Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۲۱۵
ویرایش
imported>Foadian (حذف) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''عَقد اُخوّت''' به معنای «پیوند برادری»، (در عربی: مؤاخاة) پیوندی است که میان دو [[مسلمان]] بسته میشود تا با یکدیگر برادر باشند. معروفترین عقد اخوت مربوط به پیمانی است که [[پیامبر (ص)]] بین [[مهاجران]] و [[انصار]] بست. | '''عَقد اُخوّت''' به معنای «پیوند برادری»، (در عربی: مؤاخاة) پیوندی است که میان دو [[مسلمان]] بسته میشود تا با یکدیگر برادر باشند. معروفترین عقد اخوت مربوط به پیمانی است که [[پیامبر(ص)]] بین [[مهاجران]] و [[انصار]] بست. پیوند برادری میان [[پیامبر(ص)]] و [[امام علی(ع)]] جزو متواترات تاریخی است. به جزمنابع [[شیعه|شیعی]]، بسیاری از منابع [[اهل سنت]] نیز این واقعه را نقل کردهاند که [[علامه امینی]] در کتاب [[الغدیر]] به پنجاه مورد از آنها اشاره کرده است. اجرای عقد اخوت، جزو اعمال مستحب در روز [[عید غدیر]] است و در این روز، افراد با خواندن این عقد میتوانند برادر دینی همدیگر شوند. | ||
پیوند برادری میان [[پیامبر (ص)]] و [[امام علی (ع)]] جزو متواترات تاریخی است. | |||
اجرای عقد | |||
==پیشینه اخوت== | ==پیشینه اخوت== | ||
پیدا شدن مفهوم برادری دینی در فرهنگ صدر [[اسلام]]، زمینهای کهنتر از ترویج برادری از سوی [[پیامبر اکرم]] (ص) در میان [[مهاجران]] و [[انصار]] پس از [[هجرت]] به [[مدینه]] داشته است. از کهنترین نمونههای کاربرد تعبیر برادری میان مسلمانان، تعبیر برادری ناظر به برادری مسلمانان [[مکه]] با همکیشانی در [[یثرب]]، در روزهای پیش از هجرت پیامبر و مسلمانان به آنجا است.<ref>البدایه و النهایه، | پیدا شدن مفهوم برادری دینی در فرهنگ صدر [[اسلام]]، زمینهای کهنتر از ترویج برادری از سوی [[پیامبر اکرم]](ص) در میان [[مهاجران]] و [[انصار]] پس از [[هجرت]] به [[مدینه]] داشته است. از کهنترین نمونههای کاربرد تعبیر برادری میان مسلمانان، تعبیر برادری ناظر به برادری مسلمانان [[مکه]] با همکیشانی در [[یثرب]]، در روزهای پیش از هجرت پیامبر و مسلمانان به آنجا است.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۳، ص۱۶۹.</ref> از دیگر سو به نظر میرسد مفهوم برادری دینی در فرهنگ اسلامی یک امر عارضی و بازتاب صرف فرهنگ عرب جاهلی نبوده و در شمار اصلیترین راهکارهای پیامبر(ص) محسوب میشده است.<ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۱، ص۶۱۷.</ref> | ||
==سیر تاریخی عقد اخوت در اسلام== | ==سیر تاریخی عقد اخوت در اسلام== | ||
===عقد اخوت در مکه=== | ===عقد اخوت در مکه=== | ||
میان مورخان مشهور است که پیامبر پیش از هجرت به مدینه، بین مسلمانان [[مکه]] (که بعدها [[مهاجران]] لقب گرفتند) عقد اخوت بست تا در تحمل آزار و اذیتهای مشرکان و نیز مشکلاتی که در آینده در راه هجرت برای آنان پیش میآمد، یاور یکدیگر باشند. آن گونه که در منابع تاریخی آمده، پیامبر میان [[ابوبکر]] و [[عمر]]، [[حمزه بن عبدالمطلب]] و [[زید بن حارثه]]، [[عثمان]] و [[عبدالرحمان بن عوف]]، [[زبیر]] و [[ابن مسعود]]، [[بلال]] و عباده بن حارثه، [[مصعب بن عمیر]] و [[سعد بن ابی وقاص]] و... عقد اخوت بست.<ref>الصحیح من | میان مورخان مشهور است که پیامبر پیش از هجرت به مدینه، بین مسلمانان [[مکه]] (که بعدها [[مهاجران]] لقب گرفتند) عقد اخوت بست تا در تحمل آزار و اذیتهای مشرکان و نیز مشکلاتی که در آینده در راه هجرت برای آنان پیش میآمد، یاور یکدیگر باشند. آن گونه که در منابع تاریخی آمده، پیامبر میان [[ابوبکر]] و [[عمر]]، [[حمزه بن عبدالمطلب]] و [[زید بن حارثه]]، [[عثمان]] و [[عبدالرحمان بن عوف]]، [[زبیر]] و [[ابن مسعود]]، [[بلال]] و عباده بن حارثه، [[مصعب بن عمیر]] و [[سعد بن ابی وقاص]] و... عقد اخوت بست.<ref>عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۳۴۵.</ref> | ||
