Automoderated users، دیوان‌سالاران، confirmed، مدیران رابط کاربری، movedable، مدیران، templateeditor
۶٬۴۶۰
ویرایش
عشره مبشره: تفاوت میان نسخه‌ها
درج الگوی درجه بندی
(←منابع) |
(درج الگوی درجه بندی) |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
'''عَشْرَه مُبَشَّرَه''' (عربی: العشرة المبشّرة بالجنّة)، عنوانی در اصطلاح تاریخ و [[حدیث]] [[اهل سنت]] برگرفته از حدیث نبوی، برای اشاره به ده نفر از [[صحابه|اصحاب]] که [[پیامبر اکرم(ص)]] به آنها بشارت [[بهشت]] داده است. به این معنا که آنها در هر حال، به بهشت خواهند رفت. عالمان [[شیعه]] نقدهایی به لحاظ سند و محتوا به این حدیث وارد کرده‌اند. | '''عَشْرَه مُبَشَّرَه''' (عربی: العشرة المبشّرة بالجنّة)، عنوانی در اصطلاح تاریخ و [[حدیث]] [[اهل سنت]] برگرفته از حدیث نبوی، برای اشاره به ده نفر از [[صحابه|اصحاب]] که [[پیامبر اکرم(ص)]] به آنها بشارت [[بهشت]] داده است. به این معنا که آنها در هر حال، به بهشت خواهند رفت. عالمان [[شیعه]] نقدهایی به لحاظ سند و محتوا به این حدیث وارد کرده‌اند. | ||
== واژه‌شناسی == | == واژه‌شناسی == | ||
«عشرۀ مبشره» ترکیبی مصطلح در زبان فارسی است برگرفته از ترکیب وصفی عربی «العشرة المبشرة بالجنّه». کلمه «عشره» به معنای عدد ده و «مبشَّره» به معنای کسانی است که به آنان بشارت و مژده داده‌اند و ترکیب «العشرة المبشرة بالجنّه» به معنای ده نفر است که به آنان بشارت بهشت داده‌اند. | «عشرۀ مبشره» ترکیبی مصطلح در زبان فارسی است برگرفته از ترکیب وصفی عربی «العشرة المبشرة بالجنّه». کلمه «عشره» به معنای عدد ده و «مبشَّره» به معنای کسانی است که به آنان بشارت و مژده داده‌اند و ترکیب «العشرة المبشرة بالجنّه» به معنای ده نفر است که به آنان بشارت بهشت داده‌اند.{{مدرک}} | ||
==حدیث عشره مبشره== | ==حدیث عشره مبشره== | ||
این حدیث در [[مسند احمد|مسند أحمد بن حنبل]]<ref>ابن حنبل الشیبانی٬ مسند الإمام أحمد بن حنبل٬ ۱۴۲۱ق٬ ج۳، ص۲۰۹</ref> و [[سنن ترمذی]]<ref>الترمذی، سنن الترمذی٬ ۱۳۹۵ق٬ ج ۵، ص ۶۴۷.</ref> نقل شده و در منابع مهم حدیثی اهل سنت مانند [[صحیح بخاری]] و [[صحیح مسلم]] نیامده است. متن حدیث بنابر نقل ترمذی چنین است: | این حدیث در [[مسند احمد|مسند أحمد بن حنبل]]<ref>ابن حنبل الشیبانی٬ مسند الإمام أحمد بن حنبل٬ ۱۴۲۱ق٬ ج۳، ص۲۰۹</ref> و [[سنن ترمذی]]<ref>الترمذی، سنن الترمذی٬ ۱۳۹۵ق٬ ج ۵، ص ۶۴۷.</ref> نقل شده و در منابع مهم حدیثی اهل سنت مانند [[صحیح بخاری]] و [[صحیح مسلم]] نیامده است. متن حدیث بنابر نقل ترمذی چنین است: | ||
