قلقله: تفاوت میان نسخه‌ها

به معنای اضطراب زبان در تلفظ برخی از حروف در حالت سکون و حرکت دادن حرف ساکن هنگام تلفظ است. قلقله اصطلاحی در علم [[تجوید]] است و حروف باء، جیم، دال، طاء و قاف دارای صفت قلقله می‌باشند. از آنجا که حروف قلقله دارای دو صفت جهر و شدت می‌باشند در صورت ساکن شدن، حرف در مخرج خود محبوس شده و تلفظ نمی‌گردد و برای آزاد شدن و تلفظ نیاز به صدایی اضافه دارد که یا به صورت فتحه یا کسره و یا ضمه بریده شده است.

قلقله یا لقلقه<ref>شافعی، الوافی، بیروت، ص۸۴.</ref> یا مضغوطه<ref>کاتبی خویی، تحفه الاخوان، تهران، ص۱۹.</ref> اصطلاحی در علم [[تجوید]] است که در بخش صفات غیر متضاد حروف {{یادداشت|بدین معنا که برای این صفات، ضدی وجود ندارد. (العبد، المیزان فی احکام تجوید القرآن، ۲۰۱۰م، ص۷۹.)}} بدان پرداخته می‌شود<ref>الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۴۰.</ref> و در بیان لغت‌شناسان به معنای فریاد شدید،<ref>فراهیدی، العین، قم، ج۵، ص۲۶.</ref> اضطراب،<ref>شافعی، الوافی، بیروت، ص۸۴؛ العبد، المیزان فی احکام تجوید القرآن، ۲۰۱۰م، ص۸۰.</ref> جنبش<ref>حقیقی، شیوه‌ای نو در آموزش درست خواندن قرآن، ۱۳۷۱ش، ص۷۹.</ref> و تزلزل<ref>کاتبی خویی، تحفه الاخوان، تهران، ص۱۸.</ref> است و در اصطلاح به معنای اضطراب زبان در تلفظ برخی از حروف در حالت سکون<ref>العبد، المیزان فی احکام تجوید القرآن، ۲۰۱۰م، ص۸۰.</ref> و حرکت دادن حرف هنگام تلفظ است.<ref>حقیقی، شیوه‌ای نو در آموزش درست خواندن قرآن، ۱۳۷۱ش، ص۷۹.</ref>  

به عبارتی دیگر، از آنجا که در قرائت [[قرآن]] علاقه شدیدی به آشکار کردن صداها وجود دارد و حروف قلقله دارای دو صفت جهر و شدت می‌باشند، ساکن شدن آنها سبب ضعیف شدنشان شده و شبیه آواهای غیر از خود می‌شوند و به نوعی حرف کاملا در مخرج خود محبوس می‌شود؛ لذا نیاز به آشکار شدن صدای آنهاست و این امر جز با آوردن صدایی اضافه، ممکن نیست.<ref>میرتقی، تجوید و آواشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۹.</ref> این صدای اضافه به صورت کسره، فتحه و ضمه بریده شده است و تلفظ کامل حرکت اشتباه تجویدی محسوب می‌شود.<ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کن به: شافعی، الوافی، بیروت، ص۸۵؛ جمعیه المعارف الاسلامیه، تجوید القرآن الکریم، ۱۴۲۹ق. ص۴۴.</ref>

حروف قلقله به پنج حرف باء، جیم، دال، طاء و قاف گفته می‌شود<ref> شافعی، الوافی، بیروت، ص۸۴.</ref> که برای فراگیری آسان با عنوان اختصاری «قطب جد» شهرت دارد.<ref>حقیقی، شیوه‌ای نو در آموزش درست خواندن قرآن، ۱۳۷۱ش، ص۷۹.</ref> برخی همزه را به دلیل اینکه دارای صفت جهر می‌باشد از حروف قلقله دانسته‌اند؛ ولی اغلب علمای علم قرائت آن را از حروف قلقله نمی‌دانند؛<ref>میرتقی، تجوید و آواشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۷.</ref> همچنانکه برخی همچون [[سیبویه]] تاء را نیز شامل حروف قلقله دانسته و برخی دیگر حرف کاف را دارای چنین صفتی دانسته‌اند.<ref>میرتقی، تجوید و آواشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۸.</ref>

برخی معتقدند که این صفت در اصل از آن قاف می‌باشد زیرا تلفظ آن جز با آوردن صدایی اضافه، امکان پذیر نیست و این به سبب شدت استعلای آن می‌باشد.<ref>میرتقی، تجوید و آواشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۸.</ref>

رعایت صفت قلقله در برخی موارد برای این حروف منع شده است از جمله در صورتی که حرف قلقله در حرف دیگری [[ادغام]] شده باشد؛ مانند اَحَطتُ.<ref>العبد، المیزان فی احکام تجوید القرآن، ۲۰۱۰م، ص۸۳.</ref>