===عقد اخوت در مدینه=== | ===عقد اخوت در مدینه=== | ||
پنج ماه و به نقلی هشت ماه<ref>تاریخ الخمیس، | پنج ماه و به نقلی هشت ماه<ref>دیار البکری، تاریخ الخمیس، ج۱، ص۳۵۳.</ref> پس از [[هجرت]] مسلمانان به [[مدینه]]، روزی پیامبر(ص) به [[اصحاب]] خود فرمود: «تآخوا فی الله أخوین أخوین: در راه خدا، دو تا دو تا با یکدیگر برادر شوید.»<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۵۰۴-۵۰۵.</ref> بنا بر مشهور تعداد آنها ۹۰ نفر بوده است: ۴۵ نفر از مهاجران و ۴۵ نفر از انصار.<ref>عاملی، الصحیح من سیره النبی الاعظم، ۱۴۲۶ق، ج۴، ص۲۲۷</ref> | ||
این برادری که بین مهاجران و انصار برقرار شد، دارای [[تواتر]] تاریخی و [[حدیث|روایی]] است و با عبارتهایی با اختلاف کم، نقل شده است. بنا بر نقل منابع، پیامبر بین ابوبکر و [[خارجة بن زید|خارجة بن زید انصاری]]، عمر و [[عتبان بن مالک انصاری خزرجی]]، عثمان و [[اوس بن ثابت]]، [[ابوعبیدة بن جراح]] و [[سعد بن معاذ]]، عبدالرحمان بن عوف و [[سعد بن ربیع]]، طلحه و [[کعب بن مالک]]، زبیر و [[سلمة بن سلام]]، سلمان فارسی و [[ابودرداء]]، عمار بن یاسر و [[حذیفة بن نجار]] یا به نقلی [[ثابت بن قیس]] و... برادری برقرار کرد.<ref>تاریخ الخمیس، | این برادری که بین مهاجران و انصار برقرار شد، دارای [[تواتر]] تاریخی و [[حدیث|روایی]] است و با عبارتهایی با اختلاف کم، نقل شده است. بنا بر نقل منابع، پیامبر بین ابوبکر و [[خارجة بن زید|خارجة بن زید انصاری]]، عمر و [[عتبان بن مالک انصاری خزرجی]]، عثمان و [[اوس بن ثابت]]، [[ابوعبیدة بن جراح]] و [[سعد بن معاذ]]، عبدالرحمان بن عوف و [[سعد بن ربیع]]، طلحه و [[کعب بن مالک]]، زبیر و [[سلمة بن سلام]]، سلمان فارسی و [[ابودرداء]]، عمار بن یاسر و [[حذیفة بن نجار]] یا به نقلی [[ثابت بن قیس]] و... برادری برقرار کرد.<ref>دیار البکری، تاریخ الخمیس، ج۱، ص۳۵۳.</ref> | ||
پس از برقراری این پیوند، مسلمانان همچون دو برادر حقیقی از یکدیگر [[ارث]] میبردند. ولی این حکم، موقت بود و با نزول آیه «وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ | پس از برقراری این پیوند، مسلمانان همچون دو برادر حقیقی از یکدیگر [[ارث]] میبردند. ولی این حکم، موقت بود و با نزول آیه «وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَیٰ بِبَعْضٍ فِی کتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُهَاجِرِینَ»(احزاب، ۶)، ارث بردن به خویشان نسبی اختصاص یافت.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ذیل آیه ۶ سوره احزاب.</ref> | ||
===اخوت عمومی در سال نهم هجری=== | ===اخوت عمومی در سال نهم هجری=== | ||