::«قال رسول الله (صلی الله علیه وآله): «[[ابوبکر بن ابوقحافه|اَبُوبَکْرٌ]] فِی الْجَنَّةِ، وَ [[عمر بن خطاب|عُمَرٌ]] فِی الْجَنّة، وَ [[علی ابن ابی طالب|عَلِیٌّ]] فِی الْجَنَّة، وَ [[عثمان بن عفان|عُثمان]] فِی الْجَنّةِ، وَ [[طلحه پسر عبیدالله|طَلْحَة]] فِی الْجَنَّة، وَ [[زبیر بن عوام|الزَُّبَیْرُ]] فِی الْجَنَّةِ وَ [[عبدالرحمان بن عوف|عَبْدُالرَّحمنِ بْنِ عُوفٍ]] فِی الْجَنَّة، وَ [[سعد ابن ابی وقاص|سَعْدُ بْنِ اَبِی وَقّاصٍ]] فِی الْجَنَّةِ، وَ [[سعید بن زید|سَعِیدُ بْنِ زَیْدٍ]] فِی الْجَنَّةِ وَ [[ابو عبیده بن جراح|اَبُوعُبَیْدَةِ ابْنِ الجَّراحِ]] فِی الْجَنَّةِ: ابوبکر، عمر، عثمان، علی[ع]، طلحه، زبیر، عبدالرحمن بن عوف، سعد بن ابی وقاص، سعید بن زید و ابوعبیده جراح، قطعا به [[بهشت]] خواهند رفت.» | ::«قال رسول الله (صلی الله علیه وآله): «[[ابوبکر بن ابوقحافه|اَبُوبَکْرٌ]] فِی الْجَنَّةِ، وَ [[عمر بن خطاب|عُمَرٌ]] فِی الْجَنّة، وَ [[علی ابن ابی طالب|عَلِیٌّ]] فِی الْجَنَّة، وَ [[عثمان بن عفان|عُثمان]] فِی الْجَنّةِ، وَ [[طلحه پسر عبیدالله|طَلْحَة]] فِی الْجَنَّة، وَ [[زبیر بن عوام|الزَُّبَیْرُ]] فِی الْجَنَّةِ وَ [[عبدالرحمان بن عوف|عَبْدُالرَّحمنِ بْنِ عُوفٍ]] فِی الْجَنَّة، وَ [[سعد ابن ابی وقاص|سَعْدُ بْنِ اَبِی وَقّاصٍ]] فِی الْجَنَّةِ، وَ [[سعید بن زید|سَعِیدُ بْنِ زَیْدٍ]] فِی الْجَنَّةِ وَ [[ابو عبیده بن جراح|اَبُوعُبَیْدَةِ ابْنِ الجَّراحِ]] فِی الْجَنَّةِ: ابوبکر، عمر، عثمان، علی[ع]، طلحه، زبیر، عبدالرحمن بن عوف، سعد بن ابی وقاص، سعید بن زید و ابوعبیده جراح، قطعا به [[بهشت]] خواهند رفت.»{{مدرک}} | ||
==دیدگاه شیعیان== | ==دیدگاه شیعیان== | ||
حدیث عشره مبشره در منابع شیعه نیامده و شیعیان اشکالاتی جدی در سند و محتوای آن وارد کرده‌اند. | حدیث عشره مبشره در منابع شیعه نیامده و شیعیان اشکالاتی جدی در سند و محتوای آن وارد کرده‌اند.{{مدرک}} | ||
==اشکالات حدیث عشره مبشره== | ==اشکالات حدیث عشره مبشره== | ||
===اشکال سندی=== | ===اشکال سندی=== | ||
حدیث عشره مبشره به لحاظ سند اشکالاتی دارد که برخی از آنها عبارتند از: | حدیث عشره مبشره به لحاظ سند اشکالاتی دارد که برخی از آنها عبارتند از: | ||
*این حدیث در مهمترین منابع حدیثی اهل سنت، '''صحیح بخاری''' و '''صحیح مسلم'''، در ضمن ذکر مقام و منقبت ده نفر مذکور نیامده است. این در حالی است که در این دو منبع، احادیثی با این موضوع ذکر شده که اهمیت آنها به مراتب، کمتر از حدیث مورد نظر است. بدین رو، این احتمال وجود دارد که مولفان دو منبع یاد شده، حدیث عشره مبشره را به لحاظ سند معتبر نمی‌دانسته‌اند. | *این حدیث در مهمترین منابع حدیثی اهل سنت، '''صحیح بخاری''' و '''صحیح مسلم'''، در ضمن ذکر مقام و منقبت ده نفر مذکور نیامده است. این در حالی است که در این دو منبع، احادیثی با این موضوع ذکر شده که اهمیت آنها به مراتب، کمتر از حدیث مورد نظر است. بدین رو، این احتمال وجود دارد که مولفان دو منبع یاد شده، حدیث عشره مبشره را به لحاظ سند معتبر نمی‌دانسته‌اند.{{مدرک}} | ||
