳۸۳ش. | ||
* مفردات الفاظ القرآن، | * راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، به کوشش صفوان عدنان داوودی، دمشق، دار القلم، چاپ اول، ۱۴۱۲ق. | ||
* تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه، | * علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه، به کوشش ابراهیم بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق(علیه‌السلام)، چاپ اول، ۱۴۲۰ق. | ||
* سیستانی، سید علی، منهاج الصالحین، بغداد، دار البذرة، ۲۰۰۹م. | |||
* الذکری، محمد بن مکی العامل الشهید الاول (م. ۷۸۶ ق.)، ]بی جا]، ]بی نا]، ]بی تا]، چاپ سنگی. | * الذکری، محمد بن مکی العامل الشهید الاول (م. ۷۸۶ ق.)، ]بی جا]، ]بی نا]، ]بی تا]، چاپ سنگی. | ||
* جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، | * نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا. | ||
* مستند العروة الوثقی، تقریرات آیة الله خوئی (م. ۱۴۱۳ ق.)، مرتضی بروجردی، قم، مدرسة‌دار العلم، [بی تا]. | * مستند العروة الوثقی، تقریرات آیة الله خوئی (م. ۱۴۱۳ ق.)، مرتضی بروجردی، قم، مدرسة‌دار العلم، [بی تا]. | ||
* العروة الوثقی، | * یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی، قم، دار التفسیر، چاپ پنجم، ۱۴۱۹ق. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||