اخوتی که در سال نخست هجری برقرار شد نقش مهمی در روابط میان مسلمانان داشت ولی آنچه اهمیت بیشتری دارد، برادری همه مسلمانان با یکدیگر است که در سال نهم هجری با نزول آیه «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَة» (حجرات، ۱۰) بر آن تاکید شد. هنگامی که این آیه نازل شد، پیامبر میان افرادی که شبیه و نظیر یکدیگر بودند، پیمان برادری بست؛ از جمله میان [[ابوبکر]] و [[عمر بن خطاب|عمر]]...، [[ابوذر]] و [[ابن مسعود]]، [[سلمان]] و [[حذیفه بن یمان|حذیفه]]...، | اخوتی که در سال نخست هجری برقرار شد نقش مهمی در روابط میان مسلمانان داشت ولی آنچه اهمیت بیشتری دارد، برادری همه مسلمانان با یکدیگر است که در سال نهم هجری با نزول آیه «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَة» (حجرات، ۱۰) بر آن تاکید شد. هنگامی که این آیه نازل شد، پیامبر میان افرادی که شبیه و نظیر یکدیگر بودند، پیمان برادری بست؛ از جمله میان [[ابوبکر]] و [[عمر بن خطاب|عمر]]...، [[ابوذر]] و [[ابن مسعود]]، [[سلمان]] و [[حذیفه بن یمان|حذیفه]]...، [[مقداد بن اسود|مقداد]] و [[عمار بن یاسر|عمار]]، [[عایشه دختر ابوبکر بن ابی قحافه|عایشه]] و [[حفصه بنت عمر|حفصه]]، [[ام سلمه]] و [[صفیه دختر حیی بن اخطب|صفیه]]... | ||
==برادری پیامبر(ص) با امام علی(ع)== | ==برادری پیامبر(ص) با امام علی(ع)== | ||
پیوند برادری میان [[امام علی (ع)]] و پیامبر (ص) جزو متواترات تاریخی است. | پیوند برادری میان [[امام علی(ع)]] و پیامبر(ص) جزو متواترات تاریخی است. به جزمنابع شیعی، بسیاری از منابع [[اهل سنت]] نیز این واقعه را نقل کردهاند که علامه امینی در کتاب [[الغدیر]] به پنجاه مورد از آنها اشاره کرده است.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۱۶۲-۱۸۰.</ref> | ||
===قبل از هجرت=== | ===قبل از هجرت=== | ||
پیامبر چندی پیش از مهاجرت به [[مدینه]]، میان مهاجران عقد اخوت بست و خود نیز با امام علی (ع) عقد اخوت بست. در منابع آمده است وقتی پیامبر بین اصحاب خود عقد اخوت بست، علی(ع) گریان نزد پیامبر آمد و گفت: میان اصحابت برادری برقرار کردی و مرا با هیچ کس برادر نساختی! پیامبر فرمود تو برادر من در دنیا و آخرت هستی.<ref>حلبی، | پیامبر چندی پیش از مهاجرت به [[مدینه]]، میان مهاجران عقد اخوت بست و خود نیز با امام علی(ع) عقد اخوت بست. در منابع آمده است وقتی پیامبر بین اصحاب خود عقد اخوت بست، علی(ع) گریان نزد پیامبر آمد و گفت: میان اصحابت برادری برقرار کردی و مرا با هیچ کس برادر نساختی! پیامبر فرمود تو برادر من در دنیا و آخرت هستی.<ref>حلبی، السیرة الحلبیه، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۱۲۵.</ref> | ||
در نقل دیگری آمده است پیامبر فرمود: | در نقل دیگری آمده است پیامبر فرمود:ای علی! آیا خشنود نمیشوی که برادر من باشی؟ علی گفت: چرا. پیامبر فرمود: تو در دنیا و آخرت برادر من هستی.<ref>قاضی نعمان، شرح الاخبار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۷۸.</ref> | ||
===پس از هجرت=== | ===پس از هجرت=== | ||
پس از هجرت به مدینه نیز پیامبر بین مهاجران و انصار پیوند اخوت برقرار کرد ولی امام علی (ع) را با هیچ یک از انصار برادر نساخت و خود با او عقد اخوت بست. | پس از هجرت به مدینه نیز پیامبر بین مهاجران و انصار پیوند اخوت برقرار کرد ولی امام علی(ع) را با هیچ یک از انصار برادر نساخت و خود با او عقد اخوت بست. پیامبر(ص) پیش از هجرت به [[مدینه]]، میان [[مهاجران]]، عقد اخوت برقرار کرد و سپس در مدینه، میان مهاجران و [[انصار]] عقد اخوت بست و هر دوبار به علی(ع) فرمود: تو در دنیا و آخرت برادر من هستی؛ و میان او و خودش عقد اخوت بست.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، به نقل الامین، اعیان الشیعه، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۲۷.</ref> | ||