*حدیث در [[سنن ترمذی|سُنن ترمذی]] و [[مسند احمد بن حنبل]] از '''حُمید بن عبدالرحمن''' نقل شده و او بنابر نقل این دو کتاب مدعی است که حدیث را از پدرش [[عبدالرحمن بن عوف]] شنیده است؛ اما حمید بنابر منابع تاریخی معتبر، هنگام وفات پدرش، نوزادی کمتر از یک ساله بوده است.<ref>درباره زندگی این دو نفر نک: ابن حجر، تهذیب التهذب، ج ۳، ص ۴۱ - ۴۰ و ج ۶، ص ۲۲۲.</ref> | *حدیث در [[سنن ترمذی|سُنن ترمذی]] و [[مسند احمد بن حنبل]] از '''حُمید بن عبدالرحمن''' نقل شده و او بنابر نقل این دو کتاب مدعی است که حدیث را از پدرش [[عبدالرحمن بن عوف]] شنیده است؛ اما حمید بنابر منابع تاریخی معتبر، هنگام وفات پدرش، نوزادی کمتر از یک ساله بوده است.<ref>درباره زندگی این دو نفر نک: ابن حجر، تهذیب التهذب، ج ۳، ص ۴۱ - ۴۰ و ج ۶، ص ۲۲۲.</ref> | ||
*این حدیث به چند طریق نقل شده است که در سلسله سند آنها نام کسانی آمده است که حتی به عقیده خود اهل سنت، موثق نیستند؛ از جمله: | *این حدیث به چند طریق نقل شده است که در سلسله سند آنها نام کسانی آمده است که حتی به عقیده خود اهل سنت، موثق نیستند؛ از جمله: | ||
**'''عبدالعزیز بن محمد دراوردی''' که '''ابوحاتم'''، نقل او را قابل اعتمادپذیر نمی‌شمارد.<ref>ذهبی، میزان الاعتدال، ج ۲، ص ۶۳۴.</ref> | **'''عبدالعزیز بن محمد دراوردی''' که '''ابوحاتم'''، نقل او را قابل اعتمادپذیر نمی‌شمارد.<ref>ذهبی، میزان الاعتدال، ج ۲، ص ۶۳۴.</ref> | ||
**در ''سنن ابی‌داود''، که حدیث از '''سعید بن زید''' نقل شده است٬<ref>سنن ابی داود، ج ۳، ص ۴۰۱.</ref> شخصی به نام '''عبدالله بن ظالم''' در سند آمده است که '''بخاری''' و '''مسلم''' از اعتماد به حدیث وی خودداری کرده‌اند و بخاری تصریح کرده که حدیث وی صحیح نیست.<ref>نک: حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین بذیله التلخیص للذهبی، الجز الثالث، ص ۳۱۷.</ref> | **در ''سنن ابی‌داود''، که حدیث از '''سعید بن زید''' نقل شده است٬<ref>سنن ابی داود، ج ۳، ص ۴۰۱.</ref> شخصی به نام '''عبدالله بن ظالم''' در سند آمده است که '''بخاری''' و '''مسلم''' از اعتماد به حدیث وی خودداری کرده‌اند و بخاری تصریح کرده که حدیث وی صحیح نیست.<ref>نک: حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین بذیله التلخیص للذهبی، الجز الثالث، ص ۳۱۷.