محمد بن ادریس شافعی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''محمد بن ادریس شافعی'''(۱۵۰-۲۰۴ق) معروف به '''امام شافعی'''، سومین فقیه از [[فقهای چهارگانه اهل‌سنت]]. شافعی در شهرهای مختلف همچون [[مکه]]، [[مدینه]] و [[بغداد]] به تحصیل علم پرداخت. [[مالک بن انس]] دومین فقیه از فقهای چهارگانه اهل سنت، مهم‌ترین استاد او و [[احمد بن حنبل]] چهارمین فقیه از فقهای اهل‌سنت مهم‌ترین شاگرد او بوده است.

محمد بن ادریس شافعی با نام کامل «محمد بن إدریس بن عباس بن عثمان بن شافع بن سائب بن عبید بن عبدیزید بن هاشم بن عبدالمطلب بن عبدمناف» است.<ref>ابن‌عثمان، الدرر المنظم، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۸۳.</ref> او را قُرشی، مُطلبی و شافعی خوانده‌اند.<ref>ابن‌خلکان، وفیات الأعیان، بیروت،‌ ج۴، ص۱۶۳.</ref> او همچنین به امام شافعی نیز شهرت دارد.<ref>ابن‌کثیر، طبقات الشافعیة، ۲۰۰۴م، ج۱، ص۱۷.</ref> نسل او در عبدمناف با [[پیامبر اسلام(ص)]] یکی می‌شود.<ref>ابن‌خلکان، وفیات الأعیان، بیروت،‌ ج۴، ص۱۶۳.</ref> جد شافعی به نام سائب در [[جنگ بدر]] پرچمدار [[بنی‌هاشم]] در سپاه مکه بود و [[اسیر]] شد. مبلغی را پرداخت کرد، آزاد شد و پس از آن مسلمان گردید.<ref>ابن‌کثیر، طبقات الشافعیة، ۲۰۰۴م، ج۱،‌ ص۱۸.</ref>

مادر شافعی نیز «فاطمه» نام داشت و بنابر قولی از نسل امام علی(ع) بوده است.<ref name=":1">ابراهیم بن علی وزیر، الامام الشافعی، ۲۰۰۰م، ص۷۸.</ref>

شافعی در سال ۱۵۰هجری در غزه فلسطین متولد شد<ref name=":4" /> و در کودکی پدر خود را از دست داد.<ref>بیهقی، احکام القرآن، بیروت، ص۱۰.</ref> در دو سالگی به همراه مادرش به [[مکه]] رفت<ref name=":4">بیهقی، احکام القرآن، بیروت، ص۱۰.</ref> و در آنجا بزرگ شد.<ref>إسنوی، طبقات الشافعیه، ۱۹۹۶م، ص۸.</ref> شافعی در هفت سالگی [[قرآن]] را حفظ کرد و در ده سالگی کتاب «الموطأ» مهم‌ترین اثر [[مالک بن انس]] را حفظ کرد.<ref>إسنوی، طبقات الشافعیه، ۱۹۹۶م، ص۹.</ref> او پس از مدتی به [[مدینه]] رفت و کتاب مالک را از حفظ برای او خواند و مالک نیز او را تأیید و تحسین کرد.<ref>ابن‌عثمان، الدرر المنظم، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۸۴.</ref> شافعی تا وفات مالک در سال ۱۷۹هجری در مدینه ماند و پس از آن به [[یمن]] رفت.<ref>امین، ضحی الإسلام، بیروت، ص۲۱۹.</ref>  

او سفرهایی به [[بغداد]] و مکه داشت و در نهایت به [[مصر]] رفت.<ref>إسنوی، طبقات الشافعیه،۱۹۹۶م، ص۹.</ref> شافعی در سال ۱۹۹ وارد مصر شد، کتاب‌های بسیاری در آنجا تألیف کرد و به شهرت بسیار رسید.<ref name=":3">بیهقی، احکام القرآن، بیروت، ص۱۲.</ref> او پنج سال در مصر زندگی کرد.<ref name=":1" />  

 

شافعی ۵۴ سال عمر کرد.<ref>یاقوت حموی، معجم الأدباء، ۱۹۹۳م، ج۶، ص۲۴۱۲.</ref> او در روز آخر [[رجب]] سال ۲۰۴هجری در مصر وفات کرد و در همان‌جا دفن شد.<ref>ابن‌خلکان، وفیات الأعیان، بیروت،‌ ج۴، ص۱۶۵.</ref> در زمان [[ایوبیان]] بر روی قبر شافعی بارگاهی ساختند که تا امروز باقی مانده و توسط مردم زیارت می‌شود.<ref>[https://al-ain.com/article/theft-of-antiquities-archeological-sites ریاض، «بالصور.. قبة الشافعی.. أقدم أضرحة مصر فی مواجهة السرقات».]</ref>