در کتاب الفصول المهمه آمده است: هنگامی که پیامبر بین مهاجران و انصار عقد اخوت بست... علی بن ابی طالب را با کسی برادر نساخت. پس علی (ع) با ناراحتی از نزد پیامبر بیرون رفت... پیامبر (ص)در جستجوی او برآمد و به او فرمود: آیا ناراحت شدی که بین مهاجران و انصار عقد اخوت بستم و تو را برادر هیچ یک از آنها قرار ندادم؟ آیا راضی نیستی که مقام و منزلت تو نسبت به من همانند مقام و منزلت هارون نسبت به برادرش موسی باشد با این تفاوت که پس از من پیامبری نخواهد آمد؟<ref>الفصول المهمة، | در کتاب الفصول المهمه آمده است: هنگامی که پیامبر بین مهاجران و انصار عقد اخوت بست... علی بن ابی طالب را با کسی برادر نساخت. پس علی(ع) با ناراحتی از نزد پیامبر بیرون رفت... پیامبر(ص)در جستجوی او برآمد و به او فرمود: آیا ناراحت شدی که بین مهاجران و انصار عقد اخوت بستم و تو را برادر هیچ یک از آنها قرار ندادم؟ آیا راضی نیستی که مقام و منزلت تو نسبت به من همانند مقام و منزلت هارون نسبت به برادرش موسی باشد با این تفاوت که پس از من پیامبری نخواهد آمد؟<ref>ابن صباغ، الفصول المهمة، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۲۰.</ref> | ||
==هدف از برقراری عقد اخوت== | ==هدف از برقراری عقد اخوت== | ||
از مهمترین دغدغههای پیامبر (ص) چگونگی برقراری عدالت اجتماعی در میان همه مردم بوده است<ref>سوره حدید، آیه ۲۵.</ref> و لازمه پدیدار گشتن چنین عدالتی، از یک سو برافتادن تضادهای طبقاتی و از دیگر سو، ایجاد پیوندهای قرابت میان آحاد مردمان بوده است. به همین سبب پیامبر(ص) پیوند برادری دینی را به عنوان راهکاری عملی برای شکلگیری برادری و برابری میان همه انسانها برقرار ساخته است.<ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۱، ص۶۱۸.</ref> | از مهمترین دغدغههای پیامبر(ص) چگونگی برقراری عدالت اجتماعی در میان همه مردم بوده است<ref>سوره حدید، آیه ۲۵.</ref> و لازمه پدیدار گشتن چنین عدالتی، از یک سو برافتادن تضادهای طبقاتی و از دیگر سو، ایجاد پیوندهای قرابت میان آحاد مردمان بوده است. به همین سبب پیامبر(ص) پیوند برادری دینی را به عنوان راهکاری عملی برای شکلگیری برادری و برابری میان همه انسانها برقرار ساخته است.<ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۱، ص۶۱۸.</ref> | ||
از بین بردن کینهها و دشمنیها، زدودن غربت و تنهایی [[مهاجران]] و جایگزین کردن پیوند ایمانی به جای پیوندهای قومی و نژادی نیز از جمله اهداف عقد اخوت شمرده شده است. | از بین بردن کینهها و دشمنیها، زدودن غربت و تنهایی [[مهاجران]] و جایگزین کردن پیوند ایمانی به جای پیوندهای قومی و نژادی نیز از جمله اهداف عقد اخوت شمرده شده است. | ||
خط ۵۲: | خط ۴۸: | ||
دو مرد یا دو زن، دست راست خود را به هم میدهند و یکی از آنان صیغه عقد اخوت را میخواند و دیگری مفاد آن را قبول میکند. | دو مرد یا دو زن، دست راست خود را به هم میدهند و یکی از آنان صیغه عقد اخوت را میخواند و دیگری مفاد آن را قبول میکند. | ||
متن عربی عقد: | متن عربی عقد: «واخَیتُکَ فِی اللَّهِ وَ صَافَیتُکَ فِی اللَّهِ وَ صَافَحْتُکَ فِی اللَّهِ وَ عَاهَدْتُ اللَّهَ وَ مَلَائِکَتَهُ وَ کُتُبَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِیاءَهُ وَ الْأَئِمَّةَ الْمَعْصُومِینَ(ع) عَلَی أَنِّی إِنْ کُنْتُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ الشَّفَاعَةِ وَ أُذِنَ لِی بِأَنْ أَدْخُلَ الْجَنَّةَ لَا أَدْخُلُهَا إِلَّا وَ أَنْتَ مَعِی» | ||