</ref> | ||
*عبدالرحمن بن عوف و سعید بن زید که این حدیث را نقل کرده‌اند، خود از کسانی هستند که در حدیث به آنان بشارت داده شده است. این در حالی است که حدیث مذکور را هیچ‌یک از کسان دیگر که نامشان در آن آمده نقل نکرده است. همچنین، این حدیث را کسی دیگر بیرون از این جمع که شاهد ماجرا بوده باشد، نقل نکرده است. | *عبدالرحمن بن عوف و سعید بن زید که این حدیث را نقل کرده‌اند، خود از کسانی هستند که در حدیث به آنان بشارت داده شده است. این در حالی است که حدیث مذکور را هیچ‌یک از کسان دیگر که نامشان در آن آمده نقل نکرده است. همچنین، این حدیث را کسی دیگر بیرون از این جمع که شاهد ماجرا بوده باشد، نقل نکرده است.{{مدرک}} | ||
===اشکال محتوایی=== | ===اشکال محتوایی=== | ||
*مهمترین مشکل در محتوای حدیث، ناهمگونی کسانی است که نامشان در آن ذکر شده است. برخی از آنها پس از درگذشت پیامبر اکرم(ص)راه‌هایی متضاد نسبت به یکدیگر پیمودند و این موجب شد تا علیه یکدیگر شمشیر برکشند و حتی جان خود را از دست بدهند. برای مثال، [[طلحه]] و [[زبیر بن عوام|زبیر]] پس از بیعت با [[امام علی(ع)]] بیعت خود را شکستند و در گروه [[ناکثین]] جا گرفتند و در جنگی با نام [[نبرد جمل|جمل]] با او جنگیدند. در این جنگ، طلحه و شماری از مسلمانان کشته شدند. | *مهمترین مشکل در محتوای حدیث، ناهمگونی کسانی است که نامشان در آن ذکر شده است. برخی از آنها پس از درگذشت پیامبر اکرم(ص)راه‌هایی متضاد نسبت به یکدیگر پیمودند و این موجب شد تا علیه یکدیگر شمشیر برکشند و حتی جان خود را از دست بدهند. برای مثال، [[طلحه]] و [[زبیر بن عوام|زبیر]] پس از بیعت با [[امام علی(ع)]] بیعت خود را شکستند و در گروه [[ناکثین]] جا گرفتند و در جنگی با نام [[نبرد جمل|جمل]] با او جنگیدند. در این جنگ، طلحه و شماری از مسلمانان کشته شدند.{{مدرک}} | ||
*متن حدیث در نقل‌های مختلف، تفاوت دارد. برای مثال: | *متن حدیث در نقل‌های مختلف، تفاوت دارد. برای مثال: | ||
**در نقل حاکم نیشابوری، به جای [[ابو عبیده جراح|ابو عبیده]]٬ نام [[عبدالله بن مسعود]] ثبت شده است.<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین،دارالکتاب العربی٬ ج۳، ص ۳۱۷.</ref> | **در نقل حاکم نیشابوری، به جای [[ابو عبیده جراح|ابو عبیده]]٬ نام [[عبدالله بن مسعود]] ثبت شده است.<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین،دارالکتاب العربی٬ ج۳، ص ۳۱۷.</ref> | ||
**در روایتی از سنن ابی داود و سنن ابن ماجه هیچ یک از دو نفر نیستند و به جای آنها نام [[پیامبر اکرم(ص)]] ذکر شده است.<ref>سنن ابی داود، ۱۴۱۰ق٬ ج ۳ و ۴، ص ۴۰۲ - ۴۰۱ ح۴۶۴۸؛ سنن ابن ماجه،دارالفکر، ج ۱، ص ۴۸.</ref> | **در روایتی از سنن ابی داود و سنن ابن ماجه هیچ یک از دو نفر نیستند و به جای آنها نام [[پیامبر اکرم(ص)]] ذکر شده است.<ref>سنن ابی داود، ۱۴۱۰ق٬ ج ۳ و ۴، ص ۴۰۲ - ۴۰۱ ح۴۶۴۸؛ سنن ابن ماجه،دارالفکر، ج ۱، ص ۴۸.</ref> | ||
**در روایات دیگری که ابی‌داود نقل کرده، به جای سعدبن‌ابی‌وقاص، '''سعدبن‌مالک''' ذکر شده است.