محققان، شافعی را در [[فقه]]،‌ [[حدیث]]، ادبیات عرب و [[شعر]] بسیار متبحر دانسته‌اند.<ref>ابن‌خلکان، وفیات الأعیان، بیروت،‌ ج۴، ص۱۶۳.</ref> برخی محققان ۱۱۳ کتاب را به شافعی نسبت داده‌اند.<ref name=":3" /> اما [[یاقوت حموی|یاقوت حموی]] در [[کتاب معجم الأدباء]] بیش از ۱۲۰ کتاب از شافعی نام می‌برد.<ref>یاقوت حموی، معجم الأدباء، ۱۹۹۳م، ج۶، ص۲۴۱۶ - ۲۴۱۷</ref> کتاب «الأم» مهم‌ترین و مشهورترین کتاب شافعی می‌باشد.<ref>ابراهیم بن علی وزیر، الامام الشافعی، ۲۰۰۰م، ص۱۷۸.</ref>

مالک بن انس از فقهای اربعه اهل‌سنت، مهم‌ترین استاد شافعی<ref name=":2" /> و [[احمد بن حنبل]] از فقهای اربعه اهل‌سنت، مهم‌ترین و مشهورترین شاگرد او بوده است.<ref>ابن‌کثیر، طبقات الشافعیة، ۲۰۰۴م، ج۱،‌ ص۲۸.</ref>

'''شعر و ادبیات عرب'''{{سخ}}شافعی در ابتدا به شعر و ادبیات عرب علاقه نشان داد و در کسب این علم تلاش بسیار کرد.<ref>بیهقی، احکام القرآن، بیروت، ص۱۰-۱۱.</ref> او هفده سال در میان قبیله هذیلیان زندگی کرد که از فصیح‌ترین قبائل عرب به شمار می‌رفتند. او در جستجوی شعر و لغت، سفری به یمن نیز داشت.<ref name=":5" /> استعداد او موجب شد تا در شعر و فصاحت کلام رشد بسیاری داشته باشد.<ref name=":5">امیدی، نگاهی به مضامین و موضعات دیوان شافعی، ص۱۷۲.</ref>

شافعی شعر نیز می‌سرود و موضوعات شعر او تقریبا گسترده بود. او در شعر خود به برخی مفاهیم خاص شرعی پرداخته است. همچنین اشعاری در مورد اهل‌بیت پیامبر نیز از او وجود دارد. شافعی اشعار بسیاری در مورد مفاهیم اخلاقی سروده است.<ref>امیدی، نگاهی به مضامین و موضعات دیوان شافعی، ص۱۷۶</ref>

شافعی در یکی از سفرهایش به بغداد با محمد بن حسن شیبانی که دوست [[ابوحنیفه]] بود،‌ همراه گشت و با روش‌های فکری و فقهی حنفی نیز آگاه گشت و توانست از آن در فقه خود استفاده کند.<ref>امین، ضحی الإسلام، بیروت، ص۲۲۰.</ref>

زمانی که شافعی در یمن حضور داشت، [[هارون الرشید]] [[بنی‌عباس|خلیفه عباسی]]، او را به همراه تعدادی دیگر به جرم [[تشیع]] به بغداد فراخواند. این اتهام اگر چه مورد تأیید قرار نگرفت اما به جهت محبت و فضایلی بود که شافعی از امام علی(ع) نقل کرده است.<ref>ابراهیم بن علی وزیر، الامام الشافعی، ۲۰۰۰م، ص۹۸-۹۹.</ref>

 

برخی محققان اهل‌سنت فتاوای شافعی علیه شیعیان را جمع کرده و معتقدند شافعی از مخالفان سرسخت شیعه بوده است.<ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: أبوعبدالبر محمد کاوا، الإمام الشافعی وموقفه من الرافضة.</ref> در مقابل برخی محققان شیعه، نظرات و آراء شافعی که نشان از گرایشات او به شیعه است را جمع کرده‌اند.<ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: الطائی، هل تشیع الشافعی، ۲۰۱۱م.</ref>

 

در هر صورت شافعی اشعار بسیاری در مدح اهل‌بیت پیامبر و امام علی(ع) سروده که نشان از محبت او به ایشان دارد.<ref>امیدی، نگاهی به مضامین و موضعات دیوان شافعی، ص۱۹۴.</ref>

 

برخی از اشعار او در وصف اهل بیت و در مدح آنان چنین است:

در کنار این‌ها باید توجه داشت که شافعی در مورد ابوبکر و خلفای دیگر<ref>ابراهیم سلیم، دیوان الامام الشافعی،‌ قاهره، ص۸۶.</ref> و همچنین ابوحنیفه<ref>ابراهیم سلیم، دیوان الامام الشافعی،‌ قاهره، ص۱۰۰.</ref> نیز اشعاری را دارد.