ترجمه: «به خاطر خدا با تو برادری و صفا (یکرنگی) میورزم و به خاطر خدا دستم را در دستت قرار میدهم و در پیشگاه خدا و فرشتگان و کتابها و فرستادگان او عهد میکنم که اگر از اهل بهشت و شفاعت باشم و اجازه ورود در بهشت را یابم، بدون تو وارد بهشت نشوم.» | ترجمه: «به خاطر خدا با تو برادری و صفا (یکرنگی) میورزم و به خاطر خدا دستم را در دستت قرار میدهم و در پیشگاه خدا و فرشتگان و کتابها و فرستادگان او عهد میکنم که اگر از اهل بهشت و شفاعت باشم و اجازه ورود در بهشت را یابم، بدون تو وارد بهشت نشوم.» | ||
خط ۵۸: | خط ۵۴: | ||
سپس طرف دیگر در جواب او میگوید: «قَبِلْتُ» | سپس طرف دیگر در جواب او میگوید: «قَبِلْتُ» | ||
باز نفر اول میگوید : «أَسْقَطْتُ عَنْکَ جَمِیعَ حُقُوقِ الْأُخُوَّةِ مَا خَلَا الشَّفَاعَةَ وَ الدُّعَاءَ وَ | باز نفر اول میگوید : «أَسْقَطْتُ عَنْکَ جَمِیعَ حُقُوقِ الْأُخُوَّةِ مَا خَلَا الشَّفَاعَةَ وَ الدُّعَاءَ وَ الزِّیارَة» | ||
ترجمه: «تمام حقوق برادری به جز حق شفاعت و دعا و دید و بازدید را از تو ساقط کردم.» | ترجمه: «تمام حقوق برادری به جز حق شفاعت و دعا و دید و بازدید را از تو ساقط کردم.» | ||
و نفر دوم میگوید: «قَبِلْتُ»<ref>نوری، | و نفر دوم میگوید: «قَبِلْتُ»<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج ۶، ص۲۷۹.</ref> | ||
لازم نیست صیغه عقد اخوت حتماً به عربی خوانده شود، بلکه اگر آن را به فارسی یا زبان دیگری هم جاری کنند صحیح است؛ اما باید الفاظی را بکار برند که معنی این عقد را برساند. | لازم نیست صیغه عقد اخوت حتماً به عربی خوانده شود، بلکه اگر آن را به فارسی یا زبان دیگری هم جاری کنند صحیح است؛ اما باید الفاظی را بکار برند که معنی این عقد را برساند. | ||
خط ۶۸: | خط ۶۴: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس| | {{پانویس|۲}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* ابن صباغ | * ابن صباغ مالکی، الفصول المهمة فی معرفة الأئمة، اول، قم،دار الحدیث، ۱۴۲۲ق. | ||
* ابن | * ابن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت،دار الفکر، بیتا. | ||
* ابن هشام، السیرة النبویة، بیروت، | * ابن هشام، السیرة النبویة، بیروت، دارالمعرفة، بیتا | ||
* امین، اعیان الشیعه، | * امین، اعیان الشیعه، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۸م. | ||
* امینی، عبدالحسین، | * امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، اول، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، ۱۴۱۶ق. | ||
* جعفر | * عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، اول، قم،دار الحدیث، ۱۴۲۶ق. | ||
* | * حلبی شافعی، السیرة الحلبیة، دوم، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۷ق. | ||
* | *دیار بکری، تاریخ الخمیس فی أحوال أنفس النفیس، بیروت،دار الصادر، بیتا | ||
* | * قاضی نعمان مغربی، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار، اول، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۹ق. | ||
* نوری، | * نوری، حسین، مستدرک الوسائل، موسسه آل البیت لإحیاء، بیروت، ۱۴۰۸ق. | ||
{{غدیر}} | {{غدیر}} | ||