<ref>سنن ابی داود، ۱۴۱۰ق٬ ج ۳ و ۴، ص ۴۰۲ - ۴۰۱ ح۴۶۴۹</ref> | **در روایات دیگری که ابی‌داود نقل کرده، به جای سعدبن‌ابی‌وقاص، '''سعدبن‌مالک''' ذکر شده است.<ref>سنن ابی داود، ۱۴۱۰ق٬ ج ۳ و ۴، ص ۴۰۲ - ۴۰۱ ح۴۶۴۹</ref> | ||
*مثبتین این حدیث می‌گویند این افراد در هر حالی به بهشت خواهند رفت٬ در حالی که خدای متعال حتی به پیامبر خود چنین وعده‌ای نداده است بلکه آن حضرت را در صورت تمایل به گناه٬ به جهنم تهدید کرده است:{{متن قرآن|وَ لَوْ لا أَنْ ثَبَّتْناکَ لَقَدْ کِدْتَ تَرْکَنُ إِلَيْهِمْ شَيْئاً قَليلاً(۷۴)إِذاً لَأَذَقْناکَ ضِعْفَ الْحَياةِ وَ ضِعْفَ الْمَماتِ ثُمَّ لا تَجِدُ لَکَ عَلَيْنا نَصيراً|سوره=اسراء|آیه=۷۵}}: و اگر ما تو را ثابت قدم نمى داشتیم نزدیک بود اندکى به آنان متمایل شوى. در آن صورت، از عذابى که در زندگى دنیا براى مجرمان مقرّر داشته ایم دو چندان و از عذاب پس از مرگ نیز دو چندان به تو مى چشاندیم، سپس کسى را در برابر ما نمى یابى که تو را یارى دهد و از عذاب رهایى بخشد. | *مثبتین این حدیث می‌گویند این افراد در هر حالی به بهشت خواهند رفت٬ در حالی که خدای متعال حتی به پیامبر خود چنین وعده‌ای نداده است بلکه آن حضرت را در صورت تمایل به گناه٬ به جهنم تهدید کرده است:{{متن قرآن|وَ لَوْ لا أَنْ ثَبَّتْناکَ لَقَدْ کِدْتَ تَرْکَنُ إِلَيْهِمْ شَيْئاً قَليلاً(۷۴)إِذاً لَأَذَقْناکَ ضِعْفَ الْحَياةِ وَ ضِعْفَ الْمَماتِ ثُمَّ لا تَجِدُ لَکَ عَلَيْنا نَصيراً|سوره=اسراء|آیه=۷۵}}: و اگر ما تو را ثابت قدم نمى داشتیم نزدیک بود اندکى به آنان متمایل شوى. در آن صورت، از عذابى که در زندگى دنیا براى مجرمان مقرّر داشته ایم دو چندان و از عذاب پس از مرگ نیز دو چندان به تو مى چشاندیم، سپس کسى را در برابر ما نمى یابى که تو را یارى دهد و از عذاب رهایى بخشد.{{مدرک}} | ||
==گزارش‌های تاریخی معارض== | ==گزارش‌های تاریخی معارض== | ||
*با این که در حدیث عشره مبشره از سعد بن ابی وقاص نام برده شده است٬ لیکن سخنی از او نقل شده است که صحت این حدیث را نقض می‌کند. مسلم در صحیح خود آورده است که سعد می‌گفت: من از پيامبر(ص) نشنيدم كه درباره زنده‌ای كه بر روی زمين راه می‌رود٬ بگويد: او اهل بهشت است٬ جز عبدالله بن سلام.<ref>القشیری النيسابوری٬ المسند الصحيح٬ دار إحياء التراث العربی٬ ج۴ ٬ ص۱۹۳۰.</ref> این جای سوال است که سعد بشارت در حدیث عشره مبشره را نشنیده باشد. | *با این که در حدیث عشره مبشره از سعد بن ابی وقاص نام برده شده است٬ لیکن سخنی از او نقل شده است که صحت این حدیث را نقض می‌کند. مسلم در صحیح خود آورده است که سعد می‌گفت: من از پيامبر(ص) نشنيدم كه درباره زنده‌ای كه بر روی زمين راه می‌رود٬ بگويد: او اهل بهشت است٬ جز عبدالله بن سلام.<ref>القشیری النيسابوری٬ المسند الصحيح٬ دار إحياء التراث العربی٬ ج۴ ٬ ص۱۹۳۰.</ref> این جای سوال است که سعد بشارت در حدیث عشره مبشره را نشنیده باشد. | ||
