حدیث سفینه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حدیث سفینه'''، [[حدیث|حدیثی]] مشهور از [[پیامبر اسلام(ص)]] که در آن [[اهل بیت]] (ع) خود را برای [[مسلمانان]]، به [[کشتی نوح]] تشبیه کرده است. این حدیث یکی از ادلّۀ روایی [[شیعه|شیعیان]] برای اثبات جایگاه ویژه اهل بیت پیامبر اکرم (ص) در هدایت و رهبری مسلمانان است.

حدیث سفینه بنابر نقل [[ابوذر غفاری]] از پیامبر (ص)، این چنین است:{{حدیث|{{قلم رنگ۱|سبز|إِنَّمَا مَثَلُ أَهْلِ بَیْتِی فِیکُمْ کَمَثَلِ سَفِینَةِ نُوحٍ، مَنْ دَخَلَهَا نَجَی، وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا غَرِقَ}}|ترجمه=مَثَل اهل بیت من در میان شما [[کشتی نوح]] است، هر کس به این کشتی داخل شود نجات می یابد، و هر کس جا بماند، غرق می‌شود.}}<ref>شیخ طوسی، الأمالی، ص۶۳۳؛ دیلمی، ارشادالقلوب، ج۲، ص۳۰۶؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۲۷؛ [[شیخ صدوق]]، الأمالی، ص۲۶۹، حدیث ۱۸؛ احمد بن علی طبرسی، الاحتجاج، ج۱، ص۲۷۳.</ref>

حدیث سفینه از حدود پنجاه طریق روایی، در کتب روایی مختلف با اختلاف اندکی در متن، ذکر شده است؛ به گونه‌ای که می‌توان تواتر معنوی این روایت را استنتاج کرد. این حدیث از طریق شش تن از ائمه (امام علی،<ref>سیوطی، درالمنثور، ج 1 ص 174؛ سلیم بن قیس، کتاب سلیم، ج2، ص560</ref> امام حسن، <ref>مجلسی، بحارالانوار، ج 44 ص 76</ref> امام سجاد<ref>سلیم بن قیس، کتاب سلیم، ج1، ص61</ref>، امام باقر،<ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج 1، ص 281</ref> امام صادق،<ref>ابن حیون، شرح الاخبار، ج 3، ص 3؛ نعمانی، الغیبه، ص 155</ref> و امام رضا<ref>صدوق، عیون اخبارالرضا، ج 2، ص 27</ref> علیهم السلام)، تعدادی از صحابه (ابوذر،<ref>ابن مغازلی، مناقب، ص 149؛سلیم بن قیس، کتاب سلیم، ج2، ص560، ص 937؛ شیخ طوسی، الامالی، ص 60؛ابن حیون، شرح الاخبار، ج 3، ص 3</ref> مقداد،<ref>سلیم بن قیس، کتاب سلیم، ج2، ص560</ref> ابوسعید خدری،<ref>ابن حیون، شرح الاخبار، ج 3، ص 3</ref> ابن عباس،<ref>حمویی جوینی، فرائد السمطین، ج 2، ص 247؛ ابن مغازلی، مناقب، ص 148</ref> انس بن مالک،<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج 12، ص 90</ref> سلمه بن اکوع،<ref>ابن مغازلی، مناقب، ص 148</ref> عبدالله بن زبیر،<ref>هیثمی، مجمع الزوائد، ج 9، ص 168</ref> و ابوموسی اشعری<ref>ابن حیون، شرح الاخبار، ج 2، ص 405</ref>)، و شماری از تابعین نقل شده است.

* '''لزوم اطاعت و تبعیت:''' در این حدیث اهل بیت علیهم السلام به عنوان وسیله نجات معرفی شده‌اند و اطاعت از وسیله نجات برای نجات واجب است. پس تبعیت از اهل بیت علیهم السلام لازم است.<ref>مناوی، التیسیر، ج 1 ص 343؛ ملا علی قاری، مرقاة المفاتیح، ج 9 ص 3988؛ سمهودی، جواهر العقدین، ج 2، ص 126؛ سید مرتضی، الشافی، ج 3 ص 120؛ شرف الدین، مجالس الفاخرة، ص 77؛ </ref>

* '''عصمت اهل بیت:''' اگر کسی که پیروی از او واجب است محتمل الخطا باشد، ضمانتی در نجات به کمک او نیست. حال آنکه نجات در این حدیث ضمانت شده است. پس اهل بیت (علیهم السلام) معصوم‌اند.<ref>سید مرتضی، الشافی، ج 3 ص 120؛ حلبی، الکافی فی الفقه، ص 97</ref>

* '''افضلیت اهل بیت:''' اگر دیگرانی بر اهل بیت علیهم السلام فضیلت داشتند آنها به عنوان کشتی نجات معرفی می‌‌شدند.<ref>میرحامد حسین، عبقات، ج 23 ص 977</ref>

* '''محبت اهل بیت:''' استفاده از کشتی نجات بدون محبت ایشان ممکن نیست.<ref>فخرالدین رازی، مفاتیح الغیب، ج 27 ص 596؛ ابن حجر الهیثمی، الصواعق المحرقه، ج 2 ص 445-446</ref>

[[حاکم نیشابوری]] در کتاب [[المستدرک علی الصحیحین (کتاب)|المستدرک]] خود بعد از نقل این حدیث از [[ابوذر غفاری]] تصریح می‌کند که بنا بر معیارهای [[مسلم بن حجاج نیشابوری|مسلم نیشابوری]]، این روایت صحیح است.<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک، ج 2 ص 273</ref> یعنی این حدیث در ردیف احادیث کتاب [[صحیح مسلم]] است که دومین کتاب معتبر اهل سنّت محسوب می‌شود.