*[[عبد الله بن عمر]] از جمله راویان این حدیث نقل شده است. اگر نقل او درست است و | *[[عبد الله بن عمر]] از جمله راویان این حدیث نقل شده است. اگر نقل او درست است و وی به سخن پیامبر ایمان داشت٬ می‌باید وقتی مردم برای [[خلافت امام علی(ع)|بیعت با علی]] به خانه او رفتند٬ عبدالله از بیعت خودداری کرد.<ref>ابن قتیبة الدینوری، الإمامةوالسیاسة، ۱۴۱۰ق، ج ۱، ص۷۳.</ref> | ||
*در جریان ایجاد [[شورای شش نفره تعیین خلیفه|شورای شش نفره]] توسط عمر بن خطاب برای تعیین خلیفه بعد از خود٬ مورخین گزارش کرده‌اند که عمر در بیان معایب زبیر به او گفت: تو در حال خشنودی، مؤمن و در حال خشم، كافر هستی. روزی انسان و ديگر روز شيطان هستی.<ref>ابن ابی الحدید٬ شرح نهج البلاغه٬ ۱۴۰۴ق٬ ج۲ ٬ ص۱۸۴</ref> | *در جریان ایجاد [[شورای شش نفره تعیین خلیفه|شورای شش نفره]] توسط عمر بن خطاب برای تعیین خلیفه بعد از خود٬ مورخین گزارش کرده‌اند که عمر در بیان معایب زبیر به او گفت: تو در حال خشنودی، مؤمن و در حال خشم، كافر هستی. روزی انسان و ديگر روز شيطان هستی.<ref>ابن ابی الحدید٬ شرح نهج البلاغه٬ ۱۴۰۴ق٬ ج۲ ٬ ص۱۸۴</ref> | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
{{عمر بن خطاب}} | {{عمر بن خطاب}} | ||
{{اهل‌سنت}} | {{اهل‌سنت}} | ||
<onlyinclude>{{درجه‌بندی | |||
| پیوند = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل | |||
| رده = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل | |||
| جعبه اطلاعات = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->نمی‌خواهد | |||
| عکس = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->نمی‌خواهد | |||
| ناوبری = <!--ندارد، دارد-->دارد | |||
| رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->ندارد | |||
| کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->ندارد | |||
| استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->ناقص | |||
| جانبداری = <!--دارد، ندارد-->ندارد | |||
| شناسه = <!--ناقص، کامل-->ناقص | |||
| رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->دارد | |||
| جامعیت = <!--ندارد، دارد-->دارد | |||
| زیاده‌نویسی = <!--دارد، ندارد-->ندارد | |||
| تاریخ خوبیدگی =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}--> | |||
| تاریخ برتر شدن =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}--> | |||
| توضیحات = | |||
}}</onlyinclude> | |||
[[ar:العشرة المبشرة]] | [[ar:العشرة المبشرة]] | ||