سید علی میلانی در ضمن نقل این حدیث از منابع، تصحیح اهل سنت نسبت به این روایت را نیز بیان کرده است.<ref>میلانی، تشیید المراجعات، ج 1 ص 133</ref>

طیبی معتقد است گرفتن درِ كعبه توسط ابوذر كه راوى حديث است، تأكيدى بر اثبات حديث است و حضور علنى او در خانه خدا و در برابر مردم، نشانگر اهميّت این روايت برای خود ابوذر است و او با این کار خواسته گرایش مردم به این حدیث را جلب کند. وی در ادامه می‌گوید این حدیث در روایت دیگر این‌گونه آمده است: «من عرفني قد عرفني ومن أنكرني فأنا أبوذر، سمعت النبي...». ابوذر با عبارت «من ابوذر هستم»، به همان حديث نبوی اشاره کرده که: «آسمان سايه نينداخته و زمين برنداشته كسى را كه راستگوتر از ابوذر باشد». در این روایت، رسول خدا (ص) تنها راه رهايى از دنیا و گمراهی‌های آن را همین سفينه دانسته‌ است.<ref>طیبی، الکاشف عن حقائق السنن، ج 12، ص 3919</ref>

سمهودی در کتاب جواهر العقدین می‌گوید سفینه تشبيهی به کشتی نوح است و وجه شباهت، نجات سرنشينان. نتيجه حديث، برانگيختن مردم برای گرايش به ريسمان اهل بيت و محبت و گرامى‌داشت مقام آنان است.<ref>سمهودی، جواهر العقدین، ج 2، ص 126</ref>

مناوی نیز در کتاب فیض القدیر وجه تشبيه را نجات و راه‌يافتگى دانسته است. یعنی همان طور كه سرنشينان كشتى نوح نجات يافتند، نجات امت اسلام نیز در گروِ تمسّک به اهل بيت (علیهم السلام) است؛ زیرا آن‌ها پيشوايان هدايت و چراغ‌هاى درخشنده‌اى هستند كه خداوند به‌واسطه آن‌ها بر بندگان خود احتجاج مى‌كند.<ref>مناوی، فیض القدیر، ج 2، ص 519</ref>

{{پانویس|اندازه=ریز|2}}

*طبرانی، حافظ ابوالقاسم سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی عبدالمجید السلفی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق.

* سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، محقق: انصاری زنجانی، قم، الهادی، 1405 ق

* صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، اسلامیه، 1395 ق

* ابن حیون، شرح الاخبار، تحقیق: محمدحسین حسینی جلالی، قم، جامعه مدرسین، 1409 ق

* نعمانی، الغیبه، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، نشر صدوق، 1397 ق

* مجلسی، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403 ق

* ابن مغازلی، مناقب الامام علی بن ابیطالب، مشهد، رستگار، 1387

* خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1417 ق

* هیثمی، مجمع الزوائد، تحقیق: حسام الدین القدسی، قاهره، مکتبة القدسی، 1414 ق

* حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1411 ق

* سیوطی، درالمنثور، بیروت، دارالفکر، 1993

* میلانی، تشیید المراجعات و تنفید المکابرات، قم، علی الحسینی المیلانی، 1417 ق

* طیبی، الکاشف عن حقائق السنن، تحقیق: عبدالحمید هنداوی، مکه المکرمه-الریاض، 1417 ق - 1997

* سمهودی، جواهر العقدین، بغداد، مطبعة العانی، 1405 ق

* مناوی، فیض القدیر، مصر، المکتبة التجاریة الکبری، 1356

* مناوی، التیسیر، ریاض، مکتبة الامام الشافعی، 1408 ق

* ملا علی قاری، مرقاة المفاتیح، بیروت، دار الفکر، 1422 ق

* شرف الدین، المجالس الفاخره، موسسه المعارف الاسلامیه، 1421 ق

* سید مرتضی، الشافی فی الامامه، تحقیق: سید عبدالزهرا حسینی خطیب، تهران، موسسه الصادق، بی تا

* حلبی، الکافی فی الفقه، تحقیق: رضا استادی، قم، مکتبة امیرالمومنین، بی تا

* میرحامد حسین، عبقات الانوار فی اثبات امامة الائمة الاطهار، اصفهان، کتابخانه امیرالمومنین، 1366 ش

* فخرالدین رازی، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420 ق

* ابن حجر الهیثمی، الصواعق المحرقه، تحقیق: عبدالرحمن بن عبدالله الترکی، بیروت، موسسة الرسالة، 1417 ق - 1997